opr. Paweł Moskalewicz, 18 października 1999 20-12-2000, ostatnia aktualizacja

Dodawane do pensji pozafinansowe bonusy mają rozmaity rodowód. Jedne (jak wczasy zakładowe) pochodzą jeszcze z czasów PRL. Inne (np. akcje) pomagają pracodawcom werbować pracowników i motywować ich do lepszej pracy. Niemal wszystkie są formą ucieczki od kosztów związanych z wynagrodzeniem gotówkowym (ZUS i podatki).

6-->Przedstawiamy (niepełną) listę przeróżnych premii, dodatków i udogodnień spotykanych w Polsce. Informacje o nich zebraliśmy, przygotowując "Polską listę płac 1999".

Akcje, opcje na akcje

W Polsce wciąż głównie dla elit menedżerskich, ale ich popularność rośnie. Przyznawane przede wszystkim w ramach planów motywacyjnych dla pracowników. Wysokość premii zależy od stanowiska i wynosi (w skali roku) od kilku nawet do kilkuset tysięcy złotych.

Barbórka

Specyficzna premia, częściej pieniężna, rzadziej rzeczowa (np. zegarek), przyznawana raz do roku (na św. Barbary), wyłącznie górnikom i ludziom związanym z górnictwem; przybliżona wartość: 1-4 tys. zł.

Basen

Biedniejsze firmy załatwiają pracownikom zniżki na basen, niektóre - bogate - fundują go w całości; jednak pracownicy tych ostatnich to z reguły pracoholicy pracujący po kilkanaście godzin na dobę, którzy i tak nie mają czasu ani siły z basenu skorzystać; przybliżona wartość: 80-100 zł/mies. Podobnie - siłownia.

Bilety do kina, na koncert

Relikt, dziś bardzo rzadki; przybliżona wartość: 20-200 zł/mies.

Bilety lotnicze

Dla cudzoziemców pracujących w Polsce, także dla polskich dyplomatów, pracowników na zagranicznych kontraktach, pracowników linii lotniczych; przybliżona wartość: 2-8 tys. zł/rok.

Bony do supermarketu

Premia egalitarna; dostają je m.in.: księgowa z małej firmy, lekarz w państwowej klinice, asystent na wyższej uczelni i prawnik z zagranicznej kancelarii; przybliżona wartość: 300 zł/rok.

Chodaki

Przysługują raz do roku w szpitalach oraz często w placówkach naukowych; przybliżona wartość: 50 zł/rok.

Członkostwo w klubie

(golfowym lub "wiejskim" - country club), gdzie można pograć w golfa, zjeść obiad, pojeździć konno, odprężyć się; bonus dla prezesów i dyrektorów; przybliżona wartość: 5-10 tys. zł/rok.

Deputat węglowy

W czasach, gdy większość mieszkań w Polsce ogrzewana była węglem, deputat przysługiwał w naturze (ok. 5-10 ton węgla rocznie); teraz uprawnieni (np. górnicy) z reguły odbierają ekwiwalent w gotówce; przybliżona wartość: 1,5 tys. zł/rok.

Dzień w dżinsach

Prawo do przyjścia do biura w swobodnym stroju. Cenione w firmach, gdzie obowiązuje dyktat garniturów i kostiumów (banki, ubezpieczenia, kancelarie).

Fartuch

Najczęściej w warsztatach mechanicznych, służbie zdrowia i... w muzeach; przysługuje raz do roku, przybliżona wartość: 100 zł/rok.

Fundusz reprezentacyjny

Możliwość wydawania pieniędzy firmy (głównie za pomocą firmowej karty kredytowej) na reprezentację: kolacje w luksusowych restauracjach, także ubrania, wynajem samochodu itp.; dla ważnych dyrektorów; przybliżona wartość: 0,5-10 tys. zł/mies.

Garnitur

Strój służbowy. Kupowany pracownikom w wielu bankach (średnio raz do roku). Wyższa funkcja to często wyższy limit na garnitur. Przybliżona wartość: 500-1,5 tys. zł/rok.

Herbata

Głównie w biurach i urzędach, ok. czterech paczek na kwartał; przybliżona wartość: 10 zł/mies. Podobnie kawa.

Incentive trips

Czyli wycieczki motywacyjno-integracyjne; jeżeli firma szkoli pracownika na Bahamach, to jest to niewątpliwy bonus, którego przybliżona wartość to 1-10 tys. zł.

