powrót do strony Kongresu  powrót do strony głównej OSKKO 

Podstawowe problemy zarządzania oświatą.
Zagadnienia do dyskusji z Ministrem Edukacji Narodowej na rok 2007. 

Stanowisko Ogólnopolskiego Stowarzyszenia kadry Kierowniczej Oświaty Po II Kongresie Zarządzania Oświatą, OSKKO, Poznań, 3-5.10.2007r.

pobierz w formacie Word

 Stowarzyszeni: przedstawiciele kadry kierowniczej oświaty, dyrektorzy szkół i placówek oświatowych oraz przedstawiciele samorządów prowadzących szkoły wskazują na problemy, których rozwiązanie, ich zdaniem, usprawni funkcjonowanie oświaty.

Poniższe opinie są efektem szerokiej konsultacji i można je uznać za reprezentatywne. . Poniższe materiały zostały wypracowane podczas II Kongresu Zarządzania Oświatą w Łodzi, w dniach 3-5 października 2007r. www.oskko.edu.pl/kongres/.
Kongres został poprzedzony ogólnopolską konsultacją, w której udział miało możliwość wziąć ok. 15 000 osób, a obserwować ją mogło ponad 30 000 osób. Wypracowane stanowiska organizator Kongresu, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty przyjmuje jako swoje stanowisko w sprawie oświaty -  nasz wkład we wspólne dzieło rozwijania polskiego systemu edukacji.  

Spis treści: 

I. Problemy szkół ponadgimnazjalnych, w tym zawodowych.

II. Problemy szkół podstawowych i gimnazjów.

III. Problemy edukacji przedszkolnej

IV. Problemy szkolnictwa specjalnego i integracji.

V. Problemy samorządów

VI. Rekomendacje dla proponowanych istotnych zmian w oświacie:

1.Proces legislacyjny

2. Bon edukacyjny.

2. System awansu zawodowego nauczycieli

3. Nadzór pedagogiczny

4. Selekcja do zawodu nauczyciela

5. Standardy pracy szkół:

I. Problemy szkół ponadgimnazjalnych, w tym zawodowych.

 Wielość zgłoszonych problemów skłania do stwierdzenia, iż szkolnictwo ponadgimnazjalne wymaga zmian systemowych, które zapewnią odpowiednie przygotowanie absolwentów zarówno do dalszych etapów kształcenia jak i do wymagań rynku pracy. W toku prowadzonej dyskusji, dla rozwiązania bieżących problemów, uznano za konieczne podjęcie następujących działań:

Kształcenie ogólne. Postulujemy: 

1. Zlikwidowanie dysproporcji  w warunkach kształcenia ogólnego między poszczególnymi typami szkół dającymi wykształcenie średnie, w celu zapewnienia porównywalnego przygotowania uczniów do egzaminu maturalnego.

Przebudowę ramowych planów nauczania w taki sposób, by umożliwić uczniom technikum realizację programów nauczania w zakresie rozszerzonym i w konsekwencji stworzyć szansę na przystąpienie do egzaminu maturalnego na tym poziomie.

Obecny stan prawny powoduje:

o          znikome (ograniczone ramowymi planami nauczania do 3h) możliwości realizacji kształcenia ogólnego w zakresie rozszerzonym w technikum i liceum profilowanym;

o          zmniejszenie, w stosunku do przewidzianej w ramowym planie nauczania, rzeczywistej liczby godzin kształcenia ogólnego w technikum, wynikające z praktyk zawodowych (nawet 16 tygodni w cyklu nauki dla niektórych zawodów);

o          zbyt duże obciążenie uczniów w technikum (średnio 35,5 godz. tygodniowo), w technicznych zawodach to około 12 godzin przedmiotów zawodowych w oparciu o fizykę i matematykę - czyli uznawanych za trudne, także z punku widzenia higieny pracy ucznia.

2. Zreformowanie szkolnictwa zaocznego, które wymaga diagnozy i wprowadzenia zmian w zakresie planów nauczania oraz  opracowania programów i podręczników do tej formy kształcenia.

3. Stabilizację przepisów dotyczących organizacji egzaminu maturalnego, po wcześniejszym usunięciu z nich zapisów niejasnych lub nieracjonalnych.

