Odpowiedź - 3 lutego 2006 r.
Zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) zamieszczonym w rozdziale 4 tej ustawy zatytułowanym "Społeczne organy w systemie oświaty", rada rodziców stanowi reprezentację rodziców uczniów danej szkoły lub placówki, tworzoną na zasadach uchwalonych przez ogół rodziców. Sposób funkcjonowania rady rodziców określa uchwalony przez nią regulamin. Kompetencje rady rodziców obejmują wspieranie statutowej działalności szkoły, m.in. poprzez gromadzenie funduszy z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł, w tym z działalności gospodarczej. Jest to działalność niezależna od działalności szkoły. Ministerstwo Finansów od dawna przedstawiało poglądy, iż rada rodziców prowadząca działalność gospodarczą jest podatnikiem podatku dochodowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.). A zatem powinna rozliczać się z urzędem skarbowym jako podatnik podatku dochodowego od osób prawnych zgodnie z jej przepisami.
Nadmieniam, iż na podstawie art. 14a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) stosownie do swej właściwości naczelnik urzędu skarbowego na wniosek podatnika mają obowiązek udzielić pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowanie prawa podatkowego w jego indywidualnej sprawie, w której nie toczy się postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa, albo postępowanie przed sądem administracyjnym. Należy w tym celu złożyć stosowny wniosek. Z tytułu posiadania statusu podatnika rady rodziców zobowiązane są do wystąpienia o nadanie im numeru identyfikacji podatkowej. Rejestrowane są również w systemie REGON. Rady rodziców uznawane są również za płatników składek na ubezpieczenia społeczne. Jednakże w sprawie szczegółowego trybu rozliczania się z ZUS należałoby zwrócić się o informację do właściwego terenowo ze względu na siedzibę szkoły oddziału ZUS.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.) przepisy tej ustawy stosuje się do jednostek nieposiadających osobowości prawnej, a zatem również do rad rodziców.
Z uwagi na niewielki rozmiar podejmowanej przez rady rodziców działalności, księgowość prowadzona na jej rzecz nie będzie tak rozbudowana, jak w przypadku spółek i innych przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą. W tej kwestii powinna jednak wypowiedzieć się osoba, która zawodowo zajmuje się księgowością. Jeżeli natomiast chodzi o status rady rodziców na gruncie prawa pracy należy stwierdzić, ze po wydaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 15 września 2000 r. postanowienia w sprawie o sygn. I SA 943/00 (opubl. w OSP z 2001 r. Nr 7-8, poz. 109), w którym wyrażono pogląd, iż rada rodziców jest organem społecznym reprezentującym rodziców uczniów, ale tylko wewnątrz systemu oświaty - pojawiły się sprzeczne stanowiska co do podmiotowości rady rodziców w sferze prawa pracy.
Należy jednak stwierdzić, iż ww. postanowienie odnosiło się wyłącznie do statusu rady rodziców w postępowaniu administracyjnym, a wyrażone w nim poglądy nie powinny być automatycznie przenoszone na grunt prawa pracy.
W świetle art. 3 Kodeksu pracy, dla bycia pracodawcą nie jest niezbędne posiadanie przez jednostkę organizacyjną osobowości prawnej, a zatem ustawodawca w stosunkach pracy istotę pracodawcy łączy przede wszystkim z elementami organizacyjnymi, niezależnie od posiadanej osobowości prawnej. Jednak, jak się wydaje, jednostka organizacyjna, aby mogła być uznana za pracodawcę, powinna posiadać zdolność zatrudniania pracowników i dokonywania czynności prawnych w zakresie stosunków pracy.
W doktrynie prezentowane są poglądy, że jednostka organizacyjna może być pracodawcą, jeżeli ma dostateczną strukturę oraz zapewnione źródła finansowania niezbędne do prowadzenia działalności, umożliwiające wywiązanie się ze zobowiązań wynikających z nawiązania stosunków pracy.
Tak więc w przypadku pracodawców będących jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej zawsze występuje problem odpowiedzialności za ich niezrealizowane zobowiązania majątkowe. Zrodziło to również wątpliwości co do podmiotu odpowiedzialnego za zobowiązania rady rodziców wynikające z pełnienia przez nią funkcji pracodawcy.
A zatem należy stwierdzić, że nie ma przeszkód prawnych, aby uznać, że rada rodziców ma status pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy. Może zatem nawiązywać stosunki pracy na podstawie umów o pracę, jak i zawierać umowy cywilnoprawne z osobami, które będą wykonywały czynności na rzecz rady rodziców.