Jaja

Gratyfikacja występująca głównie w gospodarstwach postpegeerowskich; zwykle po ok. 30 jaj na Boże Narodzenie i tyle samo na Wielkanoc; przybliżona wartość: 25 zł/rok.

Karp

Jak wyżej, w gospodarstwach rybnych; norma świąteczna to 2-3 kg ryb; przybliżona wartość: 20-30 zł/rok.

Komputer

Do pracy w domu; przybliżona wartość: 2,5-4 tys. zł.

Kupony na lunch

(w barze, restauracji) - dla pracowników firm nie prowadzących bufetów czy stołówek. Popularne w firmach finansowych, prawnych, reklamie. Przybliżona wartość: 400-500 zł/mies.

Lekcje języka obcego

Albo organizowane, albo refundowane przez firmę; przybliżona wartość kursu: 0,5-1 tys. zł.

Notebook

Komputer przenośny; głównie dla menedżerów wyższego szczebla oraz osób, którym jest to niezbędne w pracy (bo ciągle podróżują). Przybliżona wartość: 5-12 tys. zł.

Miejsce na parkingu

Sprawa i wygody, i prestiżu; niezwykle ważne, jeśli firma mieści się np. w zatłoczonym centrum miasta; ułomną formą tego bonusu są miesięczne karty do parkomatów; przybliżona wartość: 200-600 zł/mies.

Mieszkanie (wynajmowane)

Bardzo popularny bonus, choć nie zawsze oznacza to samo; dla prezesa zagranicznej korporacji będzie to prawie 300-metrowa willa w modnej, podwarszawskiej miejscowości; dla posła miejsce w hotelu poselskim lub zwrot kosztów wynajmu mieszkania; dla asystenta na wyższej uczelni pokój w hotelu asystenckim; dla pary nauczycieli w wiejskiej szkole - domek ogrzewany piecem kaflowym; przybliżona wartość: 0,2-20 tys. zł/mies.

Mundurowe

Coroczny dodatek dla policjantów, żołnierzy, strażaków, leśników, strażników i każdego, kto służbowo nosi mundur; teoretycznie są to pieniądze na uszycie nowego munduru, nikt jednak nie zmienia go co roku; przybliżona wartość: 1,5-2,2 tys. zł/rok.

Opieka lekarska

Wiele firm prywatnych wykupuje ryczałtowo dla swoich pracowników możliwość korzystania z prywatnej kliniki; przybliżona wartość: 150 zł/mies.

Paczka na święta

Powszechna; w biedniejszych firmach jest to czekolada i batonik dla dziecka, w bogatszych - kosz zawierający np. kiełbasę, butelkę szampana, ciasto i rodzynki; przybliżona wartość: 20-100 zł.

Pasta bhp

Znana też jako "środki czystości" (z reguły trzy opakowania miesięcznie); relikt z czasów PRL-u; dziś jeszcze zdumiewająco często przyznawany robotnikom, majstrom, sprzątaczkom itp. Przybliżona wartość: 15 zł/mies.

Posiłki

Zupełnie za darmo dla prezesów (tzw. business lunch) i niektórych robotników (tzw. zupa regeneracyjna, mleczna lub z wkładką mięsną); w wielu firmach tania, dotowana stołówka.

Pranie

Występuje tam, gdzie odzież robocza; wypłacany w gotówce miesięczny ryczałt w wysokości 30-50 zł.

Premia za podpisanie umowy o pracę

Z reguły sposób na wyciągnięcie dobrego menedżera specjalisty z innej firmy. Wartość - nawet kilkumiesięczne dochody.

Prenumerata prasy

"Polska norma" to dwa dzienniki i dwa tygodniki; dodatkowym bonusem jest możliwość zamawiania pism luźno związanych z pracą; przybliżona wartość - ok. 100 zł.

Ryczałt na benzynę

Zwrot kosztów używania własnego samochodu do celów służbowych; z reguły nie więcej niż 500-600 km po ok. 60 gr/km (na jazdę po mieście); wyjazdy poza miasto rozliczane są oddzielnie; przybliżona wartość: 250 zł/mies.

