Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 7098
w sprawie planowanej reformy szkolnictwa zawodowego
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła
Leszka Aleksandrzaka (nr SPS-023-7098/08) w sprawie planowanej reformy
szkolnictwa zawodowego, uprzejmie wyjaśniam.
Głównym wyznacznikiem zmian dla edukacji zawodowej w Polsce jest
szybki wzrost gospodarczy połączony z rozwojem technologicznym oraz
pogłębiająca się integracja europejska, które powodują, że szkolnictwo
zawodowe jest ciągle konfrontowane z wymogami międzynarodowej
konkurencji i globalizacji gospodarki. Z tej perspektywy wyrosła idea
uczenia się przez całe życie (lifelong learning - LLL), zgodnie z którą
do kwalifikacji i kompetencji wymaganych na rynku pracy można dochodzić
różnymi drogami poprzez kształcenie w trybie formalnym (szkolnym),
pozaformalnym (dokształcanie, doskonalenie i szkolenie) i nieformalnym
(samouczenie się oraz doświadczenie uzyskane w pracy).
Nawiązując do pytania pana posła, czy przy realizacji reformy
oświaty resort edukacji bierze pod uwagę opinie izb rzemieślniczych i
przedsiębiorców dotyczące przyszłości kształcenia młodych ludzi w
trzyletnich szkołach zawodowych, pragnę wyjaśnić, że planowane przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej zmiany programowe i organizacyjne
dotyczące szkolnictwa zawodowego, w tym wprowadzenie nowej formuły
egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, zostały ogólnie
zarysowane w dokumencie ˝Reforma programowa. Opis zmian potrzebnych w
systemie edukacji. Projekt do konsultacji. MEN, Warszawa, kwiecień
2008˝. Rozpoczęcie tego etapu jest planowane, zgodnie z kalendarzem
wdrażania zmian programowych, od roku szkolnego 2012/2013. Etap ten
poprzedza wprowadzanie zmian w szkołach podstawowych i gimnazjach od
roku szkolnego 2009/2010.
Zmiany w kształceniu zawodowym muszą być przygotowane szczególnie
starannie, z uwzględnieniem opinii reprezentatywnych środowisk oraz w
korelacji z treściami kształcenia ogólnego. Między innymi zakłada się,
co nie przesądza o rozwiązaniu docelowym, że we wszystkich typach szkół
ponadgimnazjalnych, w tym również w szkołach zawodowych, pierwsza klasa
będzie posiadała jednakowy zakres kształcenia ogólnego, obejmujący
wszystkie podstawowe obszary wiedzy stanowiące fundament dalszej
edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej, jak również
ewentualnego przekwalifikowania zawodowego.
W modelu docelowym przewiduje się, że zasadnicza szkoła zawodowa
będzie szkołą o 3-letnim cyklu kształcenia, przygotowującą do
wykonywania konkretnego zawodu spośród ujętych w klasyfikacji zawodów
szkolnictwa zawodowego. Istota tej zmiany wynika również z powiązania
programowego gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalnej, co będzie
prowadzić do bardziej racjonalnego i optymalnego zagospodarowania
okresu nauki w systemie szkolnym. Przy takim podejściu koncentracja
kształcenia ogólnego w 3-letniej szkole zawodowej będzie miała miejsce
w pierwszym roku nauki, w trakcie którego będzie można ponadto
zagospodarować pewną liczbę godzin na kształcenie ogólnozawodowe.
Natomiast kolejne 2 lata podporządkowane będą realizacji
kształcenia praktycznego w porównywalnym do aktualnego wymiarze godzin,
co oznacza, iż kształcenie praktyczne w zasadniczej szkole zawodowej
powinno wynosić nie mniej niż 60% godzin przewidzianych na kształcenie
zawodowe (rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12
lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach
publicznych - Dz. U. Nr 15, poz. 142, z późn. zm.). Jest to zatem pewne
minimum czasu potrzebne na kształtowanie umiejętności praktycznych
(manualnych), których opanowanie i utrwalenie wymaga wielu
czasochłonnych ćwiczeń i treningów. Do chwili obecnej nie ma
definitywnych rozstrzygnięć, jak będzie wyglądał model kształcenia w
3-letniej szkole zawodowej.
Wyżej wymienione zagadnienia i inne obszary zmian w kształceniu
zawodowym były przedmiotem dyskusji na naradzie służb oświatowych izb
rzemieślniczych zrzeszonych w Związku Rzemiosła Polskiego, która miała
miejsce w dniach 19.11-21.11.2008 r. w Kielcach, z udziałem dyrektora
Departamentu Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego MEN. Oficjalne
stanowisko środowiska rzemieślniczego w sprawie dyskutowanych zmian w
systemie szkolnictwa zawodowego zostało przekazane do MEN w dniu 12
grudnia 2008 r. pismem znak: No-I-130/43/08, z intencją wykorzystania w
pracach projektowych.