Pytanie
W naszej szkole od wielu lat działa Rada Rodziców, która w chwili obecnej chciałaby założyć konto w banku, na którym mogłaby gromadzić fundusze. Proszę o dokładne informacje, jak zgodnie z prawem rodzice mogą założyć takie konto i czy będą musieli od tych pieniędzy odprowadzać podatek.

Odpowiedź, 21 marzec 2005 r.
Rada Rodziców nie ma możliwości otwarcia rachunku bankowego. Rachunek bankowy może natomiast posiadać szkoła. Rada Rodziców chcąc gromadzić środki finansowe na rachunku bankowym musi zatem skorzystać z pomocy szkoły, przy której działa i rachunku bankowego otwartego w tym celu specjalnie przez szkołę lub subkonta na rachunku bankowym szkoły przeznaczonym na ten cel. Upoważnionym do dysponowania rachunkiem będzie oczywiście dyrektor szkoły ale może on udzielić pełnomocnictwa do dysponowania środkami na wydzielonym subkoncie przedstawicielom Rady Rodziców.
Należy zakładać, że pytanie o podatki wiąże się z przychodami z tytułu odsetek bankowych. W sytuacji otwarcia rachunku bankowego przez szkołę problem opodatkowania nie dotyczyć będzie oczywiście samej Rady a wyłącznie szkoły. Zakładając jednak, że chodzi o szkołę publiczną kwestia opodatkowania nie stanowi problemu.

Uzasadnienie:
Nie ulega wątpliwości, że Rada rodziców nie jest osobą fizyczną. Nie posiada też osobowości prawnej. Uznać zatem wypada, że jest jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną. Powstawanie i działalność rad rodziców unormowana jest w dwóch zaledwie artykułach (art. 53 i 54) ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 z późn. zm.).

Nie da się ukryć, że z przepisów tych w żaden sposób nie wynika ani przyznanie osobowości prawnej radzie rodziców, ani też przyznanie zdolności prawnej. Stwierdzenie, że "rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł" nie pozwala na wyciąganie wniosku, że Rada Rodziców ma jakąkolwiek zdolność prawną. Rada Rodziców może bowiem zgodnie z ustawą wyłącznie gromadzić fundusze w celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki przy której działa. Ze względu na powyższe unormowania, uznać moim zdaniem należy, że Rada Rodziców nie dysponuje wyodrębnionym majątkiem. Do chwili przekazania środków na cele statutowe szkoły lub placówki uznać wypda, że należą one do wszystkich osób fizycznych tworzących Radę Szkoły.
Rada Szkoły nie mając osobowości prawnej ani zdolności prawnej i nie uczestnicząc w obrocie gospodarczym może korzystać w swojej działalności wyłącznie ze zdolności szkoły jako jednostki organizacyjnej lub zdolności prawnych osób fizycznych czyli rodziców. Oczywiście otwarcie rachunku dla Rady Szkoły przez osoby fizyczne nie wchodzi w grę, mimo, że prawo bankowe przewiduje instytucję rachunków wspólnych osób fizycznych. Musiałby to by być bowiem rachunek wszystkich osób fizycznych tworzących Radę Rodziców i wszyscy byliby uprawnieni do dysponowania saldem rachunku. Gdyby rachunek miał należeć tylko do kilku osób fizycznych przelanie środków społecznych na taki prywatny rachunek rodziłoby oczywiste podejrzenia i komplikacje.

Z: http://www.publikacje.pl/publikacje/prawooswiat/pytania.htm