powrót

Projekt
15 marca 2004 r.

Spis treści

I. WPROWADZENIE

1. Deklaracja i Plan Działania zawarte w dokumencie "Świat przyjazny dzieciom"

2. Proces przygotowania Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci"

3. Zakres Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" i deklaracje rządu

4. Wyznaczenie głównych obszarów działań na rzecz dzieci na lata 2004-2012

II. GŁÓWNE OBSZARY DZIAŁAŃ DLA POPRAWY SYTUACJI DZIECI - PRIORYTETY, CELE, ZADANIA

1. Promowanie zdrowego trybu życia

2. Zapewnienie odpowiedniej jakości edukacji

3. Pomoc i wsparcie dla rodziny

4. Ochrona przed molestowaniem, wykorzystywaniem i przemocą

III. WDRAŻANIE POSTANOWIEŃ NARODOWEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI 2004-2012 "POLSKA DLA DZIECI" - ETAPY REALIZACJI PLANU

IV. ANEKS

Programy rządowe na rzecz dzieci

I.

WPROWADZENIE

Na początku XX wieku dojrzewało przekonanie, że opieka nad dzieckiem nie może polegać wyłącznie na dobroczynności osób i organizacji społecznych czy religijnych. Wskazano wtedy na konieczność zrównania sytuacji i praw wszystkich dzieci oraz uznania ich potrzeb jako najważniejszego zadania dla osób dorosłych. Uznano, że Państwo powinno gwarantować dzieciom realizację ich praw i organizować różne formy opieki "z urzędu".

Z doświadczenia wojen XX wieku i wielu ludzkich dramatów powstały normy międzynarodowe, które wskazały kierunek rozwoju cywilizacji. Do określenia nowej pozycji dziecka przyczyniły się: Deklaracja Praw Dziecka z 1924 roku (tzw. Genewska), Międzynarodowa Deklaracja Praw Dziecka z 1959 roku, wreszcie Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120 poz. 526 i z 2000 r. Nr 2 poz. 11) - światowa konstytucja praw dziecka.

Polska - występując z projektem międzynarodowej Konwencji o Prawach Dziecka - wskazywała potrzebę uwrażliwienia społeczeństwa na bezbronność dzieci jako ofiar. Nie bez znaczenia były wówczas doświadczenia II wojny światowej, kiedy to miliony polskich dzieci straciły życie, kiedy były zmuszane do pracy, pozbawiane opieki lekarskiej oraz dostępu do edukacji i kultury, kiedy utraciły domy i rodziny.

Projekt międzynarodowej Konwencji o Prawach Dziecka miał zainspirować do nowego traktowania dziecka - jako podmiotu praw, a nie jak dotąd, tylko jako przedmiotu opieki i ochrony. Starano się wykorzystać dorobek polskiej myśli filozoficznej i pedagogicznej w tej dziedzinie - zwłaszcza dorobek doktora Janusza Korczaka - lekarza, pisarza, wychowawcy i filozofa, który w praktyce dowiódł wierności swoim ideałom.

Obecnie - "po minionym stuleciu dziecka" - na progu nowego tysiąclecia rozpoczyna się prawdziwa rewolucja społeczna. Wiadomo powszechnie, że rozwój człowieka w wieku dziecięcym nie może efektywnie przebiegać bez poszanowania jego indywidualności i godności. Dziecko jest samodzielnym podmiotem wymagającym szczególnej opieki ze względu na swój stan psychiczny i fizyczny, a najlepszym środowiskiem jego wychowania i rozwoju jest rodzina.

Uznajemy więc, że prawa dziecka - mimo że stanowią autonomiczny system norm - to prawa człowieka, których pełnię realizacji dzieci uzyskują w miarę dorastania.

Konwencja o Prawach Dziecka określiła granicę wieku dzieci - do 18 roku życia, a także przyniosła powszechną zgodę co do zobowiązań państw wobec młodego pokolenia. Określiła także podstawowe zasady, które stały się kontraktem największej liczby państw na świecie: zasadę dobra dziecka, zasadę równości, zasadę pomocy państwa i wreszcie zasadę poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców, co zapewnia poszanowanie autonomii życia rodzinnego i ogranicza ingerencję państwa tylko do szczególnie uzasadnionych przypadków.

1. DEKLARACJA I PLAN DZIAŁANIA ZAWARTE W DOKUMENCIE "ŚWIAT PRZYJAZNY DZIECIOM"

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" jest wykonaniem zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, wynikającego z postanowień zawartych w Deklaracji i Planie Działania zawartych w dokumencie "Świat przyjazny dzieciom" przyjętym podczas 27 Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych poświęconej sprawom dzieci.

Sesja Specjalna Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, która odbyła się w dniach od 8 do 10 maja 2002 r. w Nowym Jorku miała na celu dokonanie przeglądu realizacji postanowień pierwszego międzynarodowego Szczytu w sprawie dzieci z 1990 r., odnowienie przyjętych tam zobowiązań oraz sformułowanie nowych zadań na rzecz poprawy sytuacji dzieci w nadchodzącej dekadzie. Wynikiem obrad Sesji Specjalnej było przyjęcie dokumentu "Świat przyjazny dzieciom" zawierającego Deklarację oraz Plan Działania dotyczący poprawy sytuacji dzieci w czterech głównych obszarach: promowanie zdrowego trybu życia, zapewnienie edukacji na odpowiednim poziomie, ochrona przed molestowaniem, wykorzystywaniem i przemocą oraz walka z HIV/AIDS.

Plan Działania przyjęty na zakończenie Sesji Specjalnej jest dokumentem zwięzłym, zwróconym ku przyszłości i zorientowanym na konkretne działania. W dokumencie "Świat przyjazny dzieciom" (część III, lit. D) rządy zobowiązały się, że na poziomie krajowym opracują plany działania wyznaczające granice czasowe działań, zawierające konkretne cele i zadania w oparciu o postanowienia dokumentu "Świat przyjazny dzieciom".

Dokument "Świat przyjazny dzieciom" został przyjęty przez wszystkie państwa uczestniczące w Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, w tym również Polskę. Tym samym rząd Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązał się do realizacji zadań zawartych w tym dokumencie i opracowania Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004 - 2012 "Polska dla Dzieci".

W dniu 18 kwietnia 2002 r. Prezes Rady Ministrów przekazał do właściwości Ministra Edukacji Narodowej i Sportu koordynację wypełniania zadań zapewniających realizację pełni praw dzieci i młodzieży oraz poprawy warunków ich życia wynikających z umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, a w szczególności Konwencji o Prawach Dziecka oraz zaleceń organizacji międzynarodowych działających na rzecz dzieci i młodzieży.

Minister Edukacji Narodowej i Sportu pełni rolę koordynatora działań dotyczących realizacji postanowień Konwencji o Prawach Dziecka oraz tworzenia Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004 - 2012 "Polska dla Dzieci".

Rada Ministrów, zatwierdzając Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci", zobowiązuje odpowiednie resorty do realizacji zadań w nim zawartych.

2. PROCES PRZYGOTOWANIA NARODOWEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI 2004 - 2012 "POLSKA DLA DZIECI"

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004 - 2012 "Polska dla dzieci" powstał w wyniku współpracy międzyresortowej i organizacji pozarządowych oraz Polskiego Komitetu Narodowego UNICEF i Biura Rzecznika Praw Dziecka.

Do prac nad dokumentem zaangażowani zostali przedstawiciele resortów: edukacji narodowej i sportu, gospodarki, pracy i polityki społecznej, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i administracji, zdrowia, rolnictwa i rozwoju wsi, spraw zagranicznych, a także Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, Krajowe Centrum do Spraw AIDS, Komenda Główna Policji oraz Instytut "Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka".

Istotnym elementem w procesie tworzenia Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" było spotkanie różnych środowisk zajmujących się sprawami dotyczącymi dzieci. Wspólne zaangażowanie i korzystanie z doświadczeń stanowi ważny krok w kierunku współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie kreowania polityki względem dzieci oraz monitoringu praw dziecka.

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci "Polska dla Dzieci" został opracowany na podstawie:

1) dokumentu "Świat przyjazny dzieciom", który wyznacza kierunki działań dla poprawy sytuacji dzieci na całym świecie;

2) materiałów i dokumentów, opracowanych na Ogólnopolskim Szczycie w Sprawach Dzieci "Polska dla dzieci" zorganizowanym przez Rzecznika Praw Dziecka w maju 2003 r., które wyznaczają kierunki działań dla poprawy sytuacji dzieci w Polsce;

3) Stanowiska Forum Organizacji Pozarządowych w sprawie podjęcia koniecznych działań dla poprawy sytuacji dzieci w Polsce, opracowanego na Ogólnopolskim Szczycie w Sprawach Dzieci "Polska dla Dzieci" zorganizowanym przez Rzecznika Praw Dziecka w maju 2003 r.;

4) materiałów Ogólnopolskiego Szczytu w Sprawach Dzieci wraz z opracowaniem Głównego Urzędu Statystycznego i Biura Rzecznika Praw Dziecka "Dzieci w Polsce" stanowiących diagnozę i opis sytuacji dzieci w Polsce .