Aktualnie Ministerstwo Edukacji Narodowej, przy współudziale
powołanego w czerwcu 2008 r. Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw
kształcenia zawodowego, zintensyfikowało działania zmierzające do
wypracowania do końca 2009 r. koncepcji zmian w systemie kształcenia
zawodowego. W skład zespołu weszli przedstawiciele ministrów właściwych
dla zawodów, organizacje pracodawców, w tym również przedstawiciele
Związku Rzemiosła Polskiego, organizacje branżowe pracodawców,
przedstawiciele środowisk samorządowych, oświatowych i naukowych. Jest
to zatem reprezentatywne forum konsultacyjne, doradcze i dyskusyjne,
które ma realny wpływ na kształt i zakres planowanych zmian w systemie
kształcenia zawodowego.
Taka współpraca stworzyła szansę uzyskania wsparcia wszystkich
sił politycznych i społecznych na rzecz rozwoju kształcenia zawodowego,
a wartością dodaną jest efekt synergiczny, wynikający z rzetelnego
podejścia wszystkich partnerów do opiniowania propozycji zmian.
Dotychczas odbyły się 2 spotkania (zestawienie tematyki i terminów
spotkań zawiera poniższa tabela). Tematyka kolejnego spotkania Zespołu,
zaplanowanego na 19 lutego br., dotyczyć będzie m.in. opiniowania
propozycji zmian dotyczących struktury i organizacji kształcenia
zawodowego, w tym również kształcenia uczniów - młodocianych
pracowników w 3-letnich szkołach zawodowych. Należy oczekiwać, iż na
spotkaniu tym dojdzie do konfrontacji wielu stanowisk i argumentów,
jakie za nimi stoją, po to, by uzyskać konsensus w przedmiotowej
sprawie.
| Tematyki spotkań Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw kształcenia zawodowego |
Termin |
Spotkanie nr 1:
- Sylwetki absolwenta szkoły zawodowej.
- Doradztwo zawodowe w systemie oświaty.
- System egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. |
30.10.2008 r. |
Spotkanie nr 2:
- Założenia do modernizacji klasyfikacji zawodów szkolnych i wyodrębniania kwalifikacji w zawodach.
- Doradztwo zawodowe w systemie oświaty.
- System egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. |
18.12.2008 r. |
Spotkanie nr 3:
- Struktura i organizacja szkolnictwa zawodowego.
- Oferta programowa i obudowa programowa dla zawodów.
- Kształcenie młodocianych pracowników i osób o specjalnych potrzebach. |
19.02.2009 r. |
Spotkanie nr 4:
- Zapewnienie dopływu
profesjonalnych kadr nauczycieli i specjalistów do szkolnictwa
zawodowego w powiązaniu z systemem kształcenia, dokształcania i
doskonalenia nauczycieli.
- Rozwój edukacji na odległość w kształceniu zawodowym.
- Promocja kształcenia zawodowego i ustawicznego. |
16.04.2009 r. |
Spotkanie Nr 5:
- Skuteczne mechanizmy zachęcające pracodawców do włączania się w
proces planowania, realizacji i walidacji kwalifikacji zawodowych.
- Uelastycznienie mechanizmów i zasad finansowania kształcenia zawodowego. |
18.06.2009 r. |
Spotkanie nr 6:
- Prezentacja i ocena całościowego projektu zmian organizacyjnych i
programowych jako dokumentu programowego zawierającego propozycje zmian
w obowiązujących przepisach prawa oraz skutki finansowe proponowanych
zmian. |
16.07.2009 r. |
Spotkanie nr 7:
- Organizacja ogólnopolskiej konferencji - prezentacja prac Zespołu w zakresie projektowanych zmian w szkolnictwie zawodowym. |
24.09.2009 r. |
Powyższe działania ilustrują, w jaki sposób resort edukacji
współpracuje z zainteresowanymi środowiskami, aby wypracować racjonalne
rozwiązania i w przyszłości wdrożyć je do systemu kształcenia
zawodowego. Kompleksowy zakres prac projektowych, omawiany i
dyskutowany podczas spotkań zespołu, wiąże się z drugim pytaniem pana
posła, czy projekt dotyczący zmian edukacyjnych przewidywać będzie
dostosowanie jakości kształcenia do wciąż zmieniającego się rynku pracy
w Polsce.
Naszym dążeniem jest, aby w modelu docelowym szkoła zawodowa była
szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i
kompetencji, do czego zachęcają: Program ˝Edukacja i szkolenie 2010˝,
który został przyjęty przez ministrów edukacji oraz Komisję Europejską
w 2002 r., oraz zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii
Europejskiej z 14 lutego 2008 r. w sprawie ustanowienia Europejskich
Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Istotą tego
zalecenia jest utworzenie wspólnych ram odniesienia, które będą służyć
jako mechanizm porównywania między różnymi systemami kwalifikacji i ich
poziomami zarówno w kształceniu ogólnym i wyższym, jak i kształceniu i
szkoleniu zawodowym. Dzięki temu poprawi się przejrzystość,
porównywalność i możliwość przenoszenia kwalifikacji obywateli,
uzyskanych zgodnie z praktykami stosowanymi w poszczególnych państwach
członkowskich UE. Każdy poziom kwalifikacji zasadniczo powinien być
możliwy do osiągnięcia z wykorzystaniem różnych ścieżek kształcenia.