Proponujemy:

·        dostosowanie dla uczniów niesłyszących arkuszy maturalnych z wszystkich przedmiotów (obecnie dostosowane są tylko arkusze z języka polskiego, języka obcego, historii, wiedzy o społeczeństwie);

·        zmianę terminu – na czerwiec – przeprowadzania egzaminu maturalnego, co pozwoli na normalne funkcjonowanie szkół w maju;

·        wprowadzenie obowiązkowej matematyki nie wcześniej niż za 6 lat, po zrealizowaniu podstawy programowej w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych i przy zwiększonej licznie godzin na realizację kształcenia na poziome podstawowym;

·        stworzenie systemu wynagradzania motywującego nauczycieli do szkolenia się i podejmowania funkcji egzaminatora;

·        wprowadzenie opłat za powtórne przystępowanie do egzaminu i przeprowadzanie tych egzaminów w ośrodkach do tego przygotowanych (ze zgłoszonej liczby na powtórny egzamin, stawia się około 50%, a szkoła obciążona jest bezużytecznym i dezorganizującym jej pracę przygotowaniem sal dla 100% zgłoszonych);

·        dla matury ustnej:

o       powoływanie komisji trzyosobowej lub dwuosobowej, ale złożonej wyłącznie z osób mających uprawnienia egzaminatorów z danego przedmiotu,

o       zmianę formy egzaminu ustnego z języka polskiego poprzez odejście od prezentacji;

·        ustalenie terminu próbnej matury na czas przed złożeniem przez uczniów ostatecznej deklaracji maturalnej; naszym zdaniem, próbne egzaminy powinny służyć uczniom do sprawdzenia siebie i słuszności swoich wyborów, a nie stanowić formę  sprawdzania wiedzy w szkole; z tego względu nie akceptujemy zaproponowanego przez CKE terminu – w marcu 2008 r.

Kształcenie zawodowe. Postulujemy:  

1. Wprowadzenie rozwiązań systemowych dotyczących kształcenia i doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych.

2. Podniesienie rangi edukacji politechnicznej na wszystkich etapach edukacyjnych.

3. Zapewnienie i systemowe aktualizowanie obudowy dydaktycznej dla realizacji kształcenia w szkolnictwie zawodowym (pracownie, pomoce dydaktyczne, podręczniki, materiały pomocnicze)

4. Zlikwidowanie ograniczeń w dostępności kształcenia zawodowego; często jedynym kryterium wyboru zawodu jest możliwość jego nauki w pobliżu miejsca zamieszkania.

5. Dokonanie gruntownej rewizji podstawy programowej kształcenia ogólnego i podstaw programowych kształcenia w zawodach oraz zapewnienie spójności między nimi; w szczególności zapewnienie korelacji miedzy podstawami programowymi matematyki i fizyki a programami kształcenia dla zawodów technicznych, które w znacznym stopniu opierają się na odpowiednim zasobie wiedzy z tych przedmiotów (przy obecnej podstawie programowej z matematyki, wskazane wydaje się dopuszczenie zawodów technicznych do kształcenia dopiero na poziomie szkoły policealnej).

6. Rozważenie zasadności praktycznego kształcenia zawodowego w formie praktyk zawodowych.

7. Rozwiązanie problemów związanych z organizacją i przeprowadzaniem egzaminu zawodowego:

·        uwzględnianie specjalizacji przy opracowywaniu arkuszy egzaminacyjnych; przykładowo – pominięcie specjalizacji w egzaminie technika mechanika oznacza, iż 30% zakresu kształcenia zawodowego (bo tyle zaplanowano w programie  na specjalizację) nie zostaje objęte egzaminem; sprawdzana jest więc jedynie wiedza ogólnozawodowa absolwenta a nie jego przygotowanie do wykonywania zawodu

·        dostosowanie arkuszy egzaminacyjnych dla uczniów niesłyszących;

• rozdzielenie etapu praktycznego egzaminu dla uczniów szkół masowych i specjalnych; postawienie uczniów na sąsiednich stanowiskach wywołuje u jednych i drugich zażenowanie, gdyż wspólne zdawanie to też próba oceny swoich możliwości na tle innych.;

·        obniżenie progu zdawalności etapu praktycznego egzaminu, zdaniem dyskutujących  75% jest progiem zbyt wysokim;

