|
Podstawa prawna
Komentarz
Podstawy przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny.
art. 20 ust. 1 pkt 2 KN – dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny.
§ 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 z późn. zm.)
Przepis art. 20 ust. 1 pkt 2 KN określa sytuacje, w których może nastąpić przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny.
W zasadzie przyczyna przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny jest jedna - brak możliwości dalszego zatrudniania nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć z powodu zmian organizacyjnych w szkole lub częściowej likwidacji szkoły.
W myśl przywołanego przepisu przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny może nastąpić wyłącznie wówczas, jeśli spełnione zostaną łącznie dwa następujące warunki:
Po pierwsze w szkole musi wystąpić jedno z poniższych zdarzeń:
a) częściowa likwidacja szkoły albo
b) zmiana organizacyjna, która polega na zmniejszeniu liczby oddziałów w szkole lub zmianie planu nauczania (planem nauczania jest - ustalony na podstawie ramowych planów nauczania - plan, określający tygodniowy wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, zajęć religii/etyki oraz dodatkowych zajęć edukacyjnych. Plan określany jest dla poszczególnych klas i oddziałów na danym etapie edukacyjnym).
Inne zmiany, poza wymienionymi powyżej, nie mogą stanowić podstawy przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny.
Drugim koniecznym warunkiem przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny jest to, by zaistniałe w szkole zmiany (czy to częściowa likwidacja, czy też zmiany organizacyjne) skutkowały brakiem możliwości zatrudniania nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.
Nie wystarczy więc tylko fakt, że w szkole przeprowadzane są zmiany (o których mowa powyżej). Musi ponadto wystąpić skutek tych zmian w postaci braku możliwości zatrudniania nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Chodzi tu o nauczyciela, który przed zmianami zatrudniany był w pełnym wymiarze zajęć.
Sprawą podstaw przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny wielokrotnie zajmował się również Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 7 maja 1998 r. (I PKN 67/98, OSNAPiUS 1999/9/301) SN stanął na stanowisku, że „zmianą planu nauczania, uniemożliwiającą dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć jest także zmiana przydziału planowych godzin dydaktyczno-wychowawczych, uniemożliwiająca zatrudnienie w pełnym wymiarze w ramach wyuczonej specjalności zawodowej.”
Z kolei w wyroku z dnia 14 grudnia 2000 r. (I PKN 138/00, OSNAPiUS 2002/16/374) SN stwierdził, że „pominięcie nauczyciela w przydziale zajęć z powodu „niedoboru etatów” powstałego w rezultacie wadliwej polityki dyrektora szkoły w zakresie zatrudnienia, bez związku z procesem dydaktyczno-wychowawczym, nie stanowi zmiany planu nauczania.”
Warto również zwrócić uwagę na wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1998 r., I PKN 42/98, OSNAPiUS 1999/8/271), w którym SN uznał, że „ przejęcie przez nowego pracodawcę warsztatów szkolnych nie oznacza częściowej likwidacji szkoły w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela, lecz powoduje skutki określone w art. 231 kodeksu pracy.”
Również w innych wyrokach SN stanął na stanowisku, że przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę (przejęcie części zadań przez inną placówkę) nie stanowi zmiany organizacyjnej uzasadniającej przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny.
Istotny jest również wyrok SN z dnia 6 marca 1998 r. (I PKN 529/97, OSNP 1999/4/122), w którym SN zajął stanowisko, że „dla oceny istnienia przesłanek określonych w art. 20 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela istotne nie jest to czy zmniejsza się ogólna liczba zatrudnionych nauczycieli, lecz to czy wszyscy nauczyciele danej specjalności mogą po zmianach organizacyjnych być zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć.”
Nauczyciele, którzy mogą zostać przeniesieni w stan nieczynny.
art. 1 KN – określa nauczycieli podlegających przepisom KN.
Należy przede wszystkim stwierdzić, że w stan nieczynny może zostać przeniesiony taki nauczyciel, do którego mają zastosowanie przepisy ustawy-KN. Kwestie te zaś rozstrzyga art. 1 KN, wymieniając nauczycieli podlegających przepisom tej ustawy. Warto przy tym dodać, że wyróżnić można:
- nauczycieli, którzy podlegają wszystkim przepisom KN, jak też
- nauczycieli, do których przepisy KN stosuje się wyłącznie w takim zakresie, na jaki wskazują przepisy tej ustawy.
art. 20 KN – określa nauczycieli, którzy mogą zostać przeniesieni w stan nieczynny.