Istotnymi dokumentami i opracowaniami w wytyczaniu celów niniejszego dokumentu były:

1) Zalecenia Komitetu Praw Dziecka wydane na 31 sesji po rozpatrzeniu drugiego sprawozdania okresowego Polski w roku 2002 (dokument oficjalny ONZ - CRC/C/15/Add.194);

2) Sprawozdanie dotyczące realizacji w Rzeczypospolitej Polskiej Konwencji o Prawach Dziecka w latach 1993-1998 oraz informacje na temat realizacji powyższej Konwencji w latach 1999 - 2001 - materiał uzupełniający do Sprawozdania (dokument oficjalny ONZ - CRC/C/70/Add. 12 i CRC/C/Q/POL2);

3) Raport alternatywny do Sprawozdania dotyczącego realizacji w Rzeczypospolitej Polskiej Konwencji o Prawach Dziecka w latach 1993-1998;

4) Informacje resortów o realizacji zaleceń Komitetu Praw Dziecka oraz realizowanych programach rządowych na rzecz dzieci.

3. ZAKRES NARODOWEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI 2004 - 2012 "POLSKA DLA DZIECI" I DEKLARACJE RZĄDU

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci:

1) wyznacza dekadowe cele i formułuje zadania pozwalające na ich osiągnięcie dla zasadniczej poprawy losu dzieci w Polsce oraz zapewnienia im harmonijnego rozwoju oraz równych szans;

2) formułuje istotne działania, które należy wykonać niezwłocznie, aby zharmonizować polskie prawodawstwo i dostosować je do standardów międzynarodowych oraz postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku;

3) wyznacza ścieżki budowania dialogu społecznego opartego na konstytucyjnych gwarancjach pomocniczości oraz partnerstwie administracji publicznej i obywateli w realizacji programów społecznych służących dzieciom.

Realizacja Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci, oznacza aktywne przeciwdziałanie wszelkim przejawom nietolerancji i dyskryminacji dzieci z jakiejkolwiek przyczyny.

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci proponuje przeprowadzenie zmian w celu poprawy losu dzieci w Polsce poprzez:

1) regulacje prawne gwarantujące dzieciom ochronę i realizację ich praw, w tym ratyfikację protokołów do Konwencji o Prawach Dziecka oraz wycofanie zastrzeżeń;

2) jednolite umocowanie odpowiedzialności za los dzieci w poszczególnych instytucjach państwa, organizacjach pozarządowych - wspólnotach obywateli i rodzin;

2) stałe gwarancje dialogu społecznego; zgodne współdziałanie instytucji Państwa i obywateli służące efektywnej i szybkiej pomocy w sytuacji kryzysu dziecka;

4) efektywne wykorzystanie zasobów Państwa oraz potencjału jego obywateli na rzecz realizacji programów społecznych służących podnoszeniu jakości życia obywateli, wśród których dzieci powinny być najważniejszym beneficjentem;

5) zgodę elit politycznych dotyczącą interesu i dobra dziecka, gwarantującą harmonijną i optymalną pomoc.

4. WYZNACZENIE GŁÓWNYCH OBSZARÓW DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI NA LATA 2004 - 2012

Aby zapewnić dzieciom najwyższy poziom ochrony zdrowia, wychowywanie w środowisku rodzinnym, równy dostęp do najwyższej jakości edukacji oraz chronić je przed przemocą, krzywdą i wyzyskiem zostały wyznaczone cztery obszary działań.

1. Promowanie zdrowego trybu życia - aby wszystkie dzieci żyły w zdrowym środowisku, zapewniającym im najwyższy poziom ochrony zdrowia, obejmujący w szczególności profilaktykę, ochronę przed chorobami epidemicznymi oraz ochronę prenatalną - art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Zapewnienie odpowiedniej jakości edukacji - aby wszystkie dzieci, wliczając najbiedniejsze i te w najbardziej niekorzystnych sytuacjach, miały zapewniony równy dostęp do najwyższej jakości edukacji:

1) by rozwijać u dzieci krytyczne i twórcze myślenie, kształtować bezpieczne zachowania, wpajać im wartości pokoju i godności ludzkiej;

2) by szkoła była otwartym środowiskiem skupionym na dobru dziecka; uznawanym przez dzieci jako miejsce bezpieczne i zdrowe, gdzie nauczyciel swą postawą ukazuje szacunek dla tych praw, a uczniowie odkrywają, że nauka jest nie tylko potrzebna do życia, ale może też być źródłem radosnego dzieciństwa - art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Pomoc i wsparcie dla rodziny - aby wszystkie dzieci były wychowywane w środowisku pełnej opieki, z uwzględnieniem prymatu form rodzinnych oraz wspieraniu rodzin dysfunkcyjnych w prawidłowym wypełnieniu obowiązków opiekuńczych i wychowawczych - art. 48 i art. 72 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

4. Ochrona przed molestowaniem, wykorzystywaniem i przemocą - aby chronić dzieci przed przemocą, krzywdą i wyzyskiem, by przerwać przekazywanie przemocy z pokolenia na pokolenie. Zjawisko przemocy wobec dzieci jest naruszaniem fundamentalnych praw człowieka - stawianym na równi z problemem tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania - art. 40, art. 41 ust. 1, art. 71 ust. 1 i art. 72 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skuteczność Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" wymaga uwzględniania najlepszego interesu dziecka, maksymalnego i efektywnego wykorzystania środków oraz porozumienia ponad podziałami politycznymi.

Wyznaczenie czterech głównych obszarów działań wymaga odniesienia się także do innych równie ważnych problemów dzieci, których podjęcie stanowi warunek rozwoju społeczeństwa - element budowania i kształtowania dobrej przyszłości dla następnych pokoleń.

Najlepszy INTERES DZIECKA powinien być rozważany w pierwszej kolejności we wszystkich działaniach dotyczących dziecka, przy czym dostępność pomocy, wyrównywanie szans rozwojowych oraz przeciwdziałanie dyskryminacji, wykluczeniu i marginalizacji - należy uznać za podstawowe wskaźniki konstruowania działań na rzecz dzieci.

Wyznaczając powyższe obszary Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci należy zwrócić uwagę na fakt, że zostają podjęte problemy globalne, które dotyczą nie tylko polskich dzieci, ale są również przedmiotem międzynarodowych koalicji państw i organizacji pozarządowych, inwestycji państw bogatszych w krajach rozwijających się. Wskazanie tych problemów ma na celu zmobilizowanie wszystkich sił w Rzeczypospolitej Polskiej, jak również skorzystanie z pomocy i doświadczeń innych państw, a w szczególności Unii Europejskiej.

Państwo, poprzez swoją politykę gospodarczą i socjalną, powinno wypełnić obietnice równomiernego podziału dóbr - równomiernego korzystania z owoców postępu. Potrzebne jest przymierze: elit politycznych i obywateli, oraz bogatych i biednych - dla przeciwdziałania i zadośćuczynienia krzywdom dzieci. Potrzebna jest pomoc Państwa w wychodzeniu z pułapki biedy oraz w przerwaniu dziedziczenia biedy.

Dla poprawy sytuacji dzieci zostały przyjęte cztery główne obszary działań, które w zasadniczej mierze opierają się na ustaleniach międzynarodowych, ale zostały dostosowane do potrzeb dzieci w Polsce.

II.

GŁÓWNE OBSZARY DZIAŁAŃ DLA POPRAWY SYTUACJI DZIECI - PRIORYTETY, CELE, ZADANIA

Wybór priorytetów w poszczególnych obszarach został dokonany na podstawie analizy sytuacji dziecka w Polsce w oparciu o diagnozę opracowaną na Ogólnopolski Szczyt w Sprawach Dzieci zorganizowany przez Rzecznika Praw Dziecka w maju 2003 r., a także dokumentów rządowych, raportów i opracowań organizacji pozarządowych dotyczących spraw dzieci.

Priorytety wyznaczają dekadowe cele i zadania konieczne dla poprawy sytuacji dziecka w Polsce, a także określają konieczność zmian niektórych regulacji prawnych jak również zmian systemowych i ekonomicznych.

1. PROMOWANIE ZDROWEGO TRYBU ŻYCIA

Priorytety

W obszarze dotyczącym promowania zdrowego trybu życia zwraca się uwagę na następujące niepokojące zjawiska:

1) narastanie zachowań ryzykownych i antyzdrowotnych wśród dzieci i młodzieży;

2) ograniczone możliwości uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych;

3) utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej odpowiadający potrzebom dzieci;

4) brak systemu opieki nad matką i dzieckiem, w tym systemu monitoringu i nadzoru;

5) brak systemu pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla dzieci najmłodszych w wieku od urodzenia do 6 roku życia.