·        podjęcie działań  zbliżających wymagania egzaminacyjne do wymagań rynku pracy; niepokój budzi pojawiająca się tendencja przygotowywania do egzaminu zawodowego a nie do wykonywania zawodu; przeprowadzanie w formie opisowej egzaminu w zawodach typowo usługowych (technik usług kosmetycznych, technik usług fryzjerskich) stanowi całkowite zaprzeczenie celowości takiego egzaminu;

·        rozwiązanie problemów związanych z tzw. okresem przejściowym:

§         zamieszczenie informacji o zmienionej formie egzaminów w informatorach opublikowanych na stronach CKE i OKE,

§         do czasu  przygotowania bazy,  proponujemy zmianę formuły etapu praktycznego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe na poziomie technikum, poprzez przeprowadzanie tej części egzaminu w formie zadania egzaminacyjnego wykonywanego w pracowniach kształcenia zawodowego lub przywrócenie formy pracy dyplomowej;

8. Ponowne rozważenie zasadności wprowadzania zmiany organizacji kształcenia w technikach (zaproponowanej w projekcie z dnia 19 września 2007 r. ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw), której istotą ma być przeprowadzanie egzaminu zawodowego w przedostatnim roku kształcenia; naszym zdaniem nie ma żadnych argumentów merytorycznych ani organizacyjnych uzasadniających takie posunięcie.

II. Problemy szkół podstawowych i gimnazjów.

Obowiązek szkolny

·        Rozwiązania wymaga problem kontroli spełniania obowiązku szkolnego, przy dużej mobilności społeczeństwa

·        Wciąż jest nie wyjaśnione pojęcie "dziecka zamieszkałego w obwodzie szkoły".

·        Innym problemem jest określenie jak długi okres nieusprawiedliwionej nieobecności ucznia w szkole należy uznać za niespełnienie obowiązku szkolnego. Sytuację komplikuje tło społeczne - część młodzieży pracuje zarobkowo, za wiedzą rodziców, pomagając w zdobyciu finansów na utrzymanie rodziny.

Fakultatywna, równoległa do gimnazjum ścieżka dalszej edukacji dla uczniów nie radzących sobie z nauką.

Coraz częściej mamy do czynienia z uczniami, którzy stracili motywację do nauki i „wypadają z sytemu” (pomimo tego, ze uczęszczają do szkoły). Zwracamy uwagę na potrzebę rozważenia dla takich uczniów alternatywnej ścieżki edukacyjnej, na której mogli by oni być np. przygotowywani do zawodu.

Opieka medyczna w szkole,

Opieka zdrowotna w szkołach nie jest wystarczająca. Kwestia ta wymaga rozwiązania 

Dziecko 6 - letnie z orzeczeniem

Dotychczas istniała luka w możliwości kształcenia dzieci 6 – letnich skierowanych do kształcenia specjalnego. Wnioskujemy o poddanie nadzorowi realizacji dokonanych aktualnie zmian w prawie:

 Połączenie WOS z WDŻ w gimnazjum

Połączenie w jeden organizacyjny twór treści wiedzy o społeczeństwie z treściami wychowania do życia w rodzinie jest powszechnie krytykowane. Kwestie kadrowo – kwalifikacyjne są najczęstszym kłopotem przy organizowaniu ich nauczania.

Wnioskujemy o rozdzielenie ich nauczania na odrębne jednostki. Proponujemy do treści WOS dołączyć moduł ekonomiczny (wprowadzenie do przedsiębiorczości), a WDŻ nauczać osobno.

Sprawdzian po VI klasie szkoły podstawowej.

Po kilku latach przeprowadzania sprawdzianu w kl. VI szkoły podstawowej pojawiają się głosy krytykujące jego istnienie. Najczęstszymi argumentami są:

• brak motywacji i lekceważenie przez uczniów tę formy zewnętrznego sprawdzania ich wiedzy i umiejętności, bo wynik nie rodzi dla nich żadnych skutków. Rejonowe gimnazjum i tak ich przyjmie. Buduje to demoralizującą świadomość uczniów, że wystarczy jedynie wejść i odebrać arkusz by "zaliczyć" sprawdzian

• tworzenie rankingów i etykietowanie szkół osiągających niższe wyniki bez brania pod uwagę specyfiki ich uczniów.

