powrót

Uzasadnienie

Rozporządzenie jest wykonaniem delegacji zawartej w art. 10 projektu ustawy o systemie informacji oświatowej.

Wprowadzenie

System Informacji Oświatowej (SIO) zastąpi dotychczasowy system badań statystycznych oświaty. W szczególności zastąpi dane zbierane przy pomocy formularzy statystycznych statystyki publicznej: S-01, S-02, S-05, S-06, S-07, S-08, S-09, S-14, S-15, S-16, S-17, EN-3, EN-5, EN-6, EN- 7, EN-8 oraz spis nauczycieli EWIKAN.

SIO zintegruje zatem badania w obszarze oświaty i wychowania dotyczące ok. 50 tyś. szkół i placówek oświatowych, 7 min uczniów, ponad 600 tyś. nauczycieli oraz pozostałych pracowników zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych.

SIO zasadniczo nie zwiększa zakresu dotychczasowych badań, wprowadzając jednak pewną liczbę nowych informacji. Nowe elementy to dane o kosztach prowadzenia szkoły, część danych dotyczących bazy materialnej szkół i placówek oświatowych oraz dane o spełnianiu obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat zameldowaną na terenie gminy. SIO przede wszystkim porządkuje system przeprowadzania badań w obszarze oświaty i wprowadza znacznie szerszą niż obecnie możliwość korelowania uzyskanych danych. Jeśli uznać, że obserwacja różnych korelacji zjawisk należy do podstawowych warunków dobrego zarządzania, to system ten powinien znacznie ułatwić zarządzanie sferą oświaty.

Zmiany w systemie przeprowadzania badań oświaty dotyczą przede wszystkim:

• możliwości połączenia SIO z systemem zarządzania oświatą na każdym szczeblu - od poziomu dyrektora szkoły do ministerstwa oraz systemem nadzoru pedagogicznego,
• szerszego włączenia jednostek samorządu terytorialnego i kuratorów oświaty w system scalania i weryfikowania danych pochodzących ze szkół i placówek oświatowych, jako instytucji najbardziej zainteresowanych i najlepiej znających system oświaty (zastąpienia w tej roli urzędów statystycznych, które nie utrzymują na co dzień kontaktów ze szkołami i placówkami oświatowymi),
• zinformatyzowania systemu gromadzenia i przekazywania danych oświatowych, zapewniającego szybki i precyzyjny przekaz danych.

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88 póz. 439 z późn. zm.) SIO będzie miał status administracyjnego systemu informacyjnego prowadzonego poza służbami statystyki publicznej (GUS). Rada Statystyki zaleca tworzenie administracyjnych baz danych w sytuacji wyzwań, jakie stają przed rządową i samorządową administracją oświatową w szybko zmieniającej się rzeczywistości.

System informacji oświatowej tworzą bazy danych oświatowych prowadzone na kilku szczeblach. Szczebel podstawowy tworzą wszystkie podmioty zobowiązane do prowadzenia baz danych oświatowych, wymienione w art. 4 ust. 1-4 ustawy. Na następnych szczeblach systemu następuje scalanie baz danych oświatowych podmiotów zobowiązanych do prowadzenia baz danych oświatowych szczebla podstawowego. Szczeble te stanowią:

jednostki samorządu terytorialnego,

kuratoria oświaty,

minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.

Szczeblem pośrednim między szczeblem podstawowym a ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania są też właściwi ministrowie, prowadzący szkoły i placówki oświatowe lub inne placówki zatrudniające nauczycieli.

Treść rozporządzenia

W § l określony jest zakres regulacji zawarty w rozporządzeniu. § 2 wskazuje podstawowe akty prawne, do których odsyła rozporządzenie. W § 3 i 4 rozporządzenia określono sposób oznaczania podmiotów zobowiązanych do prowadzenia baz danych oświatowych na podstawie art. 4 ustawy. Celem tej regulacji jest jednoznaczne zidentyfikowanie podmiotów prowadzących bazy danych oświatowych. Podmioty te podzielono na dwie podstawowe grupy: l) te, które gromadzą informacje wyłącznie „o sobie", wymienione w art. 4 ust. l -4 ustawy (szczebel podstawowy); 2) te, 17 które gromadzą również dane przekazywane im z innych baz danych oświatowych lub o jednostkach organizacyjnych, które samodzielnie nie prowadzą baz danych, wymienione w art. 4 ust. 6-9 ustawy.

