USTAWA
z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy
(Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679 oraz z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081)
obowiązuje od dnia 1 stycznia 1975 r.
Art. 186. § 1. Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.
§ 2. Pracownik mający okres zatrudnienia określony w § 1, bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego przewidzianego w tym przepisie, może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.
§ 3. Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy.
§ 4. Urlopu wychowawczego udziela się na wniosek pracownika.
§ 5. Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 4 częściach.
Art. 1861. § 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
§ 2. W przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.
Art. 1862. § 1. W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
§ 2. W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się także w razie stwierdzenia przez pracodawcę, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka; nie dotyczy to przypadku określonego w art. 186 § 3.
Art. 1863. Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:
1) w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,
2) po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Art. 1864. Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
Art. 1865. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Art. 1867. Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
§ 1. Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego składa się pracodawcy w formie pisemnej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza się korzystać z tego urlopu.
§ 2. 1. We wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego pracownik wskazuje:
1) datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego;
2) okres urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko.
2. Do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza się pisemne oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.
3. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 2, nie jest wymagane w razie:
1) ograniczenia lub pozbawienia drugiego z rodziców władzy rodzicielskiej;
2) ograniczenia lub zwolnienia z opieki drugiego z opiekunów dziecka;
3) gdy zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia.
4. W przypadkach określonych w ust. 3 pracownik do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza dokumenty potwierdzające okoliczności, o których mowa w tym przepisie. Jeżeli dołączenie dokumentów nie jest możliwe, do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego pracownik dołącza pisemne oświadczenie w tej sprawie.
5. Do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego w przypadku, o którym mowa w art. 186 § 2 Kodeksu pracy, dodatkowo dołącza się orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka.
6. Jeżeli zamiarem rodziców lub opiekunów dziecka, spełniających warunki do korzystania z urlopu wychowawczego, jest jednoczesne korzystanie z takiego urlopu, do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza się pisemne oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o okresie, w którym zamierza on korzystać z takiego urlopu.
§ 3. 1. Pracodawca udziela urlopu wychowawczego po złożeniu przez pracownika wniosku o udzielenie takiego urlopu.
2. Pracodawca udziela urlopu wychowawczego na okres wskazany we wniosku.
3. Jeżeli wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego zostanie złożony bez zachowania terminu, o którym mowa w § 1, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie tego urlopu.
4. W przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności prawnej zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, pracodawca udziela tego urlopu na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonanej czynności.
§ 4. Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu; oświadczenie pracownika w tej sprawie następuje w formie pisemnej.
§ 25. 1. Ustala się wzór wniosku o ustalenie uprawnień do zasiłku wychowawczego, stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia.
2. Wypłata zasiłku wychowawczego następuje na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 1, zaświadczeń i innych dowodów.
§ 26. Przy ustaleniu prawa do zasiłku wychowawczego z tytułu opieki nad dzieckiem, które z powodu stanu zdrowia wymaga osobistej opieki uprawnionego do urlopu wychowawczego, na równi z orzeczeniem lekarskim, o którym mowa w ustawie, traktuje się dokument, na podstawie którego przyznano dziecku zasiłek pielęgnacyjny. Jeżeli inny podmiot jest płatnikiem zasiłku pielęgnacyjnego na dziecko, dokumentem stanowiącym podstawę ustalenia uprawnień do zasiłku wychowawczego jest kopia dokumentu potwierdzona za zgodność z oryginałem.
§ 27. Jeżeli nastąpił zbieg prawa do zasiłku wychowawczego z różnych tytułów, uprawniony we wniosku, o którym mowa w § 25, wskazuje, z którego tytułu będzie pobierał ten zasiłek.
§ 28. Okresy wypłaty zasiłku wychowawczego przysługującego osobom uprawnionym z tytułu wychowywania tego samego dziecka sumuje się.
§ 29. Do okresu, przez który wypłaca się zasiłek wychowawczy, wlicza się okresy wypłaty zasiłku oraz okresy, za które zasiłek wychowawczy nie przysługuje z powodu:
1) pobierania zasiłku macierzyńskiego w okresie urlopu wychowawczego,
2) utraty prawa do zasiłku wychowawczego z przyczyn określonych w art. 15d ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy.
§ 30. Jeżeli osoba uprawniona do zasiłku wychowawczego podjęła pracę zarobkową, składa dodatkowo płatnikowi zasiłku zaświadczenie płatnika dochodu o wysokości dochodów brutto. Dochód brutto przekraczający miesięcznie kwotę 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych dokumentuje się oświadczeniem. Jeżeli osoba ta prowadzi działalność pozarolniczą, stosuje się odpowiednio § 3, 6 i 7.