Uznając, że forma zewnętrznego sprawdzania wg ustalonych standardów jest potrzebna, należy zastanowić się modyfikacją sposobu przeprowadzania sprawdzianu i wykorzystania jego wyników. Np. poprzez rozważenie następujących kwestii:

• czy nie powinno być innego klucza, innej wagi do liczenia wyniku ucznia pochodzącego np. z mniejszości narodowej, etnicznej, szczególnie, gdy zaczął naukę w szkole polskiej w II etapie edukacji?

• Czy nie należy powiązać wyniku sprawdzianu z promocją ucznia?

• wnioskujemy, by na podstawie już znanych wyników MEN opracowało sposób wsparcia dla tych rejonów Polski, w których uczniowie sobie gorzej radzą, tak by mogli oni rzeczywiście wyrównywać szanse.

Jednolity strój jako decyzja szkolnej społeczności, nie obligatoryjny wymóg

Obecny zapis ustawowy nie daje możliwości wyegzekwowania stosowania ww. wymogu. Pozostawiono szkołom i rodzicom problem do samodzielnego rozwiązania tam, gdzie powinien być uregulowany przez autorów tego pomysłu. Powstaje np. pytanie, jak ukarać dziecko, któremu rodzic nie kupił jednolitego stroju.

Uregulowanie sytuacji prawnej, umożliwienie autentycznego wsparcia dla dzieci powracających z zagranicy, dzieci uchodźców, dzieci nie znających języka a mających prawo do nauki.

Problem edukacji dzieci polskich, które wracają do kraju po dłuższej nieobecności i dzieci innych narodowości, które z różnych powodów zamieszkują w Polsce narasta. Podstawowym utrudnieniem jest tu brak możliwości kontynuowania przez nie nauki w klasie, do której zgodnie z przepisami powinny być przyjęte. Niemożliwość ta spowodowana jest poziomem znajomości języka polskiego, ale także różnicami programowymi. Stąd postulujemy zmianę przepisów dot. przyjmowania takich uczniów do szkoły.

WF w szkole.

Zwolnienia z lekcji WF stały się problemem w wielu szkołach, szczególnie w gimnazjach. Postulujemy rozważenie kwestii zaniechania oceniania na lekcja WF.

Wyprowadzenie pomocy socjalnej ze szkół

Stypendia, dofinansowanie do stroju, dofinansowanie do podręczników – to, naszym zdaniem, zdecydowanie zadanie opieki społecznej. Ustawowe wyłączenie z tych działań ośrodków pomocy społecznej wydaje się być całkowicie pozbawione sensu, ponieważ te ośrodki posiadają pełną wiedzę o osobach uprawnionych do ubiegania się o pomoc. Rodzice i tak składają tam wnioski o inne formy pomocy np. dofinansowanie obiadów, zasiłki. Noszą więc te same zaświadczenia do różnych urzędów. Wnioskujemy o przywrócenie tych działań na właściwe tory.

Sposób dystrybucji środków przeznaczonych na doskonalenie zawodowe nauczycieli

Budzi uznanie fakt przeznaczenia odrębnej kwoty na doskonalenie nauczycieli. W szkołach wydawane są te pieniądze na cele dla nich ważne, co z pewnością wpływa na jakość ich pracy.

W dalszym ciągu podnoszone są jednak kwestie sposobu dystrybucji tych środków, zwłaszcza zasilanie z tej puli Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli.

Odrębną sprawą jest sposób wykorzystania pieniędzy unijnych z EFS na szkolenia.

Nauczyciele dostają z firm i stowarzyszeń zaproszenia na banalne (i rażąco luksusowe) szkolenia za ogromne pieniądze. Należy poddać nadzorowi ten obszar.

Kwalifikacje wychowawcy świetlicy, pedagogów szkolnych i wychowawców internatu itd..

Różnorodność interpretacji prawa w tym zakresie głoszonych zwłaszcza przez kuratorów oświaty powoduje, że w jednych miejscach w Polsce można zatrudniać osoby z kwalifikacjami, z którymi nie mogli by być zatrudnieni gdzie indziej. Wnioskujemy o wydanie odpowiednich uregulowań w tym zakresie, lub obowiązującej w całym kraju interpretacji aktualnych przepisów.