Podstawowymi identyfikatorami dla pierwszej grupy są numer REGON jednostki sprawozdawczej oraz zestaw danych adresowych. Ponadto w bazie zawarte będą dane pozwalające zakwalifikować daną jednostkę do określonego typu lub rodzaju, a także podstawowe dane określające jej organ prowadzący, wydający zezwolenie na działalność lub ewidencjonujący.

W § 5-16 opisane zostały zbiory danych, o których mowa w art. 3 ustawy. Zgodnie z delegacją ustawową w paragrafach tych zostały uszczegółowione dane o: bazie materialnej szkół i placówek oświatowych, uczniach, słuchaczach, wychowankach, absolwentach oraz o liczbie innych osób korzystających z usług placówek oświatowych, nauczycielach i innych pracownikach podmiotów prowadzących bazy danych oświatowych.

Należy podkreślić, że regulacja zawarta w rozporządzeniu nie rozszerza zakresu zbieranych danych, a jedynie określa szczegółowo dane ujęte w ustawie w sposób ogólny.

W § 5-8 opisany został zakres danych, które będą zbierane o bazie materialnej szkół i placówek oświatowych, a także o kosztach ich prowadzenia. Dane te dotyczą powierzchni terenów, którymi dysponuje szkoła oraz ich przydatności do celów sportowych i rekreacyjnych, powierzchni i wyposażenia sal lekcyjnych i pracowni szkolnych, w szczególności ich obudowy medialnej, która może być wykorzystana do celów dydaktycznych. Ponadto w paragrafach tym opisane zostały też dane decydujące o możliwościach szkół i placówek oświatowych w zakresie usług opiekuńczych i zdrowotnych.

W § 9-10 uszczegółowiony został zakres danych, które będą zbierane odpowiednio o uczniach, słuchaczach, wychowankach oraz absolwentach. Dane te nie będą opisywać poszczególnych osób, a jedynie charakteryzować wymienione zbiorowości według określonych cech. Dadzą one bogaty obraz działalności szkół i placówek oświatowych oraz, w mniejszym stopniu, efektów ich działalności.

W § 11 wyodrębnia się zbiór danych o innych niż uczniowie osobach korzystających z usług placówek oświatowych.

W § 12-15 uszczegółowiony został zbiór danych o nauczycielach, wychowawcach i innych pracownikach pedagogicznych, a także pracownikach niepedagogicznych poszczególnych podmiotów prowadzących bazy danych oświatowych. Zbiór ten będzie zawierał podstawowe dane poszczególnych nauczycieli, takie jak wiek i płeć, a także szczegółowe dane dotyczące formy zatrudnienia lub świadczenia pracy, wykształcenia, kwalifikacji i uprawnień zawodowych, podjętych form doskonalenia, pełnionych obowiązków, wynagrodzenia, z uwzględnieniem jego składników.

W § 13 opisane zostały te składniki wynagrodzeń nauczycieli, o których będą zbierane dane zbiorcze.

W § 14 opisane zostały dane, które będą zbierane o pracownikach niebędących pracownikami pedagogicznymi.

W § 15 opisane zostały dane, które będą zbierane o wynagrodzeniu nauczycieli tych szkół i placówek oświatowych prowadzonych przez osoby fizyczne i osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego, którym na podstawie ustawy o systemie oświaty przysługują dotacje.

W § 16 opisany został zbiór danych dotyczący spełniania obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat, zameldowaną na terenie gminy. Jest to jedyny zbiór w całej bazie danych oświatowych, który zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy jest wprowadzany do bazy dopiero od poziomu gminy. Jest to konsekwencją unormowania zawartego w art. 19 ust. l ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, póz. 329, z późn. zm.), które nakłada na gminę obowiązek kontroli spełniania obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, zbiór ten jest aktualizowany i przekazywany raz w roku, według stanu na dzień 31 marca.

Należy podkreślić, że w programie informatycznym, przy pomocy którego gromadzone będą dane, każde pole, odpowiadające pojedynczej informacji, opisane będzie przez format tego pola (numeryczny, alfanumeryczny, alfabetyczny, logiczny, data). Jednocześnie każde pole (lub zespół pól), objaśnione będzie przez odwołanie się do odpowiedniego przepisu prawa, o ile jego znaczenie nie będzie wynikało wprost z ustawy lub rozporządzenia. W przypadkach, gdy przepisy takie nie istnieją, podane zostaną kryteria wypełnienia tego pola, o ile jego wypełnienie mogłoby budzić wątpliwości.

W § 17 ustalono liczby dni, licząc od dnia sprawozdawczego, określonego w art. 8 ustawy, po których dane należy przekazać podmiotom scalającym bazy.

