z: http://www.glos.pl/forum.php?action=thr&id=9291

Nr 50 13 XII 2006 r
Bliżej prawa Twarde warunki

W czasie urlopu zdrowotnego nauczyciel musi zrezygnować z dodatkowej aktywność zawodowej, także tej, którą podjął przed urlopem

Zart. 73 KN wynika, że nauczyciel, który nie jest zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć (i nie ma podpisanej umowy na czas nieokreślony) nie może korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia. Uzasadnienie jest oczywiste: ma wystarczająco dużo czasu, aby przeprowadzić leczenie zalecone przez lekarza. Jeżeli pracuje w pełnym wymiarze zajęć (i na czas nieokreślony), nie ma warunków, aby się leczyć i dlatego udziela mu się urlopu zdrowotnego. Idąc tym tokiem rozumowania, należałoby przyjąć, że "jeszcze większe" prawo do urlopu dla poratowania zdrowia ma ten nauczyciel, który jest zatrudniony w wymiarze większym niż pełny etat, także na podstawie dodatkowej umowy o pracę w innej szkole. Takiego prawa jednak nie ma. Co więcej, żeby skorzystać z urlopu zdrowotnego, musi rezygnować z dodatkowej pracy ponad pełny wymiar. Nawet jeśli jest to ułamek etatu w drugiej szkole. Czasami to zatrudnienie trwa przez całe lata z dalszą perspektywą i nagła rezygnacja z niego oznacza, że na ponowne zatrudnienie nie ma już szans.

Nauczyciele mają więc dylemat: czy ubiegać się o urlop dla poratowania zdrowia i leczyć się, czy pracować nadal w niepełnej kondycji, za to nie tracąc dodatkowego zatrudnienia?

Taką sytuację "zgotował" im art. 73 ust. 1 KN, który wszedł w życie 31 sierpnia 2004 r. w brzmieniu:
W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej. W przypadku stwierdzenia, że w okresie urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność zarobkową, dyrektor szkoły odwołuje nauczyciela z urlopu, określając termin, w którym nauczyciel obowiązany jest do powrotu do pracy.

Każdy, w tym poloniści, którzy często stosują wykładnię językową, czyli tę podstawową także przy czytaniu tekstów prawnych, uważają, że przepis ten zabrania nawiązania stosunku pracy lub podjęcia innej pracy zarobkowej już po udzieleniu nauczycielowi urlopu. I tu pada argumentacja, że w języku polskim wyraz "podejmować", jako forma niedokonana czasownika "podjąć", oznacza tyle, co przedsięwziąć jakieś działanie, wziąć coś na siebie, rozpocząć coś, co istotne, rozpocząć coś ponownie. Dlatego do dzisiaj dyrektorzy szkół i większość nauczycieli uważa, że wykładnia tego przepisu propagowana przez resort, a mówiąca, że chodzi również o nawiązanie stosunku pracy lub podjęcie innej aktywności przed urlopem zdrowotnym, jest z gruntu fałszywa. Ten spór starał się rozstrzygnąć Sąd Najwyższy w uchwale z 7 lipca 2005 r. II PZP 5/05 (OSNP 2005/24/387), odpowiadając na pytanie prawne Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu. Z uzasadnienia Sądu Najwyższego (notabene, jest to jedyne rozstrzygniecie w tej kwestii) wynika, że sprawa nie jest łatwa. Zadane pytanie brzmi:

czy podjęcie innego stosunku pracy lub innej działalności zarobkowej, o której mowa w art. 73 ust. 7 zd. 2 KN, dotyczy również tego stosunku pracy i tej działalności, która była rozpoczęta przed udzieleniem tego urlopu?