W celu przeciwdziałania powyższym zjawiskom konieczne jest prowadzenie wszechstronnej edukacji zdrowotnej obejmującej zarówno dzieci jak i rodziców.

Wpływ na kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych młodych ludzi zależy od zgodności działań szkoły i domu w omawianym zakresie. W polskim systemie edukacja prozdrowotna jest obowiązkowa we wszystkich typach szkół jako ścieżka edukacyjna (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół - Dz. U. Nr 51, poz. 458 z późn. zm.), jednak większość nauczycieli jest nieprzygotowana do tych zadań. Brakuje dostatecznej liczby osób posiadających odpowiednie kompetencje do prowadzenia doskonalenia nauczycieli, a także innych osób współpracujących ze szkołą w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia, w tym szczególnie rodziców oraz pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania. Brakuje również dostatecznej ilości materiałów edukacyjnych i metodycznych, dostarczających przykładów dobrej praktyki.

Obok edukacji zdrowotnej konieczne jest zapewnienie dostępności do opieki zdrowotnej oraz tworzenie warunków dla praktykowania zachowań prozdrowotnych.

A. Rozwijanie społecznej świadomości i umiejętności podejmowania działań na rzecz poprawy zdrowia w ujęciu holistycznym

Cele

1. Większość rodziców i opiekunów wie, co jest konieczne do prawidłowego rozwoju i zdrowia ich dziecka i podejmuje stosowne działania.

1.1. Do roku 2013 - 60% rodziców posiadających dzieci do 18 roku życia będzie posiadać wiedzę dotyczącą potrzeb rozwojowych dziecka i swoich możliwości wpływu na zaspakajanie tych potrzeb.

1.2. Do roku 2013 - 60% rodziców posiadających dzieci do 18 roku życia będzie wiedziało, gdzie szukać pomocy medycznej, psychologiczno-pedagogicznej i socjalnej.

Zadania:

1) opracowanie programów edukacyjnych i informacyjnych dla przyszłych rodziców;

2) opracowanie programów edukacyjnych i informacyjnych dla rodziców dzieci w wieku od urodzenia do 6 roku życia;

3) stworzenie punktów konsultacyjnych w poradniach zdrowia.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2012 roku.

2. Większość dzieci zna i stosuje zasady zdrowego stylu życia i wie gdzie szukać pomocy w przypadku wystąpienia problemów zdrowotnych.

2.1. Do roku 2013 - 80% dzieci objętych edukacją przedszkolną i szkolną będzie znało czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na ich zdrowie we wszystkich obszarach i możliwości własnego wpływu na nie.

Zadania:

1) opracowanie programów edukacyjnych w przedszkolach i szkołach;

2) poradnictwo w ramach podstawowej opieki zdrowotnej i psychologiczno-pedagogicznej.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2012 roku.

2.2. Dzieci podejmują zachowania prozdrowotne.

2.3. Do roku 2013 - 80% dzieci będzie wiedziało gdzie szukać pomocy medycznej, pedagogicznej, psychologicznej w sytuacjach wymagających samodzielnego działania.

Zadania:

1) stworzenie szerokiej oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych;

2) upowszechnianie w mediach zachowań prozdrowotnych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2012 roku.

3. Większość osób pracujących z dziećmi jest przygotowana i podejmuje odpowiednie działania na rzecz poprawy zdrowia dzieci.

3.1. Do roku 2008 wszystkie osoby kończące szkoły wyższe, uprawniające je do podjęcia pracy z dziećmi będą posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu promocji zdrowia.

Zadania:

1) włączenie do programów kształcenia nauczycieli problematyki z zakresu promocji zdrowia;

2) wprowadzenie informacji o wszystkich metodach planowania rodziny do programów nauczania dotyczących edukacji w zakresie życia seksualnego człowieka.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, szkoły wyższe.

Termin realizacji:

do końca 2007 roku.

3.2. Do roku 2008 - wszystkie osoby pracujące z dzieckiem w systemie edukacji będą posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu promocji zdrowia.

Zadanie:

uzupełnienie istniejącej oferty doskonalenia zawodowego osób pracujących z dziećmi o zagadnienia promocji zdrowia.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy z Ministrem Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2007 roku.

3.3. Do roku 2008 - wszyscy lekarze i pielęgniarki kończący wyższe studia medyczne będą posiadać wiedzę i umiejętności przygotowujące do pracy z dzieckiem.

Zadanie:

włączenie do programów kształcenia lekarzy i pielęgniarek programów rozwijających wiedzę i umiejętności przygotowujące do pracy z dzieckiem.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy z Ministrem Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2007 roku.

B. Kształtowanie właściwych postaw i zachowań wobec zagrożeń i chorób cywilizacyjnych (uzależnienia, HIV/AIDS, nerwice, choroby układu krążenia, układu oddechowego, nowotworowe, wypadkowość)

Cele

1. Młodzi ludzie wiedzą jak unikać zakażenia HIV i podejmują właściwe decyzje mające na celu ograniczenie ryzyka zakażenia.

1.1. Do roku 2008 - 95% młodych ludzi w wieku od 6 do 18 roku życia zostanie przeszkolonych na temat HIV i AIDS oraz nabędzie umiejętności podejmowania właściwych decyzji mających na celu ograniczenie zakażenia HIV.

Zadania:

1) opracowanie i wydanie materiałów na temat HIV i AIDS, jako pakietu edukacyjnego wykorzystywanego do prowadzenia zajęć skierowanych do uczniów, rodziców i nauczycieli;

2) przeprowadzenie wśród młodych ludzi zajęć aktywizujących, z uwzględnieniem wieku odbiorców oraz przy pełnej współpracy młodzieży, rodziców i kadry pedagogicznej.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy z Ministrem Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2007 roku.

1.2. Do roku 2006 - 95% nauczycieli i pedagogów zostanie przeszkolonych na temat HIV i AIDS oraz będzie umiało prowadzić zajęcia z młodzieżą metodami interaktywnymi w celu nauczenia ich umiejętności podejmowania właściwych decyzji, mających na celu ograniczenie zakażenia HIV.

Zadania:

1) przygotowanie przez przeszkoloną kadrę pedagogiczną i włączenie do programów nauczania, we wszystkich typach szkół, zagadnień dotyczących HIV/AIDS, narkomanii oraz edukacji seksualnej na każdym poziomie wiekowym;

2) włączenie problematyki HIV/AIDS oraz zagadnień z zakresu zdrowia seksualnego w szkolenia dla nauczycieli w ramach studiów pedagogicznych, kursów doszkalających oraz studiów podyplomowych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy z Ministrem Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

1.3. Do roku 2005 - zweryfikowanie treści programów nauczania realizowanych w ramach ścieżek edukacyjnych z zakresu HIV/AIDS.

Zadanie:

przeprowadzenie badań ewaluacyjnych wśród młodzieży pod kątem treści i efektywności prowadzonych zajęć oraz programów nauczania w zakresie HIV/AIDS.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu.

Termin realizacji:

2005 rok.

2. Młodzi ludzie wiedzą o przyczynach i skutkach używania środków psychoaktywnych i posiadają umiejętność podejmowania właściwych decyzji mających na celu unikanie zachowań ryzykownych.

2.1. Do roku 2006 - 90% młodzieży zostanie objętych działaniami mającymi na celu zapobieganie ryzykownym zachowaniom i promowaniu zachowań prozdrowotnych w miejscach spotkań młodzieży w szczególności w pubach, dyskotekach oraz na festiwalach i koncertach.

Zadanie:

opracowanie alternatywnych programów profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży pozaszkolnej (uczestniczącej w wydarzeniach kulturalnych poza terenem szkoły).

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

C. Zapewnienie odpowiedniej jakości i dostępności opieki zdrowotnej w środowisku rodzinnym i pozarodzinnym

Cele

1. Wszystkie kobiety mają zapewnioną odpowiednią opiekę prenatalną.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2009 roku.

2. Wszystkie dzieci w wieku od urodzenia do 6 roku życia korzystają z opieki zdrowotnej i pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do potrzeb.

2.1. Do roku 2010 - wszystkie dzieci będą miały zapewnioną pełną, bezpłatną opiekę stomatologiczną.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia.

Termin realizacji:

do końca 2009 roku.

2.2. Do 2010 roku - w każdej gminie powstanie przynajmniej jeden punkt konsultacyjny pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci w wieku od urodzenia do 6 roku życia.

Zadanie:

dokonanie zmiany rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, rozporządzenia szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych oraz rozporządzenia w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, a także ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku i do końca 2010 roku.

2.3. Każde dziecko w wieku od urodzenia do 6 roku życia jest poddawane systematycznym badaniom profilaktycznym.

Zadanie:

systematyczny monitoring badań profilaktycznych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Zdrowia, jednostki samorządu terytorialnego

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

3. Wszystkie dzieci w wieku od 7 do 18 lat korzystają z opieki zdrowotnej i pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do potrzeb.