Normy zatrudnienia dla nauczycieli, szczególnie dla pedagogów, psychologów i bibliotekarzy

Brak jednolitych uregulowań w tym zakresie powoduje duże dysproporcje pomiędzy JST. Stąd uczniowie mają nierówny dostęp do pomocy pedagoga, psychologa, bibliotekarza.

Wydaje się koniecznym rozwiązanie tego w sposób zapewniający to wsparcie dla każdej szkoły. 

III. Problemy edukacji przedszkolnej  

            Uczestnicy konsultacji a następnie panelu „Problemy edukacji przedszkolnej” Kongresu Zarządzania Oświatą wskazali na szereg problemów utrudniających prawidłowe funkcjonowanie przedszkoli. Zwrócili uwagę na brak dookreślenia zapisów prawa dotyczących w szczególności:

• uregulowania prawnego kwestii odbioru dziecka z przedszkola w przypadku pozostania dziecka w przedszkolu po jego zamknięciu oraz dookreślenia nieprecyzyjnego zapisu kogo należy rozumieć jako osobę zapewniającą dziecku pełne bezpieczeństwo,

• precyzyjnego określenia wieku przyjęcia dziecka do przedszkola, podobnie jak ma to miejsce w przypadku dziecka sześcioletniego,

• ustalenia zasad zatrudnienia specjalistów w przedszkolach,

• regulacja zasad zapewnienia opieki medycznej,

• sprecyzowanie zasad tworzenia rady rodziców.

 Kolejną sprawą wymagającą uregulowania jest funkcjonowanie dziecka niepełnosprawnego w przedszkolu ogólnodostępnym, ze szczególnym uwzględnieniem nauczycieli wspomagających. 

W związku z brakiem wykwalifikowanej kadry pedagogicznej podniesiona została kwestia zatrudnienia nauczycieli o zbliżonych kwalifikacjach.

Po raz kolejny zwrócono uwagę na problemy dotyczące statusu zawodowego nauczyciela przedszkola:

• nie uwzględnienia wyżej wymienionych w grupie uprawnionych do korzystania z ulgowych przejazdów środkami transportu zbiorowego,

• przyznawania dodatku za wychowawstwo.

Postulowano określenie minimalnych standardów w zakresie:

• zatrudnienia pracowników administracji obsługi,

• wyposażenia przedszkoli w pomoce i środki dydaktyczne,

• określenie norm niezbędnych do funkcjonowania przedszkola.

IV. Problemy szkolnictwa specjalnego i integracji.

Rośnie liczba uczniów z niepełnosprawnościami. Trafiają oni do bardzo różnych placówek zarówno specjalnych jak i ogólnodostępnych, publicznych i niepublicznych – zgodnie z wolą rodziców. Rodzicom dano wybór i prawa. Prawa te często jednak nie są respektowane.

Placówki wybrane przez rodziców często nie są przygotowane na przyjęcie i prowadzenie uczniów niepełnosprawnych zarówno od strony organizacyjnej jak i sprzętowej a przede wszystkim od strony zasobów kadrowych.  

System nie uwzględnia wielu specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych zarówno na wszystkich etapach życia, nauki, zatrudnienia jak i dostępu do dóbr kultury, zaopatrzenia społecznego, ochrony zdrowia i innych. Powoduje to nieefektywność działań i ich chaotyczność, doraźność.

Poprawy (lub wręcz zmiany) wymagają kwestie: 

1. Wprowadzenie spójnego (interdyscyplinarnego) i czytelnego systemu wczesnej, wielospecjalistycznej diagnozy, wczesnej interwencji i wspomagania oraz permanentnej wielospecjalistycznej asysty życiowej dziecka z niepełnosprawnością (także sprzężoną).

2. Wypracowanie spójnego, obejmującego wszelkie rozpoznane potrzeby, systemu placówek zarówno kształcenia specjalnego, jak i integracyjnego. Systemu obejmującego także zasady przechodzenia z jednej placówki do drugiej, certyfikacji pobytu (wypełniającego spełnianie obowiązku szkolnego) a przede wszystkim czytelnie i odpowiednio do potrzeb finansowanego.

3. Ustalenie zasad kierowania-przyjmowania dzieci do poszczególnych placówek. Samo kryterium opłacalności (np. poprzez skupienie wszystkich uczniów w jednej placówce) nie może tutaj mieć zastosowania.

