Zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zgodnie z art. 1891 K.p.. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni, z uprawnienia tego może korzystać jedno z nich.

Zgodnie z ogólnie przyjętą wykładnią ww. przepisów przyjmuje się, iż fakt, że jedno z rodziców (opiekunów) nie pracuje i sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem nie wyłącza prawa drugiego z rodziców (opiekunów) pozostającego w zatrudnieniu do korzystania z dwóch dni płatnego zwolnienia od pracy w ciągu roku kalendarzowego z tytułu wychowywania dziecka do lat 14 (M. Skibicka-Ghaley, "Równość kobiet i mężczyzn w korzystaniu z uprawnień pracowniczych związanych z wychowywaniem dzieci", Służba Pracownicza 1998 nr 9, s. 20; A. Szewc, "Uprawnienia kobiet i mężczyzn", Rzeczpospolita 1998 nr 4, s. 22).

Czy mogę skorzystać z dwóch dni opieki na dziecko jeżeli moja żona przebywa na urlopie macierzyńskim?

Tak, może Pan skorzystać z dni opieki.

Literalna wykładnia art. 188 Kodeksu pracy wskazuje na to, iż ustawodawca ograniczył wykorzystywanie tego uprawnienia przez jednego z rodziców dziecka, o ile oboje z nich pracują. Tak więc w sytuacji, gdy jedno z rodziców nie pracuje lub przebywa na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym, z uprawnienia tego skorzystać może ten z rodziców, który jest zatrudniony i świadczy pracę. Stanowisko takie potwierdzają:

• M. Skibicka-Ghaley w: "Równość kobiet i mężczyzn w korzystaniu z uprawnień pracowniczych związanych z wychowaniem dzieci" ("Służba Pracownicza" z 1998r., nr 9, str. 20);
• A. Szewc w: "Uprawnienia kobiet i mężczyzn" ("Rzeczpospolita" z 1998r., nr 4, str. 22).

Zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zgodnie z art. 1891 §1 K.p., jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni, z uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.

Jak wynika z treści art. 188 K.p. uprawnienie do korzystania przez pracownika z 2 dni opieki związane jest ściśle z posiadaniem dziecka w wieku do lat 14. Tak więc po dniu, w którym dziecko osiągnie ten wiek, rodzic dziecka (lub opiekun) traci prawo do zwolnienia. Zgodnie z powyższym w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 14 lat, pracownik może wykorzystać dni opieki tylko przed dniem 14 urodzin dziecka. Pogląd taki wyraził A. Szewca w: "Uprawnienie kobiet i mężczyzn" ("Rzeczpospolita" z 22 kwietnia 1998r.)

Art. 188 K.p. nie uzależnia prawa do zwolnienia na opiekę nad dzieckiem od stażu pracy. W związku z tym prawo to pracownica/pracownik nabywa z dniem podjęcia pracy. W razie rozwiązania, w trakcie roku kalendarzowego, stosunku pracy z jednym zakładem pracy i niewykorzystania tych 2 dni opieki nad dzieckiem - przysługują one pracownicy w nowym zakładzie pracy. Stanowisko takie wyraziła T. Śmiśniewicz-Podgórska w: "Zwolnienia od pracy" ("Służba Pracownicza" z 1994r., nr 3, str. 3).

Prawo to nie jest również uzależnione od przepracowania pełnego roku kalendarzowego. Przepisy nie zawierają jakichkolwiek ograniczeń, jeżeli chodzi o termin wykorzystania tego zwolnienia. Tak więc zwolnienie od pracy na 2 dni może być wykorzystane przez pracownicę/pracownika w dowolnym terminie. Zauważyć jednak należy, że prawo do 2 dni opieki przysługuje "w ciągu roku kalendarzowego". Tak więc w sytuacji gdy osoba uprawniona nie wykorzystała tego zwolnienia w danym roku kalendarzowym, prawo to nie przechodzi na następny rok kalendarzowy. Czyli w kolejnym roku ma prawo do wyłącznie 2 dni opieki jakie przysługują na każdy rok kalendarzowy. Stanowisko takie potwierdza E. Zduńska w: "Z wyjaśnień Departamentu Prawa Pracy" ("Służba Pracownicza" z 1992r., nr 5, str. 26).

Jedynym ograniczeniem określonego w art. 188 K.p. prawa, może być pozbawienie pracownika władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Żadne inne sytuacje nie powinny pozbawiać go prawa do zwolnienia. Pogląd taki wyraził A. Szewc w: "Uprawnienie kobiet i mężczyzn" ("Rzeczpospolita" z 22 kwietnia 1998r.).

******

Często pracujący rodzic ma wątpliwości, czy może skorzystać z przysługujących mu dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem, w sytuacji gdy drugi rodzic nie pracuje, jest osobą bezrobotną lub przebywa na urlopie wychowawczym. Przepisy kodeksu pracy zapewniają szereg uprawnień pracownikom-rodzicom. Jednym z nich jest zwolnienie od pracy w wymiarze dwóch dni w roku, przysługujące pracownikowi, wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat (art. 188 k.p.).

Za dni wolne od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Z przywileju tego może skorzystać zarówno pracownik-ojciec jak i pracownica-matka, z tym jednak zastrzeżeniem, że jeżeli oboje rodzice (lub opiekunowie) są zatrudnieni, wówczas dni przeznaczone na opiekę nad dzieckiem, może wybrać tylko jedno z nich (art. 189.1. k.p.). Oznacza to, że wymiar tego zwolnienia od pracy (2 dni), przypada na obojga pracujących rodziców w roku czyli albo jedno z nich wykorzysta całe 2 dni opieki albo podzielą się i każde z nich wybierze po jednym dniu. Ograniczenie, o którym mowa w przepisach, ma na celu uniknięcie sytuacji, w której i ojciec i matka wystąpiliby do swoich pracodawców z wnioskiem o udzielenie 2 dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem, co w konsekwencji dałoby rodzicom 4 dni wolne w roku.
Uprawnienie to przysługuje pracownikowi niezależnie od tego, czy dziecko ma zapewnioną opiekę ze strony małżonka czy innej osoby. Jeśli zatem jedno z rodziców przebywa np. na urlopie wychowawczym, bądź jest osobą, niemającą zatrudnienia, to drugiemu pracującemu rodzicowi pracodawca powinien udzielić 2 dni opieki nad dzieckiem. Spełniony zostaje wszakże warunek, iż tylko jedno z rodziców skorzysta ze zwolnienia od pracy.

********

Czy dni opieki na dziecko przysługują pracownikowi, który jest rodziną zastępczą

Pracownik wystąpił do mnie z prośbą o udzielenie 2 dni zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem. Sprawuje o­n opiekę nad 7-letnim dzieckiem jako rodzina zastępcza. Czy takie zwolnienie mu przysługuje?