Odpowiedź MENiS na pismo ZG ZNP w sprawie ustalenia pensum zajęć dla nauczycieli realizujących w ramach etatu zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze z przedmiotów i zajęć o różnym wymiarze

Warszawa, 2003-11-24

MINISTER
EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU
DPZN-WSW-1032/413/UK/2003

Pan
Sławomir Broniarz
Prezes
Zarządu Głównego
Związku Nauczycielstwa Polskiego

Szanowny Panie Prezesie!

W odpowiedzi na pismo Pana Prezesa z dnia 8 października br. Nr ZSZ/52/137/WR/EO/03 w sprawie ustalenia pensum zajęć dla nauczycieli realizujących w ramach etatu zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze z przedmiotów i zajęć o różnym wymiarze uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekroczyć 40 godzin na tydzień. Jednocześnie art. 42 ust. 3 ustawy przyporządkowuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych z uczniami albo na ich rzecz (pensum) - co do zasady - do określonego typu szkoły lub placówki. W świetle powołanego przepisu pensum zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych dla większości nauczycieli zatrudnionych w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych wynosi 18 godzin zajęć tygodniowo. Wyjątek stanowią m. in. wychowawcy świetlic szkolnych oraz nauczyciele bibliotekarze bibliotek szkolnych, dla których pensum wynosi odpowiednio 26 i 30 godzin tygodniowo.

W myśl art. 11 ustawy - Karta Nauczyciela stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami. O możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym bądź niepełnym wymiarze zajęć przesądza - wynikający z arkusza organizacyjnego szkoły - tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Uwzględniając zwiększanie się liczby mniejszych szkół w związku z utrzymującym się niżem demograficznym, w ustawie - Karta Nauczyciela przewidziano regulacje, umożliwiające równoczesne zatrudnienie nauczyciela w kilku szkołach, jeżeli w żadnej ze szkół nie jest możliwe zatrudnienie w wymiarze co najmniej 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć.
W świetle powyższego nie mogę podzielić poglądu, że coraz częściej zachodzi konieczność łączenia przez nauczycieli w ramach etatu zajęć o różnym wymiarze pensum. W mojej opinii ma to miejsce wyjątkowo, zwłaszcza w przypadku braku możliwości dalszego zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.

Kompetencje do określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczycieli przedmiotów w różnym wymiarze, na mocy art. 42 ust. 7 pkt 3 ustawy - Karta Nauczyciela otrzymał organ prowadzący szkołę lub placówkę. Zadania organu prowadzącego będącego jednostką samorządu terytorialnego wykonuje w tym przypadku odpowiednio rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa (art. 91 d pkt 1 ustawy - Karta Nauczyciela), każdorazowo po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Zgodnie z art. 165 Konstytucji samodzielność jednostki samorządu terytorialnego w tym zakresie jest chroniona sądownie, w tym także przed ingerencją ministra właściwego do spraw oświaty             i wychowania.

Należy zatem zwrócić uwagę, iż do łączenia w ramach etatu zajęć o różnym pensum dochodzi wyjątkowo, wówczas gdy nie ma możliwości zastosowania innych rozwiązań przewidzianych przepisami ustawy - Karta Nauczyciela (np. uzupełnianie pensum w innej szkole lub szkołach na podstawie art. 22 ustawy - Karta Nauczyciela) i wyłącznie pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.

Reasumując pragnę podkreślić, że nie znajduję podstaw dla zmiany zasad ustalania pensum dla nauczycieli realizujących w ramach etatu zajęcia o różnym wymiarze. Jeżeli dochodzi w tym zakresie do niekorzystnego ustalania pensum dla nauczycieli, niezbędne jest doprecyzowanie w tym względzie zasad określonych w aktach prawa miejscowego, które każdorazowo stanowione są z uwzględnieniem opinii związków zawodowych.

W mojej opinii, w przypadku konieczności łączenia różnych wymiarów pensum w ramach jednego etatu, w aktach prawa miejscowego możliwe jest ustalenie pensum proporcjonalnie w odniesieniu do łącznej liczby realizowanych przez nauczyciela zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Wszystkie godziny realizowane powyżej tak ustalonego pensum stanowią, zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy - Karta Nauczyciela, godziny ponadwymiarowe.

Zasadę powyższą ilustrują następujące przykłady:

1) nauczyciel realizuje łącznie 22 godziny, w tym 9 godzin wg pensum 18 godzinnego i 13 godzin wg pensum 26 godzinnego
9/18+13/26=1
tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć nauczyciela wynosi 22 godziny (brak godzin ponadwymiarowych);

2) nauczyciel realizuje łącznie 27 godzin, w tym 6 godzin wg pensum 18 godzinnego i 21 godzin wg pensum 26 godzinnego
6/18 + 21/26=1,14
jeżeli 1,14 etatu stanowi 27 godzin, to proporcjonalnie 1 etat stanowi 23,68 godziny, zaokrąglając do pełnych godzin - 24 godziny, pozostałe 3 godziny stanowią godziny ponadwymiarowe
tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć nauczyciela wynosi 24 godziny (3 godziny ponadwymiarowe);

3) nauczyciel realizuje łącznie 25 godzin, w tym 15 godzin wg pensum 18 godzinnego i 10 godzin wg pensum 26 godzinnego 15/18+10/26 = 1,22
jeżeli 1,22 etatu stanowi 25 godzin, to proporcjonalnie 1 etat stanowi 20,49 godziny, zaokrąglając do pełnych godzin - 20 godzin
tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć nauczyciela wynosi 20 godzin (5 godzin ponadwymiarowych);

4) nauczyciel realizuje łącznie 27 godzin, w tym 10 godzin wg pensum 18 godzinnego, 5 godzin wg pensum 26 godzinnego i 12 godzin wg pensum 30 godzinnego
10/18 + 5/26+12/30=1,15
jeżeli 1,15 etatu stanowi 27 godzin, to proporcjonalnie 1 etat stanowi 23,48 godziny, zaokrąglając do pełnych godzin - 23 godziny
tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć wynosi 23 godziny (4 godziny ponadwymiarowe).

W mojej opinii, taki sposób ustalenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć przy łączeniu w ramach etatu zajęć o różnym pensum jest rozwiązaniem najkorzystniejszym dla nauczycieli. Pragnę jednak podkreślić, że opinia ta nie jest wiążąca dla jednostek samorządu terytorialnego.

Z poważaniem
w/z Ministra
Sekretarz Stanu
Franciszek Potulski