4. Odpowiednie zorganizowanie (w tym także liczebność) i wyposażenie ww. placówek  w sprzęt, pomoce, kadrę pedagogiczną i w kadrę wspierającą. Potrzebne jest danie ww. placówkom możliwości działania zgodnego z realnie występującymi potrzebami i współczesną wiedzą a nie ograniczanie ich przez sztywne, nie znające odstępstw przepisy.

5. Przygotowanie odpowiednio, zgodnie z realnymi potrzebami, wykształconej kadry, która znajdzie swoje miejsce wszędzie tam, gdzie trafi uczeń z niepełnosprawnością. Także do placówek ogólnodostępnych. Powinny się zmienić przepisy, które obecnie decydują o tym, kto i gdzie może uczyć, jakie zasoby kadrowe mogą występować w danym typie placówki.

6. Dostosowanie programów szkół wyższych kształcących kadrę nauczycielską do potrzeb i postulowanych zmian w tym zakresie. Ideałem by było, gdyby każdy nauczyciel, niezależnie od tego gdzie pracuje, posiadał obowiązkową, podstawową wiedzę i umiejętności pracy z uczniem niepełnosprawnym.

7. Dostrzega się potrzebę, by każda szkoła rejonowa miała charakter szkoły włączającej i była przygotowana na ewentualność przyjęcia ucznia niepełnosprawnego.

8. Zwraca się także uwagę na to, że w samych szkołach specjalnych też są bardzo różni uczniowie. Niektórych uczniów – z uwagi na niemożność zaspokojenia ich specyficznych potrzeb (np. uczniów z mpd) – mimo faktu ich upośledzenia umysłowego, szkoły specjalne, nawet te nominalnie dla nich powołane, nie przyjmują.

W środowisku ooświatowym dominuje także przekonanie, że obecnie posyłanie dziecka głębiej upośledzonego umysłowo do placówki ogólnodostępnej jest niewłaściwe. Podobnie za niewłaściwe uważane jest posyłanie do placówek specjalnych dzieci będących w normie intelektualnej ale z innymi zaburzeniami rozwoju (np. ze względu na zaburzenia zachowania i brak mowy).

9. Kolejnym postulatem jest znaczące uzupełnienie sieci placówek o specjalistyczne ponadgimnazjalne przeznaczone dla uczniów ze znaczącymi problemami, takimi, które uniemożliwiają uczęszczanie do ogólnodostępnych.

10. Problemy natury szczegółowej:

• nauczanie indywidualne. Zbyt często orzeka się o konieczności nauczania indywidualnego w sytuacji, gdy powodem jest niewydolność organizacyjna.

• nauczanie indywidualne uczniów ze specyficznymi zaburzeniami (typu z. Aspergera, z nadpobudliwością, autyzmem) lecz z normą intelektualną.

• diagnoza i orzekanie. Postuluje się wcześniejsze rozpoznawanie i diagnozowanie (znane są przykłady uczniów otrzymujących orzeczenie o potrzebie kształcenie specjalnego dopiero na poziomie gimnazjum). Diagnostyka jest spóźniona, nieprawidłowa i tylko częściowa. Postulujemy też, by zalecenia zawierane w orzeczeniach miały charakter praktyczny, były bardziej rozbudowane tak, by mogły służyć pedagogom realną pomocą. Potrzebne są standardy diagnostyczne i podobnie jak w medycynie należy stosować algorytmy postępowania.

• w powyższym kontekście zwracamy też uwagę na potrzebę takiej korekty kształcenia lekarzy – zwłaszcza pierwszego kontaktu, w klinikach położniczych – by dziecko mogło wcześniej (od momentu urodzenia, przez pierwsze lata życia aż do momentu pójścia do szkoły) otrzymywać stosowną pomoc i wsparcie pedagogiczne i psychologiczne.

• pojawia się obawa o kształt przyszłego egzaminu zewnętrznego z języka obcego dla uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym;

• sygnał o konieczności zmiany przepisów tak, by pomoc nauczyciela była obligatoryjnie obecna we wszystkich klasach, nie tylko w klasach I-IV szkoły podstawowej;

• postulat wprowadzenia standardów wyposażenia w pomoce naukowe i sprzęt placówek kształcenia specjalnego (np. szkoła dla umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo często nie potrzebuje ławek ale potrzebuje wózków, nie potrzebuje mikroskopów ale potrzebuje pionizatorów itp.). Uwaga ta dotyczy wielu placówek zarówno specjalnych jak i integracyjnych i wszystkich tych, w których obowiązek szkolny realizują uczniowie z upośledzeniem umysłowym i innymi znaczącymi problemami.