§ 31. Wysokość dochodu osoby uprawnionej do zasiłku wychowawczego z tytułu emerytury albo renty dokumentuje się zaświadczeniem właściwego organu rentowego.
§ 32. W razie korzystania z urlopu wychowawczego z tytułu sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym przy jednym porodzie, z których każde spełnia warunki określone w art. 15a ust. 2 pkt 2 ustawy, po wykorzystaniu pierwszego 36-miesięcznego okresu wypłaty zasiłku na wszystkie dzieci urodzone przy jednym porodzie wypłaca się kolejne zasiłki wychowawcze, nie dłużej niż przez 36 miesięcy na każde dziecko.
§ 33. Przebywanie dziecka w żłobku lub w przedszkolu przez krótki okres w ciągu dnia zgodnie z zaleceniem lekarskim oraz uczęszczanie dziecka do szkoły nie powoduje wstrzymania wypłaty zasiłku wychowawczego.
§ 20. Jeżeli nastąpiła zmiana płatnika zasiłku rodzinnego lub wychowawczego w trakcie okresu zasiłkowego, przyznanie zasiłku rodzinnego lub wychowawczego następuje każdorazowo na podstawie nowego wniosku o zasiłek, o którym mowa w § 1 i 25, oraz pozostałych dokumentów, niezbędnych do przyznania zasiłku. Poprzedni płatnik zasiłku pozostawia w aktach kopie tych dokumentów poświadczone przez siebie za zgodność z oryginałem.
§ 34. Płatnicy zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych informują uprawnionego o podjęciu lub wstrzymaniu wypłaty zasiłku oraz o jego wysokości i terminach wypłaty.
§ 35. 1. Zestawienia wypłaconych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych dokonuje się na podstawie listy płatniczej, której wzór stanowi załącznik nr 5 do rozporządzenia, albo listy wypłat wynagrodzeń, albo księgi wypłat świadczeń w odniesieniu do emerytów i rencistów.
2. Ewidencję wypłat prowadzi się w karcie wypłat, której wzór stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia. Ewidencja ta może być prowadzona również w formie zapisu elektronicznego.
3. Jeżeli w trakcie okresu zasiłkowego nie zachodzą zmiany w liczbie zasiłków oraz w ich wysokości, w karcie wypłat może być ewidencjonowana tylko pierwsza wypłata dokonana za ten okres zasiłkowy.
Jaka jest zależność pomiędzy urlopem wypoczynkowym a urlopem wychowawczym nauczyciela?
Zasady udzielania urlopów wychowawczych zawarte są w art. 67a do art. 67c Karty Nauczyciela . W szkole, w której przewidziano ferie szkolne termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego lub na koniec zajęć szkolnych. Powstaje pytanie, kiedy ma zastosowanie wariant pierwszy a kiedy drugi. Odpowiedź na nie uzależnione jest od tego czy nauczycielka nabyła w danym roku kalendarzowym prawo do urlopu wypoczynkowego. W formie ogólnego przykładu przedstawić można następującą sytuację:
Jeżeli nauczycielka przeszła na urlop wychowawczy w grudniu 1997 r. to urlop ten powinien zakończyć się z końcem roku szkolnego czyli 31 sierpnia 1998 r. (1999 r. lub 2000 r.). Wynika to z tego, że nauczycielka wykorzystała urlop wypoczynkowy za rok 1997 w okresie ferii szkolnych, a nie nabyła uprawnień do urlopu wypoczynkowego za rok 1998.
Jeżeli natomiast nauczycielka rozpoczęła urlop wychowawczy po 1 stycznia 1998 r. termin zakończenia urlopu powinien przypadać na koniec zajęć szkolnych w roku 1998 (1999, 2000), ponieważ nauczycielka nie mogła wykorzystać urlopu wypoczynkowego za rok 1998, do którego nabyła prawo z dniem 1 stycznia 1998 r.
Do nauczycielek zatrudnionych w przedszkolu lub placówkach nieferyjnych przy udzielaniu urlopu wypoczynkowego stosuje się zasady dotyczące ogółu pracowników zawarte w powołanym rozporządzeniu. Podkreślić można, że w placówkach tych urlop wypoczynkowy może być udzielony na wniosek nauczycielki bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (art. 163 § 3 Kodeksu pracy).
Oczywiście wszystkie te zasady mają zastosowanie też w sytuacji, w której z urlopu wychowawczego korzysta nauczyciel (ojciec lub prawny opiekun dziecka). |