3.1. Do roku 2010 - wszystkie dzieci będą miały zapewnioną pełną, bezpłatną opiekę stomatologiczną.

3.2. Do roku 2010 - 80% dzieci, u których w wyniku diagnozy psychologicznej stwierdzono potrzebę prowadzenia działań terapeutycznych, zostanie objętych tymi działaniami .

Zadania:

1) każda poradnia psychologiczno - pedagogiczna będzie prowadziła działania psychoedukacyjne i terapeutyczne;

2) zwiększenie liczby poradni psychologiczno- pedagogicznych oraz ich filii w gminach.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2009 roku.

4. Większość dzieci i rodziców wie gdzie uzyskać pomoc i wsparcie w sytuacjach problemów rodzinnych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2009 roku.

2. ZAPEWNIENIE ODPOWIEDNIEJ JAKOŚCI EDUKACJI

Priorytety

Dostęp do edukacji jest podstawowym prawem człowieka i kluczowym czynnikiem ograniczającym skalę ubóstwa dzieci, a także promującym demokrację, pokój, tolerancję i rozwój.

Głównymi problemami, jakie zidentyfikowano w tym obszarze, są:

1) brak efektywnego systemu rekrutacji do zawodu nauczyciela, a przygotowanie nauczycieli do wykonywania zawodu jest niewystarczające;

2) brak zrozumienia wagi współdziałania i konieczności tworzenia wspólnej płaszczyzny porozumienia i współpracy przez wszystkich uczestników procesu edukacji (rodziców, nauczycieli i uczniów);

3) niedostateczne wyposażenie szkół i placówek działających w systemie oświaty - elementarne braki w podstawowej infrastrukturze technicznej i sanitarnej. Nadal wielu polskich uczniów uczęszcza do przepełnionych, nieprawidłowo oświetlonych i nieodpowiednio wyposażonych klas w szkołach, w których brakuje podręczników, pomocy naukowych i zaplecza technicznego.

Dlatego działania w tym obszarze należy skoncentrować na:

1) kształceniu, rekrutacji i doskonaleniu oraz kształceniu ustawicznym nauczycieli;

2) współdziałaniu rodziców, nauczycieli i uczniów w procesie edukacji;

3) zapewnieniu właściwej bazy merytorycznej i materialnej;

4) wyrównywaniu szans edukacyjnych.

Proponowane działania związane z kształceniem i doskonaleniem oraz kształceniem ustawicznym nauczycieli uwzględniają problematykę uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

A. Zapewnienie kadry nauczycielskiej o wysokich kwalifikacjach poprzez podnoszenie jakości kształcenia i doskonalenia nauczycieli oraz utworzenie efektywnego systemu rekrutacji

Cele

1. Podejmowanie programowych, prawnych, administracyjnych i finansowych działań mających na celu uruchomienie mechanizmu selekcji pozytywnej wśród czynnych zawodowo i nowo przyjmowanych nauczycieli.

1.1. Współdziałanie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu ze szkołami wyższymi na rzecz tworzenia programów i systemu kształcenia przyszłych nauczycieli.

Zadania:

1) wdrożenie standardów kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych;

2) opracowanie programów edukacyjnych dla studentów uwzględniających przepisy dotyczące standardów kształcenia nauczycieli.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Senaty i Rektorzy szkół wyższych.

Termin realizacji:

lata 2004-2010.

1.2. Podniesienie jakości kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli.

Zadania:

1) opracowanie i wdrożenie koncepcji systemu kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli, z uwzględnieniem nowej koncepcji praktyk jako istotnego składnika kształcenia nauczycieli;

2) budowa systemu doradztwa uwzględniającego potrzeby nauczycieli.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Termin realizacji:

do końca 2008 roku.

2. Budowa systemu doskonalenia umożliwiającego nauczycielom systematyczne aktualizowanie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych w zależności od potrzeb szkoły i środowiska lokalnego.

2.1 Dostosowanie systemu doskonalenia nauczycieli do organizacji systemu oświaty, z uwzględnieniem kompetencji organów sprawujących nadzór pedagogiczny i organów prowadzących szkoły i placówki.

Zadanie:

opracowanie systemu ocen kwalifikacji i umiejętności nauczycieli w celu określenia potrzeb w zakresie szkolenia i doskonalenia.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu.

Termin realizacji:

lata 2004-2008.

2.2. Opracowanie systemu wsparcia dla nauczycieli w pracy wychowawczej i metodycznej.

Zadanie:

wdrożenie systemu wsparcia dla nauczycieli w pracy wychowawczej i metodycznej.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu.

Termin realizacji:

lata 2008-2010.

3. Opracowanie systemu przygotowania nauczycieli do pracy w szkołach (oddziałach) integracyjnych.

3.1. Opracowanie systemu doskonalenia zawodowego nauczycieli do potrzeb kształcenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Zadania:

1) opracowanie programów edukacyjnych dla studentów studiów przedmiotowych do nauczania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;

2) opracowanie programów edukacyjnych dla studentów kierunku pedagogika specjalna, umożliwiających przygotowanie ich do nauczania określonych przedmiotów w szkołach ogólnodostępnych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Senaty i Rektorzy szkół wyższych.

Termin realizacji:

lata 2006-2012.

B. Utworzenie platformy współpracy rodziców, nauczycieli i uczniów gwarantującej skuteczne współdziałanie

Cele

1. Wprowadzenie instytucjonalnej i obligatoryjnej platformy współdziałania rodziców- -nauczycieli - uczniów odzwierciedlającej interesy grup (R+N+U).

1.1. Utworzenie platformy współdziałania w podnoszeniu jakości pracy szkół.

1.2. Opracowanie programów edukacji społecznej rodziców, nauczycieli i uczniów.

1.3. Utworzenie platformy upowszechniania "dobrej praktyki".

1.4. Realizacja wymienionych powyżej programów przez szkoły.

Zadania:

1) upowszechnianie programów edukacji społecznej rodziców, nauczycieli i uczniów;

2) promowanie dobrych przykładów współdziałania.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

lata 2004-2007.

2. Upowszechnianie szkoły publicznej (rozumianej jako dobro publiczne) reagującej na postulaty lokalne i zabezpieczającej interesy wszystkich grup oraz uwzględniającej uwarunkowania społeczne i środowiskowe wspólnoty lokalnej.

2.1. Stworzenie i promowanie modelu wykorzystania inicjatyw lokalnych i włączanie szkoły do tych inicjatyw.

2.2. Upowszechnianie wymienionego powyżej modelu.

2.3. Promowanie szkoły zorientowanej na doradztwo zawodowe, reagującej na zmiany na lokalnym, krajowym i europejskim rynku pracy, z uwzględnieniem uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Zadania:

1) opracowanie programu edukacji środowiskowej z wykorzystaniem możliwości szkoły, rodziców i uczniów;

2) upowszechnianie programów orientacji i poradnictwa edukacyjnego i zawodowego w szkołach i placówkach (w szczególności w poradniach psychologiczno-pedagogicznych), z zaangażowaniem rodziców, lokalnych pracodawców oraz organizacji pozarządowych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje reprezentujące mniejszości narodowe w Polsce.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

3. Upowszechnianie szkoły otwartej, dobrze zintegrowanej w systemie świadczenia usług w środowisku lokalnym ze szczególnym uwzględnieniem: szkoły wiejskiej, edukacji mniejszości narodowych, edukacji Romów, edukacji uchodźców, dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Zadania:

1) realizacja polityki oświatowej wobec mniejszości narodowych (opracowanie, wdrażanie i monitorowanie realizacji strategii edukacyjnych, uwzględniających specyfikę i potrzeby poszczególnych mniejszości narodowych w Polsce;

2) wdrożenie i monitorowanie krajowego programu rządowego na rzecz Romów;

3) realizacja art. 94 a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 328, z późn. zm.) dotyczącego korzystania z nauki i opieki w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach osób nie będących obywatelami polskimi.

Jednostki odpowiedzialne:

Jednostki samorządu terytorialnego, Kuratorzy Oświaty, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Urzędy Wojewódzkie, organizacje reprezentujące mniejszości narodowe w Polsce.

Termin realizacji:

lata 2004-2012.

C. Zapewnienie właściwej bazy merytorycznej i materialnej

Cele

1. Wdrożenie programów edukacyjnych zachowujących wartości narodowe i zarazem odzwierciedlających potrzeby funkcjonowania na rynku europejskim.

1.1. Opracowanie programów edukacyjnych uwzględniających przyszłe potrzeby rozwoju interesów młodego człowieka.

1.2. Upowszechnianie wymienionych powyżej programów w szkołach.

1.3. Utworzenie stałego mechanizmu uzupełniania programów edukacji regionalnej, uwzględniających lokalne postulaty dostosowane do Unii Europejskiej.

