Model działania oparty na zadawaniu pytań: praca z danymi jako wsparcie nadzoru, rozliczalności oraz efektywności pracy szkół.

David Ronka, Małgorzata Marciniak, PCG, USA.

Dzięki pracy z danymi możliwe jest formułowanie adekwatnej i efektywnej polityki edukacyjnej oraz pomiar skuteczności programów i interwencji w obszarze edukacji. Dane można również wykorzystać do pomiaru postępów w nauce poszczególnych uczniów, wspierania pracy nad rozwojem programów nauczania, określania efektywnej alokacji środków i przekazywania społeczności informacji dotyczących postępów w rozwoju sytuacji. Jednak mimo korzyści, możliwych do uzyskania dzięki efektywnej pracy z danymi, wiele szkół ma wciąż problemy z podejmowaniem decyzji w oparciu o dane. Słuchaczom przedstawiono model działania oparty na zadawaniu pytań i pracy z danymi, którego celem jest wspieranie pracowników oświaty w procesie prowadzenia badań i programów działania, począwszy od etapu formułowania zasadniczych pytań, poprzez analizę danych, realizację działań, po pomiar osiągniętych rezultatów.

Etap zadawania pytań obejmuje trzy rodzaje stawianych pytań: dotyczące aktualnego stanu rzeczy, diagnozy i działania. Rozpoczynając cały proces ważne jest sformułowanie pytań badawczych, odzwierciedlających kluczowe kwestie edukacyjne, dotyczące aktualnej sytuacji. Pytania powinny dotyczyć kwestii takich jak zarządzanie, środowisko, procesy i efekty, zaś podstawowy zakres zagadnień poddawanych analizie zawarty jest w wymaganiach z rozporządzenia o nadzorze pedagogicznym. Oprócz tego, by uzyskane dane były użyteczne w dalszej analizie, należy zastanowić się co dokładnie będzie mierzone, by uzyskać odpowiedź na konkretne pytanie – „Rodzaj zadawanych na temat istniejących procesów pytań determinuje zakres danych, które będziesz w stanie zebrać by na nie odpowiedzieć oraz jakość działań, które możesz podjąć by zająć się daną kwestią”.

Przy omawianiu następnego etapu – gromadzenia informacji – wskazano kilka zasadniczych źródeł, z których można zbierać dane. Prelegent wymienił tutaj: postawy i opinie badane poprzez ankiety, wywiady i grupy fokusowe, występowanie pewnych działań w ramach wizytacji i uporządkowanej obserwacji, obecność kluczowych materiałów badana poprzez gromadzenie przykładów (próbek) pracy oraz wyniki uczniów badane poprzez sprawdziany, testy, badanie frekwencji oraz dane dotyczące zachowania. Im bardziej kompleksowa analiza, tym dokładniejszy będzie uzyskany obraz bieżącej sytuacji w szkole. Słuchaczom przedstawiono jak grupować dane ilościowe i jakościowe i w jaki sposób podchodzić do ich analizy.

Kolejny etap – wiedzy - angażuje władze oświatowe w zbiorowy proces analizy zebranych danych, sięgnięcie do publikacji związanych z danym zagadnieniem oraz wymianę najlepszych praktyk. Jest to etap na którym diagnozuje się problemy i szuka ich możliwych przyczyn. Prawidłowa diagnoza problemu wymaga współpracy na wielu płaszczyznach, niekiedy także konsultacji z fachową literaturą.

Po takim przygotowaniu i zweryfikowaniu stanu rzeczywistego, można przejść do planowania działania, które będzie miało na celu osiągnięcie pożądanego stanu w przyszłości. Istotne jest nie tylko określenie konkretnego i mierzalnego celu, ale także obranie odpowiedniej strategii, możliwej do realizacji w okresie czasu nie dłuższym niż rok. Za każde z planowanych działań należy wyznaczyć osobę odpowiedzialną, określić termin na realizację i udostępnić odpowiednie środki, jeśli są one potrzebne. By móc na bieżąco monitorować postępy, dobrze jest wyznaczyć wskaźniki wdrożenia – w odniesieniu do nich określając na jakim etapie działania rzeczywiście jesteśmy. Jako najczęstsze zagrożenia na etapie planowania wskazano nierealność - mierzenie w cele nieosiągalne oraz wyznaczanie celów, które nie mają bezpośredniego wpływu na wyniki uczniów (niecelowość planu).

Ostatnim etapem w tym modelu działania jest mierzenie efektów w odniesieniu do poświęconego nakładu. Nawet jeśli uda się w pełni zrealizować założone cele, powinniśmy dalej analizować nowy stan obecny, zadając nowe pytania, gromadząc nowe informacje i je analizując.

Na zakończenie wykładu wskazano, iż wdrożenie modelu działania opartego na zadawaniu pytań i pracy z danymi jako elementu procesu planowania w szkole może stanowić systematyczny sposób przejścia od pytań do efektów, zachęcając do autorefleksji, współpracy i poprawnej komunikacji.