OCENIANIE

OCENIANIE OPARTE NA NORMACH

Każdy nauczyciel powinien

1.      Uświadomić sobie istotę norm opartych na wymaganiach programowych, rozumianych jako hierarchiczny układ niezbędnych osiągnięć uczniów i powiązanie tych  ze stopniami szkolnymi.

2.      Dostrzec słabe i mocne strony oceniania opartego na normach.

3.      Wskazać korzyści i zagrożenia, wypływające z  takiego sposobu oceniania uczniów.

4.      Ustalić do czego normy mogą być przydatne, a czemu na pewno nie służą.

5.      Umieć odróżniać niby- normy od norm programowych.

Wymagania programowe powinny być wpisane w każdy program nauczania, jednak dotychczas nie zawsze tak bywa. Zamiast nich stosowane są wymagania intuicyjnie stawiane przez nauczycieli, za tym idzie ocenianie intuitywne, czyli  nieporównywalność, uznaniowość i zmienność ocen wystawianych przez różnych nauczycieli tej samej szkoły, tego samego przedmiotu, a nawet przez tego samego nauczyciela zależnie od różnych czynników, takich jak aktualny nastrój oceniającego, wygląd czy pochodzenie ocenianego itp.

Jedną z prób złagodzenia tych różnic jest opieranie oceniania o wymagania programowe. Służy temu system norm dydaktycznych. Poprawnie zbudowane normy wymagań mają dwa składniki: ilościowy i jakościowy. Pierwszy z nich ma charakter zasadniczy, a drugi pomocniczy. Normy ilościowe ustala się w procentach, określając ile zadań ma uczeń rozwiązać lub ile punktów musi zdobyć (zawsze z danego poziomu wymagań), żeby uzyskać zaliczenie albo otrzymać dany stopień szkolny. Natomiast normy jakościowe są opisowe i charakteryzują biegłość opanowania wiadomości lub umiejętności, pokazując, które z nich (czyli wiadomości i umiejętności) mają być spełnione na poszczególne oceny.

Wyraźnie widać podobieństwo w znaczeniu treściowym wymagań programowych i kryteriów stopni, zamieszczonych w Zarządzeniu Nr 29 Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad oceniania, klasyfikowani i promowania uczniów.... Określają one, niestety w dużym zarysie, wymagania stawiane na te stopnie. Brakuje norm wymagań ujednoliconych w skali kraju. Niewątpliwie jednak dopracowaliśmy się spójnego stanowiska w kwestii ustalania stopni szkolnych.

Jak już wspomniano, zamiast norm programowych w praktyce nierzadko stosuje się pseudo-normy i jest to usankcjonowane wieloletnią praktyką głęboko osadzoną w dydaktykach szczegółowych wielu przedmiotów szkolnych. Są nimi następujące odmiany: procentowe wykonanie zadań, ocenianie według krzywej Gaussa, kalibrowanie testu i przegląd wyników testowania.

Ćwiczenie 1.

Praca w 4, 5 - osobowych grupach.

Interpretacja wykresów - rozkładów wyników testowania pod kątem zebrania danych o:

1.      osiągnięciach uczniów,

2.      efektach pracy nauczyciela,

3.      spełnieniu wymagań programowych.

Efektem ćwiczenia powinny być stwierdzenia

ü      nie można na tej podstawie opiniować o osiągnięciach pojedynczych uczniów tylko o całej klasie,

ü      nie da się jednoznacznie, z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić poziomu efektywności działań pedagogicznych bez informacji o wstępnym przygotowaniu uczniów, specyfice osiągania wyników w danym zespole, kontekście procesu kształcenia,

ü      trudno orzekać o spełnieniu wymagań programowych, nie znając dokładnie “granic” poziomów na wykresie.

Ćwiczenie 2.

Dyskusja z całą grupą w celu ustalenia odpowiedzi na pytania:

1.      Do czego służą normy wymagań w ocenianiu?

2.      Czemu normy na pewno nie służą?

3.      Kiedy więc normy znajdują uzasadnione stosowanie w ocenianiu?

Wyznacza się pisarza – protokolanta, który ma obowiązek zapisania ustaleń. Określamy także czas i kolejność chętnych do wzięcia udziału w dyskusji. Można też przydzielić rolę prowadzącego dyskusję, który zadba o przestrzeganie reguł: merytoryczności wypowiedzi, wykorzystania czasu i kultury dyskusji.

Konkluzją dyskusji powinno być stwierdzenie, że normy mogą być stosowane w badaniach na szeroką skalę, przynajmniej w wielu oddziałach jednej szkoły, do porównywania osiągnięć różnych szkół, do oceny efektywności określonych programów szkolnych, jakości pracy szkół, w sytuacjach egzaminacyjnych i konkursowych dla zidentyfikowania uczniów zdolnych lub selekcji słabszych.

 
Odmiany pseudo-norm w pomiarze dydaktycznym wg B. Niemierki.

Z tabeli wynika, że zależnie od nie popartego empirycznie założenia o rozkładzie wyników testowania, można te wyniki dowolnie kształtować (normować). Jedne z tych norm są bardziej, inne mniej surowe, ale we wszystkich nie ma wyraźnej granicy między stopniami, a nawet można ją dowolnie ustalać i przesuwać, w konsekwencji nimi manipulować. Wspólną cechą tych wszystkich odmian jest więc żonglowanie danymi ilościowymi z pominięciem interpretacji jakościowej. Stwarza to złudzenie sprawiedliwości i ułatwia wyrokowanie o osiągnięciach uczniów, ale tylko pozornie oddaje prawdę takiego wnioskowania. Świadomość istnienia pseudo-norm i dostrzeganie ich wad potrzebna jest każdemu, kto pragnie uczynić ocenianie rzetelnym, trafnym i obiektywnym.

Zestawienie charakterystyki poziomów niektórych wymagań programowych z ogólnymi kryteriami odpowiadających im stopni szkolnych.