Zadania:

Opracowanie programów na rzecz:

1) wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży (w szczególności ze środowisk wiejskich);

2) wspomagania małego dziecka;

3) kształtowania rozwoju edukacyjnego i zawodowego młodzieży oraz wypracowania w nich umiejętności sprzyjających planowaniu kariery.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, jednostki samorządu terytorialnego, Centra Kształcenia Ustawicznego, Centra Kształcenia Praktycznego, Ośrodki Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

2. Uzupełnienie bazy (wyposażenia) uwzględniającej potrzeby środowiska lokalnego i zewnętrznego.

2.1. Wyposażenie szkół i placówek działających w systemie oświaty w środki techniczne do kształcenia na odległość.

2.2. Wdrożenie programów kształcenia na odległość dla nauczycieli.

2.3. Opracowanie programów kształcenia na odległość dla uczniów i upowszechnienie dostępu dzieci wiejskich do Internetu oraz wykształcenie umiejętności posługiwania się dostępną informacją.

2.4. Wyposażenie wszystkich publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych w sprzęt techniczny wspomagający i ułatwiający realizację ich zadań.

Zadania:

1) zakup sprzętu odpowiednio do potrzeb;

2) przeprowadzenie kursów na odległość dla nauczycieli według opracowanych programów.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, jednostki samorządu terytorialnego

Termin realizacji:

lata 2004-2012.

3. Upowszechnianie szkoły poszerzającej horyzonty dziecka, w tym szkoły otwartej dla wszystkich dzieci mieszkających w jej obwodzie (również dzieci z niepełnosprawnościami).

3.1. Utworzenie lokalnych rad edukacyjnych w celu opracowania systemu wychowawczego z wykorzystaniem partnerów lokalnych (jednostka samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, Domy Kultury).

3.2. Wypracowanie przykładowych programów zajęć pozalekcyjnych i zwiększanie ich oferty.

3.3. Wypromowanie modelu szkoły wykorzystującej zasoby środowiska lokalnego.

Zadania:

1) upowszechnianie programów zajęć pozalekcyjnych;

2) stworzenie platformy prezentacji szkół wykorzystujących potencjał środowiska lokalnego;

3) dofinansowanie podręczników szkolnych dla dzieci z rodzin najuboższych;

4) dofinansowanie inwestycji, modernizacji i remontów szkół wiejskich oraz doposażenia gimnazjów;

5) pozyskiwanie kadry nauczycielskiej do szkół wiejskich.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

lata 2004-2012.

D. Wyrównywanie szans edukacyjnych

Realizacja wszystkich celów i zadań w priorytetach: A, B i C zapewnia wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów.

1. Wzrost powszechnej dostępności do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz rocznego przygotowania przedszkolnego dla wszystkich dzieci, w szczególności dla dzieci wiejskich, dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz mniejszości narodowych.

2. Poprawienie warunków dostępności do szkół ogólnodostępnych dla uczniów niepełnosprawnych, poprzez umożliwienie nauczycielom uzyskania przygotowania z zakresu specjalnych potrzeb edukacyjnych.

Zadania:

1) realizowanie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci sześcioletnich do podjęcia nauki szkolnej;

2) tworzenie warunków do zwiększania liczby zajęć pozalekcyjnych, w tym różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej, zwłaszcza orientacji i poradnictwa zawodowego;

3) wyposażenie każdej szkoły w porównywalne środki edukacyjne i pomoce dydaktyczne, w tym także w pracownie komputerowe, programy komputerowe i zapewnienie dostępu do sieci internetowej;

4) utworzenie bibliotek i mediotek we wszystkich szkołach;

5) przeprowadzenie obowiązkowego przeszkolenia nauczycieli wspomagających nauczanie w klasach integracyjnych i ogólnodostępnych w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;

6) stworzenie systemu usług wspierających proces edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

lata 2004-2012.

3. POMOC I WSPARCIE DLA RODZINY

Priorytety

W Polsce opiekę nad dzieckiem gwarantują odpowiednie postanowienia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie państwo jest zobowiązane do opieki i wspomagania rodziny jako podstawowej komórki społecznej, gdzie dobro dziecka stawiane jest zawsze na pierwszym miejscu.

Za najważniejsze zadanie w obszarze dotyczącym pomocy i wsparcia dla rodziny uznano przeciwdziałanie szybkiej pauperyzacji polskich rodzin, gdyż ubóstwo najboleśniej dotyka dzieci. Według diagnozy Ogólnopolskiego Szczytu w Sprawach Dzieci:

1) swoją sytuację materialną jako złą i bardzo złą ocenia prawie 34% rodzin z dziećmi do 24 roku życia pozostającymi na ich utrzymaniu;

2) dzieci do 14 roku życia stanowią ponad 30% ludności żyjącej w niedostatku;

3) wiek Polaka jest negatywnie skorelowany z ubóstwem; wyższym od przeciętnego odsetkiem osób ubogich odznaczają się rodziny ludzi młodych;

4) minimum socjalnego nie osiąga około 63% rodzin z trojgiem dzieci oraz około 90% z czworgiem i większą liczbą dzieci.

Zjawisku utrwalonej nędzy i utrwalonego bezrobocia towarzyszy zawsze bardzo niski poziom wykształcenia rodziców. Wspomaganie prorodzinnej edukacji wymaga stałej współpracy organów państwowych, samorządowych, kościołów i związków wyznaniowych, placówek działających w systemie oświaty oraz organizacji pozarządowych. Dlatego też jako jeden z priorytetów wyznaczono upowszechnienie wiedzy i kształcenie umiejętności potrzebnych do pełnienia ról w rodzinie.

W myśl zasady pomocniczości państwo powinno wspierać rodzinę, podejmując wszechstronną pomoc w ramach prorodzinnej polityki społecznej i przestrzegać ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych.

Konwencja o Prawach Dziecka określa zasadę nadrzędności kryterium dobra dziecka:

1) art. 3 ust. 1 powyższej Konwencji stanowi, że "We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesu dziecka.";

2) art. 19 powyższej Konwencji zobowiązuje państwo do podejmowania wszelkich właściwych kroków w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej, psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych dzieci pozostających pod opieką rodziców, opiekunów prawnych lub innych osób sprawujących opiekę nad dzieckiem;

3) Europejska Karta Społeczna, część I - pkt 16 podkreśla, że Rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla zapewnienia jej pełnego rozwoju.

Istotne więc są wszystkie działania zmierzające w kierunku tworzenia zintegrowanego systemu pomocy rodzinie w sytuacjach kryzysowych.

A. Przeciwdziałanie ubóstwu rodzin

Cele

1. Zmniejszanie różnic standardu materialnego pomiędzy rodzinami wielodzietnymi a innymi rodzinami.

2. Zmniejszenie liczby rodzin żyjących poniżej minimum socjalnego.

1.1. Dostarczenie brakujących świadczeń i wsparcia dzieciom w sytuacjach, w których nie jest w stanie zabezpieczyć ich rodzina.

Zadania:

1) programy dla sądów (kuratorów sądowych, nauczycieli, pracowników pomocy społecznej) uświadamiające konsekwencje kierowania dzieci do placówek opieki całkowitej;

2) wypromowanie alternatywnych rozwiązań zapobiegających umieszczaniu dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.;

3) utrzymanie pracy placówek opieki całkowitej z rodzinami biologicznymi w celu reintegracji;

4) diagnozowanie potrzeb dziecka, współpraca z rodziną, kierowanie do określonych form pomocy;

5) poszerzenie oferty pomocy. Pomoc dla dzieci posiadających różnego rodzaju schorzenia oraz rodzinom żyjącym na niskim poziomie socjalnym oraz innym o różnych potrzebach;

6) stworzenie instytucji odpowiedzialnej za przyjmowanie sygnałów o sytuacji kryzysowej rodzin, konstruowanie scenariuszy pomocy i zawieranie kontraktu z rodziną.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Kuratorzy Oświaty, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

do końca 2004 roku.

3. Stworzenie możliwości uzyskania dochodu z pracy przynajmniej dla jednej osoby z rodziny.

3.1. Stworzenie preferencji w ofercie pracy dla członków rodzin, w których żaden z członków nie pracuje zawodowo.

3.2. W regionach strukturalnego bezrobocia lub regionach zagrożonych bezrobociem wytworzyć przekonanie dzieci i młodzieży o możliwości zaistnienia na rynku pracy.

3.3. Kształcenie zawodowe dostosowane do zmieniającego się rynku pracy.

3.4. Prowadzenie programów obejmujących wszystkich bezrobotnych w celu utrzymania ich gotowości do szukania i podejmowania pracy.

Zadania:

1) promowanie koncepcji wolontariatu i przedsiębiorczości przez szkolną aktywność samorządową i pozarządową;

2) dostarczenie programów przeciwdziałania strukturalnemu bezrobociu;

3) zharmonizowanie lokalnej oferty edukacyjnej z potrzebami lokalnego rynku pracy.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

B. Upowszechnianie i popularyzowanie wiedzy oraz kształcenie umiejętności potrzebnych do pełnienia ról w rodzinie

Cele

1. Zwiększenie wiedzy i umiejętności rodziców dotyczących prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka, jego potrzeb i relacji w rodzinie.