• sygnał o konieczności zmiany we wszelkich dokumentach, aktach prawnych nomenklatury. Obecnie posługujemy się (w ślad za aktami prawnymi) pojęciami, które nie są już ani używane ani akceptowane w świecie; Istnieje konieczność podjęcia dyskusji i wypracowania wspólnego rozumienia samego pojęcia „osoba niepełnosprawna”. Dzisiaj pojęcie to jest różnie rozumiane. Pociąga to za sobą szereg także konsekwencji formalno-prawnych oraz finansowych.

V. Problemy samorządów

OSKKO przedstawia, w pełnej zgodzie wraz ze Związkiem Miast Polskich, postulaty: 

1. Konieczność ustalenia ustalenie standardów edukacyjnych, takich jak standardy zatrudniania nauczycieli. Państwo, narzucając kolejne obowiązki samorządów, bez ustalania standardów ogólnopolskich,  odchodzi od odpowiedzialności za edukację. Trzeba określić skalę zobowiązań finansowych państwa wobec samorządów w zakresie wynagradzania nauczycieli.

2. Potrzebne też jest dookreślenie relacji pomiędzy samorządem a organem nadzoru pedagogicznego. Obecnie samorządy mają obowiązek dbać o sieć szkół, ale w momencie gdy mają pomysł na jej racjonalizację, nie mogą nic zrobić bez pozytywnej opinii kuratorium. To ubezwłasnowolnienie organu prowadzącego.

3. Samorząd ma za mały wpływ na wybór dyrektora szkoły. Wybór kandydata na dyrektora szkoły powinien być dokonywany przez komisję konkursową, w której głos stanowiący mieliby przedstawiciele organu prowadzącego.

4. Konieczne jest utworzenie jednego systemu obejmującego całość pomocy materialnej dla uczniów.

VI. Rekomendacje dla proponowanych istotnych zmian w oświacie:

 1. Proces legislacyjny :

Postulujemy powrót do efektywnego dialogu społecznego.

W ostatnich latach odnotowujemy opóźnienia w wydawaniu aktów prawnych, irracjonalne terminy ich konsultowania/wprowadzania/obowiązywania, „zmiany reguł w trakcie gry”, oszczędną konsultację społeczną lub znikome jej uwzględnianie przy tworzeniu norm prawnych.

1. Bon edukacyjny.

Z naszych obserwacji wynika, że skutecznym okazał się Polsce tzw. bon organizacyjny dostosowany oddzielnie do każdej gminy. W związku z tym konieczna jest debata rządu z przedstawicielami samorządów (związków samorządów – jak ZMP i ZGW) oraz kadry kierowniczej (jedyną realnie ogólnopolską jest OSKKO).

Na szczególnie uważne zbadanie zagadnienia wskazuje także fakt, że kraje przodujące w wynikach PISA nie wprowadziły takich rozwiązań.

Kluczową i tu będzie pozytywna opinia samorządów polskich oraz konstruktywnie przeprowadzone „konsylium” polskich i zagranicznych ekonomistów zajmujących się oświatą. 

2. System awansu zawodowego nauczycieli – propozycja poważnej zmiany jakościowej.

OSKKO promuje rozwiązanie odmienne od aktualnie wprowadzonego w Polsce. Z naszego oglądu sprawy wynika, że polski system „awansu” zawodowego nie jest wystarczająco projakościowy.

Proponujemy podjęcie działań  w kierunku stworzenia nowego systemu awansu zawodowego, realnie pozwalającego na pionowy awans w ramach szkoły. Należy odejść od opłacania kolejnych, następujących co kilka lat zbiurokratyzowanych działań nauczycieli, zarzucić skomplikowany i sztuczny system "awansu" na rzecz prostej zasady - szkolni liderzy powinni otrzymać za swą pracę zapłatę, wpływ na zarządzanie szkołą oraz odpowiedzialność za swe działania kierownicze. Należy zmierzać do utworzenia formalnych stanowisk liderów w szkole: szefów zespołów przedmiotowych, wychowawczych, szkolnych koordynatorów itp.