Zgodnie z art. 20 KN przeniesienie w stan nieczynny nastąpić może bez względu na podstawę zatrudnienia nauczyciela. Oznacza to, że w stan nieczynny może zostać przeniesiony zarówno nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania, jak też nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Ponadto – co oczywiście wynika z przepisu – możliwość przejścia w stan nieczynny dotyczy nauczycieli, którzy przed zmianami w szkole zatrudnieni byli w pełnym wymiarze zajęć, a po przeprowadzonych zmianach nie ma możliwości zatrudniania ich w takim wymiarze czasu pracy.
Stan nieczynny.
Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny nie powoduje rozwiązania stosunku pracy, choć rzeczywiście z reguły prowadzi (z upływem czasu) do ustania stosunku pracy.
W okresie pozostawania w stanie nieczynnym zatrudnienie nauczyciela nadal trwa, choć treść stosunku pracy ulega zmianie. Zmieniają się bowiem prawa i obowiązki pracodawcy (szkoły) i pracownika (nauczyciela). Przede wszystkim nauczyciel zwolniony zostaje z obowiązku świadczenia pracy, co powoduje również zmianę wysokości jego wynagrodzenia.
Warunki przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny.
art. 20 ust. 1 pkt 2 KN - dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia.
I.
Zgodnie z art. 20 KN warunki przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny są następujące:
- wystąpienie warunków, uzasadniających przeniesienie w stan nieczynny (warunki te omówione zostały w pkt I),
- wniosek nauczyciela o przeniesienie w stan nieczynny – podkreślić należy, że przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny może nastąpić wyłącznie na wniosek nauczyciela. Niedopuszczalne jest, by dyrektor szkoły przeniósł nauczyciela w stan nieczynny bez wniosku nauczyciela. Ważne jest również i to, że złożenie przez nauczyciela wniosku o przeniesienie w stan nieczynny obliguje dyrektora szkoły do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny.
II.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że generalnie – w przypadku częściowej likwidacji szkoły lub zmian organizacyjnych w szkole powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć – następuje rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem, dokonane z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Warto jeszcze dodać, że jeśli zaś chodzi o nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania, to istnieje również możliwość obniżenia wymiaru zatrudnienia, o ile nauczyciel wyrazi zgodę na to zgodę. Ograniczenie zatrudnienia powoduje przy tym również proporcjonalne ograniczenie wynagrodzenia. Zaznaczyć należy, że w takim przypadku zatrudnienie może zostać obniżone do wymiaru nie niższego niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć (art. 22 ust. 2 KN).
Jeśli nauczyciel złoży wniosek o przeniesienie w stan nieczynny – dyrektor zobowiązany jest przenieść tego nauczyciela w stan nieczynny. Wynika to ze stanowczego brzmienia przepisu „dyrektor (...) na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny.” Zatem dyrektor, po otrzymaniu stosownego wniosku, nie może podjąć innego działania, jak tylko przenieść nauczyciela w stan nieczynny.
Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2002 r. (I PK 15/02, OSNP 2003/7/8), w którym Sąd ten stwierdził, iż „dyrektor szkoły jest zobowiązany do poinformowania nauczyciela o możliwości przejścia - na jego wniosek - w stan nieczynny. Informacja taka może być przekazana w piśmie zawierającym oświadczenie woli o wypowiedzeniu nauczycielowi stosunku pracy.”
Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny.
art. 20 ust. 1 pkt 2 KN - dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny.
art. 20 ust. 5c zdanie 1 KN – wypowiedzenie jest bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 2, pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny.
Wyróżnić można następujące etapy przenoszenia nauczyciela w stan nieczynny:
1) zaistnienie okoliczności, uzasadniających możliwość przeniesienia w stan nieczynny,
2) złożenie przez nauczyciela wniosku do dyrektora szkoły
- forma wniosku – wniosek o przeniesienie w stan nieczynny powinien zostać zgłoszony w formie pisemnej,
- termin złożenia wniosku – nauczyciel może złożyć wniosek o przeniesienie w stan nieczynny najpóźniej 30 dnia, licząc od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy (oczywiście tylko w przypadku, gdy wypowiedzenie następuje z przyczyn częściowej likwidacji szkoły albo z powodu zmian organizacyjnych),
Zauważyć należy, że z reguły wniosek taki będzie składany po dokonaniu wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi. Złożenie wniosku w określonym terminie powoduje bezskuteczność wypowiedzenia.