Instrumentem sprzyjającym podnoszeniu jakości kształcenia w
polskich szkołach jest system oceniania zewnętrznego, w tym m.in.
zewnętrzny egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Aktualnie do
tego egzaminu przystępować mogą wyłącznie absolwenci szkół zawodowych w
celu dokonania sprawdzenia i oceny pełnego zestawu kwalifikacji
zawodowych w wyuczonym zawodzie. W nieodległej przyszłości przewiduje
się jednakże możliwość potwierdzania odrębnie każdej kwalifikacji
˝cząstkowej˝, będącej składową zestawu kwalifikacji specyficznych dla
danego zawodu - niezależnie od trybu, szkolnego lub pozaszkolnego, w
jakim ta kwalifikacja została osiągnięta. Przy takim podejściu
klasyfikacja zawodów szkolnych posiadałaby wyodrębnione i nazwane
kwalifikacje ˝cząstkowe˝, które oddzielnie lub łącznie stanowiłyby
przedmiot potwierdzania w ramach zewnętrznych egzaminów zawodowych.
Ponadto, każda z wyodrębnionych kwalifikacji ˝cząstkowych˝ docelowo
powinna być przypisana do odpowiedniego poziomu w ramach europejskich i
krajowych ram kwalifikacji oraz zdefiniowana przez elementy -
deskryptory opisujące efekty uczenia się, tj.: wiedzę, umiejętności i
kompetencje.
W tym kontekście niezwykle ważne jest trwałe zbliżanie edukacji i
rynku pracy oraz większe zaangażowanie pracodawców w projektowanie
zmian oraz kształcenie przyszłych pracowników. Wsparciem dla rozwoju i
poprawy jakości systemu kształcenia zawodowego będą działania
podejmowane w Programie Operacyjnym ˝Kapitał ludzki˝ na lata 2007-2013.
Miedzy innymi zaprojektowane zadania obejmują:
Priorytet III - Wysoka jakość systemu oświaty:
- Opracowanie i wdrożenie Krajowych Ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji.
- Modernizacja podstaw programowych pod kątem wymogów rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy.
- Opracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu doradztwa zawodowego
w Polsce wraz z budową systemu informacji edukacyjno-zawodowej oraz
internetowego aktywnego systemu poradnictwa edukacyjno-zawodowego.
- Uruchomienie nowego typu studiów podyplomowych dla osób
przygotowujących się do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotów
zawodowych.
- Opracowanie i pilotażowe wdrożenie programów doskonalenia
zawodowego w przedsiębiorstwach dla nauczycieli kształcenia zawodowego
i instruktorów praktycznej nauki zawodu.
- Model systemu wdrażania i upowszechniana kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie.
- System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego.
- Projekty dotyczące modernizacji systemu egzaminów zawodowych
oraz projekty realizowane w priorytecie IX - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.
Aktywny i konstruktywny udział różnych podmiotów zainteresowanych
rozwojem edukacji zawodowej, w tym również izb rzemieślniczych i
przedsiębiorców, w projektach systemowych, konkursowych i regionalnych
Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ niewątpliwie przyczyni się do
permanentnego doskonalenia jakości kształcenia zawodowego, z
uwzględnieniem potrzeb rynku pracy w Polsce.
Ważnym zadaniem, związanym z rozwojem i poprawą jakości
kształcenia zawodowego i ustawicznego w Polsce, jest również stworzenie
systemu oceny i uznawania efektów uczenia się innego niż formalne (tzw.
systemu walidacji) poprzez rozwój mechanizmów służących uznawaniu i
potwierdzaniu efektów uczenia uzyskanych w trybie pozaformalnym i
nieformalnym. Wsparciem dla systemu walidacji będzie adaptacja na
gruncie polskim Europejskiego Systemu Transferu Punktów w Kształceniu i
Szkoleniu Zawodowym (ECVET) do 2011 r., a następnie wdrożenie go
poprzez powiązanie z opracowanymi Krajowymi Ramami Kwalifikacji. System
ten docelowo ułatwi gromadzenie, przenoszenie i uznawanie kwalifikacji,
rozumianych jako potwierdzone w danym państwie wyniki uczenia. W tym
obszarze niezbędne wydaje się stworzenie nowych rozwiązań
instytucjonalnych i prawnych w zakresie koordynacji uznawania i
certyfikowania kwalifikacji zawodowych. Również i to zadanie będzie
realizowane w ścisłym współdziałaniu z innymi resortami oraz
zainteresowanymi stowarzyszeniami zawodowymi i organizacjami
gospodarczymi.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Krystyna Szumilas
Warszawa, dnia 13 stycznia 2009 r.
| 
Treść rozporządzenia