Terminy przekazania danych z baz danych oświatowych ustalone zostały w liczbie dni roboczych, a nie w datach dziennych, aby podmioty przekazujące bazy danych oświatowych miały zawsze taką samą liczbę dni na weryfikację danych, niezależnie od układu dni wolnych od pracy w kalendarzu w danym roku.

W § 18 określone zostały, w załącznikach nr l i 2, wzory wydruków zestawień zbiorczych.

Bazy danych oświatowych przekazywane będą w formie elektronicznej. Zakłada się jednak, że do czasu upowszechnienia się podpisu elektronicznego potwierdzeniem przekazania bazy będą tworzone automatycznie wydruki zestawień zbiorczych, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy. Nie będą to wydruki wszystkich tabel składających się na bazę danych oświatowych jednostki sprawozdawczej, a tylko zestawienie podstawowych danych oraz liczba kontrolna, gwarantująca identyczność danych w pliku przesłanym elektronicznie z danymi z zestawienia zbiorczego.

Paragraf 19 stanowi, że rozporządzenie wchodzi w życie l stycznia 2005 r. W praktyce oznacza to, że pierwsze zebranie danych nastąpi w kwietniu 2005 r., bowiem zgodnie z art. 8 ustawy dane aktualizowane są według stanu na dzień 31 marca i dzień 15 września każdego roku.

Ocena skutków regulacji

l. Oddziaływanie aktu normatywnego

Rozporządzenie nie rodzi żadnych nowych skutków w stosunku do regulacji wynikających bezpośrednio z ustawy. Poniższe konstatacje stanowią więc powtórzenie stwierdzeń zawartych w uzasadnieniu do ustawy. Rozporządzenie będzie oddziaływać na wszystkie podmioty obowiązane do prowadzenia baz danych oświatowych, wymienione w art. 4 ustawy. Są to szkoły i placówki oświatowe, jednostki systemu pomocy społecznej zatrudniające nauczycieli, centralna i okręgowe komisje egzaminacyjne, jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół, jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, kuratoria oświaty oraz urzędy ministrów właściwych prowadzących szkoły i placówki oświatowe. Zmianie ulegnie dotychczasowy sposób gromadzenia danych i, w pewnym stopniu, zakres danych, jak to wskazano we wprowadzeniu do uzasadnienia.

2. Konsultacje społeczne [...]

3. Wpływ aktu normatywnego na:

Rozporządzenie umożliwia wykonanie ustawy o systemie informacji oświatowej. Wdrożenie ustawy nie wymaga nakładów finansowych oprócz już poniesionych i zaplanowanych w budżecie MENiS na przygotowanie programów informatycznych do gromadzenia danych i scalania baz danych oświatowych. Prowadzenie baz danych oświatowych w jednostkach szczebla podstawowego wymaga posiadania komputera o niewysokim standardzie technicznym (w przypadku szkół i placówek nie posiadających komputera bazę danych oświatowych będzie za nią prowadził organ prowadzący - ocenia się, że może to być około 20% podmiotów zobowiązanych do prowadzenia baz danych oświatowych, głównie małych szkół i placówek, które będą przekazywać mają małą liczbę danych). Nieco wyższe wymagania muszą spełniać komputery przeznaczone do prowadzenia baz danych oświatowych w jednostkach samorządu terytorialnego i w kuratoriach oświaty. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu podmioty te mogą skorzystać ze środków zaplanowanych w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego. W działaniu 1.5 Infrastruktura Społeczeństwa Informacyjnego preferowane są projekty związane z przygotowaniem administracji publicznej do elektronicznego obiegu dokumentów.

Uruchomienie tych środków przewidziane jest już w roku 2004. Wdrożenie systemu informacji oświatowej może przynieść oszczędności wynikające z zaprzestania prowadzenia dotychczasowych badań statystycznych (oszczędności po stronie urzędów statystycznych) oraz ograniczenie zbierania niewystandaryzowanych informacji ze szkół przez jednostki samorządu terytorialnego, ponieważ dane te będą czerpane z systemu informacji oświatowej.

Regulacja nie będzie miała wpływu na rynek pracy. Bazy danych oświatowych zastąpią dotychczasowy system sprawozdawczości statystycznej. Będą tworzone, weryfikowane i scalane przez tych pracowników, którzy obecnie zajmują się sprawozdawczością statystyczną.

Regulacja nie będzie miała wpływu na konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki.

Regulacja może mieć pozytywny wpływ na sytuację lokalną i rozwój regionalny przez racjonalizację wydatków na zadania oświatowe w wyniku usprawnienia zarządzania szkołami i placówkami oświatowymi.

.