Wątpliwości opolskiego sądu narodziły się przy rozstrzyganiu sprawy z powództwa Jacka K., wieloletniego dyrektora szkoły w O., który przed 31 sierpnia 2004 r. kilka razy korzystał z urlopu zdrowotnego, zawsze na 2-3 miesiące, aby podreperować zdrowie i wrócić na matury (wówczas nie było okresu karencji wynikającego obecnie z art. 73 ust. 8 KN, który mówi, że nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu zdrowotnego nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od dnia zakończenia poprzedniego urlopu, niezależnie od jego długości). Dyrektor przez wiele lat pracował na ½ etatu jako ekspert w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i nigdy nie musiał rzucać tego zajęcia ze względu na urlop zdrowotny. Tę karierę w CKE kontynuował także po odejściu ze stanowiska dyrektora. Wtedy, będąc już nauczycielem, otrzymał kolejny urlop, który udzielono mu od 23 sierpnia 2004 r. Bardzo się zdziwił, gdy niespełna 2 miesiące później został odwołany z urlopu przez dyrektora zespołu szkół z powołaniem się na art. 73 KN. Jacek K. uznał to za nieporozumienie. Przepis ten odczytywał w sposób "prosty", czyli tak jak rozumie to człowiek o przeciętnej percepcji przepisów prawnych. W ten sam sposób przepis ten zrozumiał Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Oleśnie, który zasądził od szkoły ponad 4 tys. zł odszkodowania. Według sądu rejonowego wykładnia pojęcia "podjęcie stosunku pracy" nie budzi wątpliwości i oznacza, że odnosi się to do nowo nawiązanej umowy. Sąd uznał, że intencją ustawodawcy było ograniczenie sytuacji skutkującej odwołaniem nauczyciela z urlopu tylko do takich przypadków, kiedy nauczyciel nawiązuje nowy stosunek pracy czy też podejmuje działalność gospodarczą w trakcie urlopu.

Pod rządami poprzedniego przepisu był zakaz wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia lub działalności sprzecznej z celami udzielanego urlopu. Przypomnijmy, że to, czy dana aktywność zawodowa nauczyciela przebywającego na urlopie zdrowotnym jest sprzeczna z celami urlopu, oceniał lekarz. Przekazanie tej informacji pracodawcy oznaczało, że ten mógł, choć nie musiał, odwołać nauczyciela z urlopu. Obecnie ta ocena nie ma znaczenia i, zdaniem Sądu w Oleśnie, nauczyciel może się liczyć z odwołaniem tylko wówczas, gdy nawiąże nowe umowy w czasie trwania urlopu, co nie sprzyja intensywnemu i systematycznemu leczeniu. Z tym wywodem sądu pracy nie zgodził się pozwany zespół szkół i odwołał się do Sądu Okręgowego w Opolu. Ten zaś zwrócił uwagę na dwa wyrażenia w art. 73 ust. 7 KN: o tym, że nauczyciel, przebywając na urlopie, nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej oraz że w tym czasie, gdy nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność, dyrektor odwołuje go z urlopu. Sąd zastanawiał się, czy podjąć to znaczy nawiązać stosunek pracy przed urlopem (wtedy nie ma mowy o przerwaniu go), a podejmowanie innego stosunku pracy ogranicza się do podejmowania aktywności w czasie urlopu, co będzie oznaczało odwołanie z urlopu. Zdaniem sądu nasuwa się pytanie, czy te sformułowania są przypadkowe, czy kryją treść normatywną i zostały użyte w sposób świadomy. Rozpatrując sprawę, sąd uruchomił wszystkie wykładnie, ale skupił się tylko na tej celowościowej (inaczej funkcjonalnej) i doszedł do wniosku, że ograniczenie możliwości odwołania z urlopu tylko do tych nauczycieli, którzy rozpoczęli nową aktywność po rozpoczęciu urlopu, a "darowanie" tym, którzy zdążyli uczynić to wcześniej, dawałoby przywilej tym pierwszym, co wydaje się nielogiczne i niesprawiedliwe. Co więcej, każdy starający się o urlop nauczyciel najpierw zadbałby o nawiązanie innego stosunku pracy. Dodajmy, przepis ten pozwalałby wówczas na aktywność zawodową w sposób nieograniczony. Pamiętajmy bowiem, że nie ma już przepisu, który mówi o pracy i innej aktywności sprzecznej z celami urlopu. To by oznaczało, że w czasie urlopu zdrowotnego nauczyciel mógłby wykonywać każdą pracę, nawet sprzeczną z podstawowym celem urlopu, czyli ratowaniem zdrowia. Sąd okręgowy skłaniał się więc do tezy, że nauczyciel musi także zaprzestać aktywności, którą podjął przed urlopem zdrowotnym, a Sąd Najwyższy uznał ją za słuszną. Wskazał, że nawet wykładnia logiczno-językowa nie prowadzi do jednoznacznych rezultatów (notabene, jest to bardzo krytyczna recenzja tekstu legislacyjnego) i postanowił wyciągnąć wnioski z wykładni historyczno-prawnej, zakładając, że ustawodawca postanowił zaostrzyć warunki uzyskiwania przez nauczycieli urlopu zdrowotnego. Kolejne zmiany treści art. 73 KN rzeczywiście wskazują na coraz trudniejsze warunki uzyskania tego "przywileju". Zaostrzenie warunków obserwujemy od dużej nowelizacji z roku 2000, kiedy wprowadzono zapis o wykonywaniu zatrudnienia lub prowadzeniu działalności sprzecznej z celami urlopu. Warto także zauważyć zmianę określoną w przepisie wykonawczym, która mówi, że należy uwzględniać "indywidualne wskazania rodzajów zatrudnienia i działalności sprzecznej z celami urlopu". To oznacza, że wykonywanie tej samej pracy przez dwie różne osoby mogłoby być różnie oceniane przez lekarza. W przypadku jednej osoby mógłby uznać, że ta praca uniemożliwia jej zalecone leczenie, w przypadku innej nie. Zdaniem SN z treści art. 73 ust. 7 KN wynika, że nauczyciel nie może podjąć aktywności w trakcie urlopu. Ma jednak wątpliwości, czy wcześniej podjęta działalność oznacza odwołanie z urlopu. Mówiąc krótko, Sąd Najwyższy nie uważa, że słowo podejmuje w drugim zdaniu ust. 7 oznacza, że jest to stosunek pracy podjęty przed urlopem i w związku z tym stanowi przesłankę do odwołania nauczyciela. Twierdzi jednak, że byłoby nielogiczne, gdyby inaczej traktowano podjęcie aktywności zawodowej przed, a inaczej w trakcie urlopu. Tylko ta wykładnia, nazwijmy ją funkcjonalną, doprowadziła Sąd Najwyższy do wniosku zawartego w sentencji uchwały:

Podstawą odwołania nauczyciela z urlopu dla poratowania zdrowia może być również kontynuowanie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy lub wykonywanie innej działalności zarobkowej rozpoczętych przed udzieleniem tego urlopu.

Jak wynika z uzasadnienia sądu okręgowego i Sądu Najwyższego, przywołujących wszystkie wykładnie, od językowej począwszy, a na historycznej skończywszy, dla sądów sprawa nadal nie jest oczywista. Postawienie wyższej poprzeczki do uzyskiwania urlopu zdrowotnego nie może stwarzać niekorzystnych sytuacji w zatrudnieniu nauczycieli, zwłaszcza w sytuacji, kiedy kurczy się rynek pracy i czasami utrzymanie 1/3 etatu w szkole, w której pracuje się od lat, może decydować o dalszej karierze zawodowej nauczyciela. Wydaje się więc, że należałoby jeszcze raz i w sposób bardzo czytelny określić warunki korzystania z urlopu zdrowotnego przy możliwości powrotu do pełnej aktywności zawodowej, w tym także dotyczącej dodatkowej pracy

W ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia odwołanie może wnieść zarówno nauczyciel, jak i dyrektor szkoły. Wnosi się je za pośrednictwem lekarza, który wydał orzeczenie do organu odwoławczego, którym jest wojewódzki ośrodek medycyny pracy właściwy ze względu na miejsce wydania orzeczenia. Organ ten w ciągu 14 dni wydaje ostateczne orzeczenie na podstawie badań przeprowadzonych przez siebie, dodatkowych badań pomocniczych lub konsultacji specjalistycznych oraz kopii orzeczenia lekarza, który orzeka o potrzebie udzielenia urlopu.

Sposób orzekania o urlopie zdrowotnym
Nauczyciel, który stara się o urlop zdrowotny, nie musi teraz starać się o zaświadczenie od dyrektora szkoły, że spełnia warunki do jego otrzymania określone w art. 73 KN. Lekarz orzeka na podstawie:
-wyników przeprowadzonego przez siebie badania lekarskiego;
-wyników badań pomocniczych lub konsultacji specjalistycznych, których wykonanie uzna za niezbędne;
-dokumentacji medycznej z przebiegu dotychczasowego leczenia.
To orzeczenie sporządza się w trzech egzemplarzach. Jeden doręcza się nauczycielowi, drugi dyrektorowi szkoły, a trzeci dołącza się do indywidualnej dokumentacji osoby badanej.