"Ustalenie liczby chronionych działaczy
Szczególna ochrona stosunku pracy dotyczyć może nie tylko członków zarządu zakładowej organizacji związkowej, ale także członka tej organizacji niepełniącego żadnej funkcji w organach związku, o ile pracownik ten na mocy szczególnego upoważnienia organu statutowego będzie uprawniony do reprezentacji związku wobec pracodawcy. Liczba chronionych na tej podstawie osób uzależniona jest od tego, czy są członkami reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 241[25a] k.p. Za taką należy uznać zakładową organizację związkową:
- będącą jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241[17] par. 1 pkt 1 k.p. (tj. zrzeszającą co najmniej 500 tys. pracowników - np. NSZZ Solidarność lub OPZZ) pod warunkiem, że zrzesza ona co najmniej 7 proc. pracowników zatrudnionych u pracodawcy lub
- zrzeszającą co najmniej 10 proc. pracowników zatrudnionych u pracodawcy.
Jeżeli żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia tych wymogów, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników. Trzeba pamiętać, że przy ustalaniu liczby pracowników zrzeszonych w zakładowej organizacji związkowej (dla celów reprezentatywności) uwzględnia się wyłącznie pracowników należących do tej organizacji przez co najmniej sześć miesięcy. W przypadku gdy pracownik należy do kilku zakładowych organizacji związkowych, uwzględniony może być tylko jako członek jednej - wskazanej przez niego - organizacji związkowej. Z regulacji tych wynika, że u jednego pracodawcy może być kilka reprezentatywnych zakładowych organizacji związkowych. Jeśli organizacja związkowa jest reprezentatywna, wówczas jej zarząd może na dwa sposoby wskazać pracodawcy pracowników podlegających ochronie stosunku pracy. Może tego dokonać:
- po pierwsze, według liczby kadry kierowniczej w zakładzie pracy albo,
- po drugie, według liczebności związku.
Jeśli zarząd zakładowej organizacji związkowej wybierze pierwszy wymieniony sposób, wówczas musi pamiętać, że do kadry kierowniczej zalicza się kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców albo wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy (np. członków zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością), a nadto inne osoby wyznaczone (na podstawie art. 3 k.p) do dokonywania za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy. Informację o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą pracodawca powinien przedstawić w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania przez niego pisemnego żądania związku (par. 1 rozporządzenia w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w tym wskazaniu). Taki sposób wyznaczania pracowników podlegających ochronie w większości przypadków nie jest dla reprezentatywnych organizacji związkowych korzystny i może mieć jedynie uzasadnienie w przypadkach mniej licznych zakładowych organizacji związkowych działających u większych pracodawców będących na przykład spółkami kapitałowymi o znacznej liczbie członków zarządu. W innych przypadkach reprezentatywne zakładowe organizacje związkowe najczęściej wskazują pracowników chronionych z wykorzystaniem drugiego sposobu związanego z liczbą pracowników będących jej członkami. W takiej sytuacji zarząd reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej do 20 członków może wskazać dwóch pracowników podlegających szczególnej ochronie, a w przypadku organizacji zrzeszającej więcej niż 20 członków, będących pracownikami, ma prawo wskazać dwóch pracowników oraz dodatkowo:
1) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 10 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 21 do 50 tych członków,
2) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 20 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 51 do 150 tych członków,
3) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 30 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 151 do 300 tych członków,
4) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 40 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 301 do 500 tych członków,
5) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 50 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale powyżej 500 tych członków.
W przypadku niereprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej szczególna ochrona stosunku pracy będzie przysługiwać tylko jednemu pracownikowi imienne wskazanemu uchwałą zarządu takiej organizacji. Jeśli jednak zarząd zakładowej organizacji związkowej nie wskaże pracowników chronionych, wówczas w okresie do takiego wskazania ochrona stosunku pracy z mocy prawa (art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych) przysługiwać będzie przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej. Podobna regulacja - w zakresie ustalenia liczby działaczy związkowych chronionych - obowiązuje w przypadku międzyzakładowej organizacji związkowej. Także wobec takiej organizacji zastosowany został podział według kryterium reprezentatywności. I tak międzyzakładowa organizacja związkowa, która w co najmniej jednym zakładzie pracy objętym jej działaniem zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a] k.p, może wskazać pracowników podlegających ochronie na trzy sposoby:
- w liczbie nie większej niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą we wszystkich zakładach pracy objętych działaniem tej organizacji albo
- odpowiednio do liczby swych członków (tak jak reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa) lub
- według liczebności kadry kierowniczej albo według liczebności członków, ale tylko w jednym zakładzie pracy wskazanym przez tę organizację spośród zakładów pracy objętych jej działaniem, w których ta organizacja zrzesza pracowników w liczbie wymaganej dla uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a] k.p powiększonej o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami. Jeśli międzyzakładowa organizacja związkowa nie ma statusu reprezentatywnej (tj. gdy w żadnym zakładzie pracy z objętych jej działaniem nie zrzesza ona liczby pracowników wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a] k.p), liczba pracowników chronionych nie może być większa od liczby zakładów pracy, w których zrzesza ona co najmniej dziesięciu pracowników.
Czas ochronny
Ochrona stosunku pracy przysługuje działaczom związkowym przez okres wskazany uchwałą zarządu, a po jego upływie - dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie. Kwestie ustalenia czasu trwania ochrony działaczy związkowych pozostawione są zatem w gestii organu związku - zarządu, który ma autonomię w tym zakresie. Okres tej ochrony nie jest w żaden sposób uzależniony on kadencji zarządu. Nie jest także ustawowo oznaczona maksymalna długość trwania tego okresu w uchwale zarządu, a jedynie po upływie okresu wskazanego w uchwale ochrona ta może trwać jeszcze maksymalnie rok.
Zakres przedmiotowy
Pracodawca - bez zgody odpowiedniego organu związkowego - nie będzie mógł wskazanym wyżej działaczom związkowym:
- dokonać wypowiedzenia stosunku pracy,
- rozwiązać takiego stosunku bez wypowiedzenia,
- jak również zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, chyba że dopuszczają to odrębne przepisy (np. art. 41[1] k.p. lub art. 5 i 10 ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych).
Dokonanie tych czynności prawnych przez pracodawcę możliwe jest także wówczas, gdy wyrażą na nie zgodę odpowiednie organy:
- zarząd zakładowej organizacji związkowej (co do członków zarządu oraz innych pracowników będących członkami danej organizacji uprawnionymi do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy),
- komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej (co do członków komitetu założycielskiego),
- właściwy statutowo organ pozazakładowej organizacji związkowej (co do pracownika pełniącego z wyboru funkcję w tej organizacji).
Ochrona ta dotyczy zarówno umowy na czas nieokreślony, jak i umów terminowych. Nie dotyczy natomiast wygaśnięcia stosunku pracy, rozwiązania umowy o pracę z upływem czasu, na który była ona zawarta albo ukończenia pracy (w przypadku umowy o pracę zawartej dla wykonania określonej pracy), lub rozwiązania stosunku pracy na mocy porozumienia stron." |