1.1. Opracowanie zestawu podstawowych informacji dla rodziców na temat podstawowych potrzeb dziecka i umiejętności wychowawczych.

1.2. Do co najmniej 60 % rodziców dotrą informacje z zakresu rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci oraz potrzeb i relacji w rodzinie (informacje dostosowane do wieku dzieci).

1.3. Co najmniej 20 % rodziców weźmie udział w szkoleniach warsztatowych lub innych formach zajęć na temat rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci oraz potrzeb i relacji w rodzinie (dostosowane do wieku dziecka).

Zadania:

1) sformułowanie zestawu informacji dla rodziców o podstawowych potrzebach i umiejętnościach wychowawczych;

2) organizacja szkoleń warsztatowych;

3) sporządzanie diagnoz środowisk lokalnych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Kuratorzy Oświaty, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

2. Zwiększenie wiedzy i umiejętności dzieci dotyczących prawidłowych relacji w rodzinie.

2.1. Sformułowanie programu promującego prawa dziecka.

2.2. Udział w programach profilaktyki dzieci ze zdiagnozowanych środowisk zagrożonych (w oparciu o lokalne diagnozy potrzeb).

Zadania:

1) opracowanie programów promujących prawa dziecka - dla dorosłych i dzieci;

2) wybór i prowadzenie programów profilaktycznych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Kuratorzy Oświaty.

Termin realizacji:

do końca 2004 roku.

3. Przekonanie rodziców o potrzebie pogłębiania wiedzy i umiejętności niezbędnych do prawidłowej opieki nad dzieckiem oraz wyznaczających zakres ich obowiązków.

Zadania:

1) opracowanie programów promujących prawa dziecka - dla dorosłych;

2) organizacja warsztatów i szkoleń.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Kuratorzy Oświaty, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

do końca 2004 roku.

C. Opracowanie zintegrowanego systemu pomocy rodzinie w sytuacjach kryzysowych

Cele

1. Istnienie na poziomie powiatu instytucji, która ma pełną informację o możliwościach pomocy rodzinie oraz wysokowykwalifikowaną kadrę specjalistów świadczących pomoc rodzinie w sytuacjach kryzysowych.

1.1. Wszystkie Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie stworzą pełny spis instytucji oferujących pomoc rodzinie.

1.2. Każdy mieszkaniec powiatu wie skąd uzyskać informacje na temat pomocy świadczonej rodzinie w sytuacjach kryzysowych.

1.3. Każdy pracownik organizacji zajmującej się pomocą rodzinie uczestniczy co najmniej raz na trzy lata w formie doskonalenia jego kwalifikacji i aktualizacji jego wiedzy.
Każdy pracownik instytucji zna standardy swojej pracy.

Zadania:

1) tworzenie i aktualizacja spisu instytucji oferujących pomoc rodzinie w ramach Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie;

2) stworzenie przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie diagnozy brakujących usług w zakresie pomocy rodzinie;

3) organizowanie szkoleń dla pracowników Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

2. Zwiększenie dostępności rodziców, opiekunów i dzieci do instytucji świadczących pomoc rodzinie, ze szczególnym uwzględnieniem matek samotnie wychowujących dzieci.

2.1. Zwiększenie adekwatności systemu interwencji kryzysowej podejmowanej w środowisku lokalnym.

2.2. Tworzenie lokalnej diagnozy poprzez wskazanie obszarów wymagających interwencji kryzysowej.

2.3. Zmniejszenie liczby sytuacji kryzysowych.

Zadania:

1) organizowanie kampanii lokalno - informacyjnych;

2) stworzenie stałego dostępu do informacji.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Zdrowia, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

do końca 2005 roku.

4. OCHRONA PRZED MOLESTOWANIEM, WYKORZYSTYWANIEM I PRZEMOCĄ

Priorytety

Dzieci są narażone na wiele rodzajów przemocy: przemoc w rodzinie, przemoc instytucjonalną, przemoc rówieśniczą i przemoc medialną. Różne formy przemocy, które dotykają dzieci w Polsce - przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna i zaniedbanie - wymagają szerokiego i kompleksowego działania.

Główne problemy w tym obszarze to:

1) brak ochrony ofiary przemocy przed jej sprawcą;

2) brak działań resocjalizacyjnych wobec sprawcy;

3) brak kompleksowej pracy z rodziną i terapii systemowej;

4) brak edukacji antyprzemocowej;

5) niewłaściwe interwencje państwa często rozbijające rodzinę;

6) brak systemu informacji o sprawcach przemocy wobec dzieci.

Zmiany, jakie należy przeprowadzić powinny być skierowane na:

1) podniesienie świadomości społecznej i prawnej;

2) przeciwdziałanie bezradności w wychowaniu i dysfunkcjom w rodzinie;

3) usprawnianie systemu prawnego;

4) środki masowego przekazu;

5) doskonalenie instytucjonalnego systemu reagowania na przemoc wobec dzieci.

A. Podnoszenie świadomości społecznej i prawnej

Cele

1. Powszechność reagowania na akty przemocy wobec dzieci w:
    1) rodzinie;
    2) instytucjach;
    3) środowisku społecznym.

1.1. Akceptacja i realizacja przez dorosłych Polaków prospołecznych wzorów zachowań w środowisku rodzinnym i społecznym.

1.2. Powszechna wiedza wśród dorosłych Polaków o instytucjach udzielających pomocy dzieciom - ofiarom przemocy.

1.3. Uczestnictwo pracowników organizacji i instytucji zaangażowanych w pracę z dziećmi w szkoleniach poruszających zagadnienia przemocy wobec dzieci.

Zadania:

1) prowadzenie długofalowych działań informacyjno - edukacyjnych adresowanych do ogółu społeczeństwa oraz grup profesjonalnie zaangażowanych w pracę z dziećmi i pracowników samorządów lokalnych;

2) rozpowszechnianie ulotek, publikatorów i wydawnictw, spotów i programów telewizyjnych, audycji radiowych i wydawnictw dotyczących problematyki ochrony dziecka przed przemocą;

3) prowadzenie szkoleń, treningów, warsztatów dotyczących problematyki ochrony dziecka przed przemocą;

4) uruchomienie "Gorącej linii" w telewizji (w czasie emisji programów edukacyjnych dotyczących pomocy dzieciom krzywdzonym);

5) upowszechnianie informacji o placówkach udzielających pomocy (specjalistycznych, oświatowo - wychowawczych, środowiskowych i innych);

6) wprowadzenie problematyki ochrony dziecka przed molestowaniem, wykorzystywaniem i przemocą do systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli (różne grupy zawodowe).

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Sprawiedliwości, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

2. Powszechne przekonanie w społeczeństwie o konieczności ochrony dziecka przed przemocą, reagowania na przemoc oraz nieuchronności kary dla sprawcy czynu.

2.1. Świadomość zagrożeń przemocy wobec dzieci i konsekwencji prawnych wśród dorosłych Polaków.

2.2. Tworzenie lokalnych koalicji zajmujących się ochroną dzieci przed przemocą.

2.3. Wzbogacenie wiedzy - pracowników organizacji i instytucji zaangażowanych w pracę z dziećmi - o nieprawidłowościach w relacjach z dzieckiem i kontroli tych zachowań.

Zadania:

1) uaktywnienie środowisk lokalnych i sąsiedzkich, włączenie do pracy kościołów i związków wyznaniowych (lokalna koalicja);

2) kampanie medialne (społeczne);

3) wprowadzenie do przedszkoli, szkół, służb medycznych - programów profilaktyczno-edukacyjnych;

4) upowszechnianie wiedzy o ochronie osób zgłaszających przemoc;

5) wprowadzenie do podstaw programowych nauczania szkolnego treści dotyczących przemocy.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Sprawiedliwości, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

B. Przeciwdziałanie bezradności w wychowaniu i dysfunkcjom w rodzinie

Cele

1. Powszechna znajomość i przestrzeganie praw dziecka w rodzinie.

1.1. Znajomość podstawowych praw dziecka przez rodziców posiadających dzieci w wieku szkolnym.

Zadanie:

szeroko pojęta edukacja w zakresie ochrony praw dziecka i skutków ich nieprzestrzegania, której adresatami są: rodzice, nauczyciele, pracownicy socjalni, pracownicy sądów, samorządów lokalnych, policja, duchowieństwo.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Sprawiedliwości, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

2. Upowszechnienie wiedzy dotyczącej systemu pomocy dla rodzin w kryzysie.

2.1. Opracowanie systemu rejestrowania przypadków naruszeń praw dziecka.

2.2. Stworzenie lokalnych programów współpracy centrów pomocy rodzinie z innymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się ochroną praw dziecka.