3) złożenie przez dyrektora szkoły oświadczenia o przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny – oświadczenie to powinno również nastąpić na piśmie. Oświadczenie dyrektora szkoły o przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny wywiera skutek z chwilą doręczenia tego oświadczenia nauczycielowi. Od chwili doręczenia liczyć należy również bieg pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym.
Sytuacja nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny.
Pomimo, że stosunek pracy nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny nadal trwa, to jednak jego treść ulega zmianie.
Przede wszystkim – nauczyciel zostaje zwolniony z obowiązku świadczenia pracy.
A oto inne zmiany w zakresie praw i obowiązków odnoszące się do sytuacji nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny:
art. 20 ust. 6 KN – nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych, do czasu wygaśnięcia stosunku pracy.
1. Wynagrodzenie.
Jak wynika z przywołanego przepisu art. 20 ust. 6 KN – nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny otrzymuje tylko wynagrodzenie zasadnicze.
Nie przysługują mu natomiast inne składniki wynagrodzenia, które wymienia art. 30 ust. 1 KN (np. dodatki za wysługę lat). Pozostałe składniki wynagrodzenia – dodatki, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe oraz godziny doraźnych zastępstw – wypłacane są bowiem za sprawowanie określonej funkcji oraz za faktyczne realizowanie zajęć.
2. Inne świadczenia.
Nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym otrzymuje również inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, np.:
a) dodatek wiejski oraz mieszkaniowy – oczywiście świadczenia te przysługiwać będą tylko takiemu nauczycielowi, który spełnia warunki do otrzymywania tych dodatków (zgodnie z art. 54 KN),
b) świadczenia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego,
c) prawo do korzystania z ulgowych przejazdów środkami transportu publicznego,
d) prawo do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
art. 20 ust. 8 KN – określa zasady zatrudnienia nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny.
3. Możliwość zatrudnienia.
Przepisy ustawy KN dopuszczają, pod pewnymi warunkami, możliwość zatrudniania nauczyciela pozostającego stanie nieczynnym. Warunki zatrudnienia nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym są następujące:
a) istnieje konieczność realizacji programu nauczania w tej samej lub w innej szkole,
b) zatrudnienie trwa do końca okresu stanu nieczynnego.
Zatrudnienie następuje na wniosek nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym lub na wniosek dyrektora szkoły.
Ustawa nie ogranicza wymiaru czasu pracy – w okolicznościach podanych powyżej – nauczyciel może zostać zatrudniony w pełnym lub niepełnym wymiarze zajęć.
Z tytułu wykonywania pracy nauczycielowi przysługuje odpowiednie do wymiaru zajęć wynagrodzenie.
Wynagrodzenie to jest niezależne od wynagrodzenia z tytułu pozostawania w stanie nieczynnym. Zatem – w przypadku podjęcia przez nauczyciela zatrudnienia na podstawie art. 20 ust. 8 KN – nauczyciel otrzymuje dwa wynagrodzenia.
art. 20 ust. 7 zdanie 1 KN - dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym w razie powstania możliwości podjęcia przez nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.
4. Możliwość przywrócenia do pracy.
Zasadą jest, że jeśli zaistnieje w szkole możliwość podjęcia przez nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć – nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym powinien zostać przywrócony do pracy. Obowiązek przywrócenia nauczyciela do pracy spoczywa na dyrektorze szkoły. Trzeba mieć jednak na uwadze, że przywrócenie nauczyciela do pracy będzie możliwe wówczas, jeśli kwalifikacje nauczyciela odpowiadają kwalifikacjom wymaganym na danym (wolnym) stanowisku pracy.
Wygaśnięcie stosunku pracy.
art. 20 ust. 5c zdanie 2 i 3 KN – z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym stosunek pracy wygasa. Wygaśnięcie stosunku pracy powoduje dla nauczyciela skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w zakresie świadczeń przedemerytalnych.
art. 20 ust. 7 zdanie 2 KN - odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy.
Jeśli nauczyciel przebywający w stanie nieczynnym nie zostanie przywrócony do pracy, to stosunek pracy tego nauczyciela wygasa:
a) z upływem 6-miesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym,
b) z dniem odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela (tj. jeśli nauczyciel nie zgadza się na przywrócenie go do pracy).
Wygaśnięcie stosunku pracy następuje z mocy prawa i nie wymaga dokonywania żadnego wypowiedzenia. Dyrektor szkoły stwierdza tylko –w formie pisemnej – fakt wygaśnięcia stosunku pracy.
Pamiętać należy, że po wygaśnięciu stosunku pracy należy nauczycielowi wydać świadectwo pracy.
| 
