poczytaj Placówka oświatowa pracodawcą dla nauczycieli
Publiczna placówka oświatowa jest na tyle samodzielnym i organizacyjnie wyodrębnionym podmiotem, a jej dyrektor ma na tyle duże i niezależne kompetencje dotyczące stosunków pracy, że bez przeszkód można ją uznać za pracodawcę.
Nauczyciele są szczególną grupą pracowników. Sprawy związane z ich stosunkiem pracy reguluje ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 1997 r. nr 56, poz. 357 z późn. zm.). Abstrahując od rozpatrywania zagadnienia potrzeby istnienia odrębnej regulacji dotyczącej tej grupy zawodowej, nie budzi wątpliwości, że odmienność stosunku pracy nauczyciela jest na tyle istotna, że nie można nad nią przejść do porządku dziennego. Karta Nauczyciela nie definiuje wprost pojęcia pracodawcy. Konieczne jest więc jego ustalanie, zwłaszcza w kontekście wyroku NSA z 2 lutego 2001 r. (sygn. akt II SA. 3057/00, publ. Rzeczpospolita z 6 lutego 2001 r., s. C–4), w którym sąd stwierdził, że pracodawcą nauczycieli jest gmina. Na wstępie trzeba ustalić, jaką drogą dochodzić będziemy do ustalenia definicji pracodawcy. Jak wcześniej zauważono, Karta Nauczyciela nie określa wyraźnie i jednoznacznie tego pojęcia. Odsyła natomiast, poprzez art. 91c ust. 1, do regulacji Kodeksu pracy, który stosuje się do nauczycieli w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy nie uregulowanych przepisami Karty. Z drugiej strony, analogiczną regulację zawiera art. 5 kodeksu. Istnieją więc aż dwie niezależne od siebie podstawy prawne pozwalające wesprzeć się normami kodeksu w celu ustalenia pracodawcy nauczycieli. Pojęcie pracodawcy zostało wprowadzone do polskiego systemu prawnego przez ustawę z 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 24, poz. 110 z późn. zm.). Kodeks w swej pierwotnej formie posługiwał się pojęciem zakładu pracy. Obecnie art. 2 ustawy zmieniającej nakazuje odpowiednio stosować uregulowania dotyczące praw i obowiązków zakładów pracy i kierowników zakładów pracy do pracodawcy w rozumieniu art. 3 kodeksu. Nie oznacza to całkowitej eliminacji pojęcia zakładu pracy w sensie przedmiotowym (Z. Salwa, Kodeks pracy – komentarz, Bydgoszcz 2000, s. 12). Zakład pracy w tym znaczeniu oznacza zespół sił i środków, pewną całość techniczno-organizacyjną, w której zatrudnieni są pracownicy. Tytułem przykładu wskazać należy, że pojęciem zakładu pracy w tym sensie posługuje się art. 231 kodeksu. W ujęciu kodeksu pracy pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3). Zgodzić się trzeba z komentatorami (J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy – komentarz, Warszawa 2000, s. 18), że istotę pracodawcy wiąże ustawodawca przede wszystkim z elementem organizacyjnym oraz wymogiem zatrudniania pracowników. Pogląd ten podziela orzecznictwo (szerzej por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 kwietnia 1998 r., sygn. akt III AUa 132/98, publ. OSA z 1999 r. nr 7–8, s. 38). Nie powinno budzić wątpliwości ustalenie pracodawcy w przypadku zatrudniania bezpośrednio przez osobę prawną lub fizyczną. Największe trudności powstają jednak w przypadku ustalenia pracodawcy będącego jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej. W doktrynie przyjmuje się, że jednostka organizacyjna może być pracodawcą, jeżeli: jest dopuszczona przez prawo, ma uregulowany sposób kierowania swoimi sprawami i reprezentacji w stosunkach zewnętrznych, ma majątek odrębny od majątku założycieli, z tym że wystarczy prawo dysponowania środkami niezbędnymi do zatrudniania pracowników (T. Liszcz, Prawo pracy, Gdańsk 1996, s. 151 i nast.).  z orzecznictwa
Orzecznictwo za pracodawców uznało między innymi:
okręgowy inspektorat pracy – uchwała SN z 24 listopada 1992 r., sygn. akt I PZP 59/92, publ. OSNCP z 1993 nr 4, poz. 49,
gminny ośrodek pomocy społecznej – wyrok z SN z 20 października 1998 r., sygn. akt I PKN 390/98, publ. OSNAPiUS z 1999 r. nr 23, poz. 744,
wojewódzki urząd pracy – wyrok SN z 19 grudnia 1997 r., sygn. akt I PKN 448/97, publ. OSNAPiUS z 1998 r. nr 22, poz. 649,
sąd rejonowy – wyrok SN z 19 września 1996 r., sygn. akt I PRN 101/95, publ. OSNAPiUS z 1997 r. nr 7, poz. 112. Widać z tego wyraźnie, że Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości, że jednostka budżetowa (państwowa lub samorządowa) jest na tyle wyodrębniona organizacyjnie, że może być uznana za samodzielnego pracodawcę. Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, przedszkola, szkoły i placówki publiczne są jednostkami lub zakładami budżetowymi. Podmiotami tymi kieruje dyrektor – art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie oświaty. Dyrektor przedszkola, szkoły czy innej placówki jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami – art. 39 ust. 3 ustawy. Dyrektor decyduje przede wszystkim w sprawach: zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,
przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki,
występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki. Widać z tego wyraźnie, że publiczna placówka oświatowa jest na tyle samodzielnym i organizacyjnie wyodrębnionym podmiotem, a jej dyrektor ma na tyle duże i niezależne kompetencje dotyczące stosunków pracy, że bez przeszkód można ją uznać za pracodawcę. z orzecznictwa
Pogląd ten podziela orzecznictwo, skoro stwierdza, że w odniesieniu do nauczycieli pracodawcą, bez względu na podstawę zatrudnienia, jest szkoła (wyrok SN z 11 września 1998 r., sygn. akt III UKN 196/98, publ. OSNAP 1999/18/589, Wokanda 1999/11 str. 32, wyrok SN z 3 czerwca 1988 r., sygn. akt URN 102/88, publ. OSNC z 1991 r. nr 1, poz. 7). Tak samo mówi Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 24 lutego 1997 r., sygn. akt K. 19/96, publ. OTK z 1997 r. nr ?, poz. 6, skoro stwierdza: Za niesporne należy uznać, że pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych stanowiących część administracji rządowej lub samorządowej (jednostkach sfery budżetowej) są te jednostki organizacyjne reprezentowane przez ich kierowników. Identycznie wypowiada się także doktryna – W. Masewicz, Zatarg zbiorowy pracy, Bydgoszcz 1994. Pracodawcą nauczycieli będą więc jednostki organizacyjne określone w art. 1 Karty Nauczyciela. Traktuje je w ten sposób art. 1 ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela, skoro wymienia jednostki ustalone w art. 1 ust. 1 i ust. 2 pkt. 1 i 3 Karty jako pracodawców. |