2.3. Diagnozowanie rodzin w kryzysie przez władze lokalne.

2.4. Oferowanie świadczeń i usług przez lokalny system pomocy i wsparcia rodzinom znajdującym się w kryzysie.

Zadania:

1) stworzenie lokalnych programów rekrutacji wolontariuszy; aktywizacja wolontariatu w dziedzinie wsparcia i pomocy dla rodzin w kryzysie ;

2) podniesienie jakości pracy centrów pomocy rodzinie (wzmocnienie merytoryczne kadr tych placówek, realizacja zadań zgodnie z założeniami określonymi dla tych placówek, współdziałanie z Ośrodkami Pomocy Społecznej, szkołami, policją, organizacjami pozarządowymi i instytucjami odpowiedzialnymi za sprawy związane z pomocą dziecku i rodzinie);

3) przeprowadzenie lokalnego rozpoznania skali problemu;

4) aktywizacja instytucji pomocowych w informowaniu o własnej działalności;

5) opracowanie programu popularyzacji nowatorskich, efektywnych programów lokalnych, możliwych do powielenia w innych środowiskach (wymiana doświadczeń).

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, Minister Sprawiedliwości, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

C. Usprawnienie systemu prawnego

Cel

1.1. Zapewnienie zgodności obwiązujących aktów prawnych ze standardami międzynarodowymi.

1.2. Powstanie spójnych i kompletnych regulacji prawnych, zapewniających prawne podstawy ochrony dzieci przed przemocą.

1.3. Stworzenie systemu monitorowania prawa celem wprowadzania korekt i rekomendacji.

Zadania:

1) dokonanie przeglądu prawa pod kątem :

a) błędnych i wadliwych przepisów lub przepisów wzajemnie sprzecznych;

b) zgodności ze standardami międzynarodowych konwencji, rekomendacjami, zaleceniami, programami społecznymi instytucji międzynarodowych (Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Rady Europy);

2) przygotowanie brakujących przepisów prawnych chroniących dzieci przed przemocą i wykorzystywaniem.

Jednostka odpowiedzialna:

Minister Sprawiedliwości

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

D. Wykorzystanie środków masowego przekazu w walce z przemocą

Cele

1. Zmniejszenie obecności przemocy w mediach.

1.1 Porozumienie między największymi nadawcami telewizyjnymi, dotyczące zwiększenia obecności programów propagujących postawy społecznie akceptowane.

Zadanie:

powołanie zespołu do opracowania porozumienia między nadawcami, wydawcami medialnymi w zakresie: kształtowania programów; doboru treści i informowania o nich społeczeństwa.

Jednostki odpowiedzialne:

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

***

2. Wzmocnienie prospołecznych wzorców i norm zachowań w mass mediach.

2.1. Objęcie uczniów szkół podstawowych i gimnazjów szkolnymi programami edukacyjnymi kształtującymi umiejętność dokonywania wyborów i sposobów korzystania z treści prezentowanych w mediach.

Zadania:

1) ustalenie z publicznymi nadawcami zasad dotyczących pory emisji programów edukacyjnych;

2) opracowanie i wdrożenie programów edukacyjnych dzieci w zakresie umiejętności dokonywania wyborów i sposobów korzystania z treści prezentowanych w mediach;

3) optymalizacja korzystania ze środków masowego przekazu przez instytucje opieki nad dzieckiem;

4) wspieranie inicjatyw obywatelskich w zakresie projektu ustawy o zakazie upowszechniania w mediach treści związanych z przemocą i zachowaniami aspołecznymi (telewizja, wydawnictwa, reklamy, gry);

5) stworzenie grupy lobbingowej mającej wpływ na rodzaje emitowanych programów telewizyjnych i treści zawarte w wydawnictwach adresowanych do dzieci i młodzieży.

Jednostki odpowiedzialne:

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

E. Doskonalenie instytucjonalnego systemu reagowania na przemoc wobec dzieci

Cele

1. Stworzenie systemu reagowania w sytuacjach kryzysowych i patologicznych

1.1. Współpraca lokalnych instytucji zajmujących się przemocą.

Zadanie:

opracowanie i wdrożenie zintegrowanych procedur postępowania w sytuacjach kryzysowych i patologicznych.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Minister Zdrowia, Minister Sprawiedliwości, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

2. Stworzenie systemu opieki i leczenia ofiar oraz sprawców.

2.1. Zapewnienie ofierze przemocy:

1) bezpłatnej pomocy psychologicznej , medycznej, socjalnej i prawnej;

2) "asysty i wsparcia psychologicznego w procesie karnym".

2.2. Objęcie sprawcy systemem pomocowym.

Zadania:

1) stworzenie programów eliminowania długotrwałych skutków kryzysu (dla ofiary);

2) wprowadzenie programu ochrony świadka - ofiary;

3) dostęp sprawcy przemocy do:

a) leczenia;

b) resocjalizacji;

c) mediacji (zamiana kary na leczenie);

d) pomocy w powrocie do rodziny;

4) ujednolicenie procedur działania instytucji powołanych do udzielania pomocy ofiarom przemocy.

5) stworzenie bazy danych (ogólnopolskiej i lokalnych) na temat instytucji udzielających specjalistycznej pomocy;

6) stworzenie systemu permanentnego doskonalenia kadry placówek powołanych do udzielania pomocy ofiarom i sprawcom przemocy;

7) przygotowanie kadry do działań terapeutycznych ze sprawcami przemocy;

8) prowadzenie działań obejmujących pracę terapeutyczną ze sprawcą przemocy.

Jednostki odpowiedzialne:

Minister Sprawiedliwości, Minister Zdrowia, organizacje pozarządowe.

Termin realizacji:

lata 2004-2005.

III.

WDRAŻANIE POSTANOWIEŃ NARODOWEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI 2004-2012 "POLSKA DLA DZIECI" - ETAPY REALIZACJI PLANU

 Aby zrealizować wyznaczone cele dla poprawy sytuacji dzieci konieczne jest podjęcie następujących działań w określonych terminach.

1. Powołanie Międzyresortowego Zespołu Do Spraw Dzieci - do września 2004 r.

2. Opracowanie zasad zarządzania i zasad finansowania Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" umożliwiających realizację projektu, w tym opracowanie szczegółowego Planu Działań dla poszczególnych partnerów projektu z uwzględnieniem wskaźników - do listopada 2004 r.

   Jednostki odpowiedzialne za realizację celów i zadań zaproponują do października 2004 r. źródła i sposoby finansowania podejmowanych działań - zadań zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów.

3. Wdrożenie Narodowego Planu Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 "Polska dla Dzieci" i ewaluacja.

4. Opracowanie stałego i efektywnego systemu monitorowania zaplanowanych działań i powołanie odpowiedniej instytucji lub poszerzenie kompetencji Rzecznika Praw Dziecka o instrumenty do wykonywania określonych zadań.

5. Coroczna sprawozdawczość z realizacji zadań - koordynacja w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu.

IV.

ANEKS

PROGRAMY RZĄDOWE NA RZECZ DZIECI

Programy realizowane na rzecz dzieci obejmują obszary dotyczące zdrowia, edukacji, ochrony przed przemocą, wspierania rodziny. Wszystkie działania zaplanowane w istniejących już i opracowywanych programach zmierzają do poprawy losu dzieci i zapewnienia im godziwych warunków życia.

I. Program Wyrównywania Warunków Startu Szkolnego Uczniów "Wyprawka szkolna".

II. Program Wyrównywania Szans Edukacyjnych Uczniów Wiejskich.

III. Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży.

IV. Bezpieczna Polska - Program Poprawy Bezpieczeństwa Obywateli.

V. Krajowy Program Zapobiegania i Przeciwdziałania Seksualnemu Wykorzystywaniu, Pornografii, Prostytucji oraz Handlowi Dziećmi i Młodocianymi - projekt opracowany w Ministerstwie Sprawiedliwości.

    Ad I

Program Wyrównywania Warunków Startu Szkolnego Uczniów "Wyprawka szkolna".

Celem Programu jest wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów podejmujących naukę w klasie pierwszej szkoły podstawowej.

W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się dzieci z rodzin dotkniętych bezrobociem oraz dzieci wiejskich z terenów popegeerowskich, dla których ubóstwo staje się rzeczywistą barierą edukacyjną. Zapewnienie tym grupom dzieci pomocy umożliwiającej podejmowanie nauki jest zadaniem nabierającym coraz większego znaczenia.

Zakłada się, że realizacja Programu przyczyni się do wyrównania szans edukacyjnych pierwszoklasistów z rodzin najbiedniejszych, a ponadto odciąży budżet tych rodzin.

W ciągu dwóch lat trwania programu w podręczniki szkolne zaopatrzonych zostało blisko 280 tys. pierwszoklasistów. Program spotkał się z ogromnym zainteresowaniem i aprobatą społeczną. Do programu na pełnych zasadach partnerstwa zostały włączone wszystkie gminy i szkoły podstawowe. Skuteczny okazał się bezpośredni tryb współpracy resortów edukacji i pomocy społecznej, który pozwolił na kwalifikowanie do udzielenia pomocy tych uczniów, którzy takiej pomocy realnie potrzebowali.