Nowy system awansu i motywowania nauczycieli pozwoli zrealizować ambicje nauczycieli w konstruktywny sposób, uruchomi aktywność zaangażowanych w proces zarządzania i da dyrektorowi sojuszników, spowoduje, że zaczniemy płacić za realnie wykonywaną pracę.

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty deklaruje wolę rozmowy na temat koniecznych do dokonania zmian i współpracę koncepcyjną w tym zakresie.

Zwracamy ponadto uwagę na konieczność dokonania badań na temat realizacji ambicji kierowniczych nauczycieli, przywództwa w szkole. Polska zaniedbała tworzenie ubiegłorocznego  raportu OECD na ten temat. Dysponujemy projektem działań – nie wszystko jeszcze jest stracone.

Chętnie udostępnimy ogólnopolską platformę badawczą. 

3. Nadzór pedagogiczny

Należy rozpocząć rozmowę o idei sprawowania nadzoru pedagogicznego w Polsce. Ciągłe zmiany koncepcji, przepisów, interpretacji, mnożenie pomysłów, konflikt kompetencji powodują zmniejszenie motywacji, zaniechanie podejmowania prób zmiany i zgodę na tymczasowość.  

Dyrektorom szkół towarzyszy utrata wiary w dobre intencje i mądrość stanowiących prawo oświatowe. Tak więc wobec nadzoru pedagogicznego zarząd OSKKO postanowił prezentować postawę tożsamą wobec postawy stowarzyszenia w związku z awansem zawodowym.

Należy zacząć dyskutować o strategii i zaprzestać formalnych zmian na poziomie operacyjnym, które zmieniają jedynie szczegóły wdrażania błędnej idei.

Opowiadamy się za modelem fińskim (również Wielka Brytania skłania się ku zmianie w tym kierunku). Jest on oparty o:

• samoocenę i brak rozbudowanego „nadzoru oświatowego”

• zaufanie do szkoły

• powierzenie większych kompetencji samorządom

• znaczne podwyższenie jakości kształcenia nauczycieli.

 Fiński Narodowy Instytut Edukacji wykazał w badaniach, że ostatni z powyższych punktów jest kluczowy i zdecydował o powodzeniu reform fińskich.

 4. Selekcja do zawodu nauczyciela:

Kluczowe dla powodzenia oświaty w Polsce są  działania na rzecz zmiany  sposobu kształcenia nauczycieli, sposób naboru do zawodu, a także doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Podczas II Kongresu Zarządzania Oświatą przedstawiciel fińskiej National Board of Education, L. Pahkin stwierdził, że „porównał fiński  system z systemami innych krajów nordyckich. Są one podobne i funkcjonują w podobnych warunkach. Widać tu jedną zasadniczą różnicę. Stanowią ja nauczyciele. Ich podejście do pracy. Nauczyciel to postać bardzo wysoko ceniona. Każdego roku składa się 5000 podań na kierunki nauczycielskie. Przyjmuje się 700-800 osób. Wybierani są naprawdę najlepsi”

Postulujemy podjęcie działań wraz z resortem szkolnictwa wyższego oraz jego „klientami” – dyrektorów szkół, na rzecz ustalenia standardów kształcenia nauczycieli oraz nadzoru nad jakością tego kształcenia.

5. Standardy pracy szkół:

Ważne dla prawidłowego funkcjonowania szkół jest ustalenie standardów organizacyjnych, finansowych i materialnych ich funkcjonowania.  

Dopiero na tej bazie można w sposób pożądany realizować jakościowe standardy pracy szkół (bolączką szkół jest np. rezygnacja ze standardów zatrudnienia nauczycieli i tworzenie w konsekwencji nadmiernie licznych klas).
Proponujemy stworzenie standardu podstawowych usług edukacyjnych dla ucznia, rodzaju „teczki dla ucznia”, w której mieściłyby się niezbywalne szkolne uczniowskie prawa  -  jednakowe w gminach bogatych i biednych, miejskich i wiejskich, zawierającej m.in. dostęp do biblioteki, prawo do przestrzeni szkolnej, możliwość skorzystania z dożywiania i inne.