Samochód służbowy

Tani, jeśli do pracy, drogi, jeśli do reprezentacji; przyznawany wszystkim handlowcom oraz menedżerom średniego i wysokiego szczebla. Klasa samochodów i ich dostępność zależą głównie od polityki firmy.

Studia

Opłacenie czesnego to bonus, na który może liczyć nawet dobra sekretarka; dużej klasy specjalista bez problemu wynegocjuje studia MBA, warte nawet 15 tys. zł/rok.

Szklanka i łyżeczka

Komplet do herbaty i kawy; przysługuje np. asesorowi sądowemu; przybliżona wartość: 5 zł.

Szkolenia

Powszechne; lubiane i przez pracodawców, i pracowników; tym pierwszym daje coraz lepiej wyszkolonego pracownika, tym drugim chwilę oddechu i nowe kwalifikacje zwiększające wartość na rynku pracy; przybliżona wartość: 1-10 tys. zł.

Szkoła dla dzieci

Przede wszystkim dla cudzoziemców, którzy pracując w Warszawie, chcą posyłać dzieci do szkoły angielskiej, francuskiej czy amerykańskiej; przybliżona roczna wartość 10 tys. zł.

Tanie pożyczki i kredyty

Na 0,7 proc. rocznie; przyznawane przede wszystkim na cele mieszkaniowe; limit pożyczki to zwykle 10-25 tys. zł (dla prezesów dużo więcej).

Telefon komórkowy

Tak powszechny, że sam w sobie przestał być bonusem; dziś od pracodawcy oczekuje się, że kupi supermodny i nowoczesny model i nie będzie limitował wydatków. W innym razie jest to tylko narzędzie pracy; przybliżona wartość: 0,5-1,5 tys. zł (telefon), 0,1-1 tys. zł (rozmowy).

Towary firmy

Za darmo bądź ze zniżką. Bardzo powszechne. Wartość - od 50 zł/mies. (proszek do prania za darmo) do kilku tys. zł (zniżka na samochód).

Ubezpieczenia

Powszechne. Są to indywidualne lub grupowe polisy na życie, lub tańsze od "życiówki" ubezpieczenie NW (od następstw nieszczęśliwych wypadków); nowością jest udział pracodawców w III filarze reformy systemu emerytalnego. Przybliżona wartość: do 1 tys. zł/mies.

Wczasy "pod gruszą"

System tanich wczasów w ośrodku zakładowym lub dofinansowanie indywidualnych wakacji pracownika i rodziny; głównie w firmach państwowych; przybliżona wartość: 100-500 zł (na członka rodziny).

"Złoty spadochron"

Odszkodowanie za przedterminowe rozwiązanie umowy o pracę; może przekraczać nawet wysokość rocznych zarobków; dla pracownika jest gwarancją lojalności firmy.

Zniżkowe przejazdy

Kiedyś bardzo powszechne, dziś rzadki przywilej dla żołnierzy, posłów i radnych.



Rekordowe bonusy



Amerykanin, szef polskiej filii jednego z największych na świecie banków inwestycyjnych, dostaje:



samochód służbowy wysokiej klasy,



ubezpieczenie na życie i emerytalne,



darmowe bilety lotnicze na podróże do domu w zasadzie bez żadnych ograniczeń,



opiekę lekarską w ekskluzywnej, prywatnej klinice,



luksusowy apartament w Warszawie, firma opłaca wszystkie świadczenia i sprzątanie co trzy dni,



członkostwo w klubie golfowym,



fundusz reprezentacyjny (bez limitów, może tu wrzucić nie tylko luksusowe wyżywienie, ale też koszty zakupu ekskluzywnych ubrań),



Miesięczne zarobki: 136 tys. zł. Do tego premia na koniec roku (zależna od wyników, do 25 proc. rocznego uposażenia).



Bonusy budżetowe



Asystent na stołecznej wyższej uczelni:



prawo do bardzo taniego mieszkania w hotelu asystenckim,



oprocentowana na 4 proc. pożyczka na budowę mieszkania w spółdzielni,



przysługują mu też: cztery paczki herbaty granulowanej i jedna paczka kawy na kwartał, przybory do pisania,



może bezpłatnie korzystać z uczelnianego ksero (do 2 tys. kopii rocznie),



dodatek na wczasy pod gruszą,



na święta bony do supermarketu,



zniżka na PKP



Miesięczne zarobki: 1,2 tys. zł.