Dzięki zrozumieniu rangi programu przez wydawców podręczników szkolnych udało się uzyskać korzystne ceny na zakup podręczników dla uczniów objętych programem "Wyprawka Szkolna", które sięgały nawet 50% cen detalicznych. Nie mniej ważna była współpraca z Pocztą Polską, która w 2002 roku zwolniła z opłat 30 tys. paczek z podręcznikami, zaś w 2003 aż 35 tys. paczek oraz pozwoliła na ich wysyłkę w uproszczonej formie.

Przyjęcie Uchwałą Rady Ministrów Rządowego Programu Wyrównywania Startu Szkolnego Uczniów w 2004 r. "Wyprawka Szkolna" pozwoli na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb w zakresie podręczników szkolnych ok. 114 tys. uczniów klas pierwszych szkoły podstawowej w roku szkolnym 2004 / 2005.

    Ad II

Program Wyrównywania Szans Edukacyjnych Uczniów Wiejskich.

Od września 2000 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu realizuje także Program wyrównywania szans edukacyjnych uczniów wiejskich. Środki finansowe na pomoc stypendialną dla uczniów z rodzin najuboższych ujmowane są w części oświatowej subwencji ogólnej (od 2001 roku). W związku z niekorzystną sytuacją finansową jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły znacznie ograniczyły środki przeznaczone na pomoc stypendialną dla uczniów. Szczególnie trudna stała się sytuacja uczniów wiejskich z rodzin najuboższych, podejmujących naukę wyższych poziomach edukacji, co powoduje wyższe koszty edukacji (dojazdy, posiłki, bursy itp.) Ze względu na brak środków finansowych młodzież ta dążyła do jak najszybszego usamodzielnienia, rezygnując z podejmowania nauki w szkołach umożliwiających uzyskanie świadectwa dojrzałości.

Stało się konieczne wyrównanie szans dostępu do edukacji uczniów wiejskich, poprzez udzielenie tej grupie uczniów rzeczywistej, skutecznej pomocy w pokonywaniu barier edukacyjnych, utrudniających przechodzenie na wyższe etapy kształcenia i umożliwienie pokonania materialnej bariery dostępności do kształcenia na wyższym poziomie.

Pomoc dla tej grupy młodzieży powinna jednocześnie stanowić narzędzie aktywizacji edukacyjnej i społecznej, a tym samym wpływać na poprawę ich funkcjonowania na rynku pracy.

Celem takiej pomocy jest:

• zapewnienie możliwie wyrównanych szans edukacyjnych uczniom wiejskim,
• łagodzenie dysproporcji w warunkach materialnych,
• tworzenie możliwości kontynuowania nauki i zdobycia wybranego zawodu.

Dla realizacji tego celu zostało utworzone stypendium na wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów wiejskich, przeznaczone dla młodzieży pochodzącej z terenów wiejskich(czyli posiadający stałe zameldowanie na wsi lub w miejscowości do 5 tys. mieszkańców), z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, podejmującej naukę w szkołach umożliwiających uzyskanie świadectwa dojrzałości.

Stypendia takie mogą obejmować następujące świadczenia:

• stypendium socjalne dla uczniów szkół średnich "maturalnych" pochodzących ze środowiska wiejskiego /zameldowanych na stałe na terenach wiejskich/,
• całkowite lub częściowe pokrycie kosztów zakwaterowania w bursie lub internacie,
• całkowite lub częściowe pokrycie kosztów posiłków w stołówce szkoły, internatu lub prowadzonej przez inny podmiot.

W zależności od sytuacji ucznia może on otrzymać jedno lub kilka świadczeń, na tyle znacząco wpływających na jego sytuację materialną, aby umożliwić mu pokonanie materialnej bariery dostępności do kształcenia na wyższym poziomie.

Stypendia te są finansowane z rezerwy celowej budżetu państwa. Pomimo trudnej sytuacji budżetu praktycznie w niezmienionej wysokości utrzymywana jest wysokość środków finansowych na ten cel. Została ona w 2002 r. zwiększona do kwoty 73.384 tys. zł (z 64.586 tys. w 2001 r.), a w roku 2003 wyniosła 70.700 tys. zł.

Poza udzieleniem pomocy materialnej, umożliwiającej kontynuowanie edukacji, celem wprowadzenia takiej formy stypendium jest motywowanie młodzieży wiejskiej do podejmowania nauki w szkołach umożliwiających uzyskanie świadectwa dojrzałości, a w perspektywie podejmowanie studiów wyższych. W skali kraju rocznie z takiego stypendium korzysta ok. 100 000 uczniów wiejskich. .

Edukacyjny system pomocy stypendialnej dla uczniów wiejskich ze szkół umożliwiających uzyskanie świadectwa dojrzałości został zgłoszony jako jeden z projektów działań współfinansowanych z funduszy strukturalnych. Został zaakceptowany jako priorytet finansowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, jako działanie 2.1 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Na to działanie zostanie przeznaczone w latach 2004-2006 łącznie 103 mln. euro z Europejskiego Funduszu Społecznego:

• w 2004 r. - 28,84 mln euro z ES
• w 2005 r. - 32,96 mln euro z ES
• w 2006 r. - 41,20 mln euro z ES.

Współfinansowanie krajowe dla tego działania zapewnia Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu ze środków rezerwy budżetowej w dotychczasowej wysokości. Wykorzystanie funduszy strukturalnych na działania zwiększające szanse edukacyjne młodzieży z terenów wiejskich pozwoli na rozszerzenie zasięgu tej formy pomocy.

    Ad III

Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży

Program został opracowany przez przedstawicieli: Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Zdrowia, Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, Ministra Sprawiedliwości oraz Komendanta Głównego Policji. Opracowanie ww. Programu wynikało z rządowego Programu Poprawy Bezpieczeństwa Obywateli "Bezpieczna Polska".

Głównym założeniem Programu jest to, aby w sposób kompleksowy, poprzez zaangażowanie wielu podmiotów podejmujących wspólne działania rozpocząć walkę z negatywnymi zjawiskami dotyczącymi przestępczości i demoralizacji dzieci i młodzieży. Program wytycza ponadto kierunki działania administracji rządowej, administracji samorządowej oraz obejmuje działania lokalne. Do celów Programu należy:

1) zahamowanie dynamiki wzrostu niedostosowania społecznego;

2) eliminowanie i łagodzenie drastycznych przejawów niedostosowania społecznego, w szczególności zagrażających zdrowiu i życiu dzieci i młodzieży oraz pozostawiających trwałe niekorzystne dla ich przyszłości skutki;

3) wypracowanie trwałego modelu i podstaw systemowych niezbędnych do:

• rozwiązywania problemów niedostosowania społecznego i przestępczości dzieci i młodzieży na poziomie centralnym (rządowym), samorządowym oraz środowiskowym (osiedle, ulica, podwórko, szkoła i inne),
• koordynacji międzyresortowej i środowiskowej;
• kontroli i nadzoru nad realizacją programu.

4) wdrożenie programów modułowych stanowiących integralną część Krajowego Programu Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i Młodzieży:

• "Procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z policją, innymi służbami i organizacjami pozarządowymi w sytuacjach zagrożenia dzieci oraz młodzieży przestępczością i demoralizacją, w szczególności: narkomanią, alkoholizmem i prostytucją",
• "Projekt systemu pomocy metodycznej dla osób pracujących z młodzieżą zagrożoną niedostosowaniem, w szczególności w zakresie interwencji kryzysowej w rodzinie",
• "Projekt probacji alternatywnej dla pobytu młodzieży w placówkach resocjalizacyjnych i zakładach poprawczych",

5) określenie docelowych potrzeb w zakresie środków finansowych i organizacyjnych,

6) upowszechnienie rekomendowanych programów profilaktycznych.

Powyższy Program realizowany będzie przez administrację rządową, samorząd terytorialny oraz organizacje pozarządowe. Oczekuje się, że jego wprowadzenie i realizacja przyczyni się do zmniejszenia przestępczości i niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży.

    Ad IV

Bezpieczna Polska - Program Poprawy Bezpieczeństwa Obywateli

Program "Bezpieczna Polska" ma umożliwić osiągnięcie następujących celów:

1. Przywrócenie autorytetu państwa jako konstytucyjnego gwaranta bezpieczeństwa obywateli.
Państwo przez podejmowanie szczególnych działań skierowanych przeciw przestępcom musi ukazać swoją siłę, przewagę nad przestępcami, odzyskać zaufanie obywateli. Walkę z przestępczością będą toczyć wszystkie instytucje państwa.

2. Przygotowanie państwa do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa w ramach unii europejskiej.
Międzynarodowa aktywność przestępców staje się nowym wyzwaniem dla porządku i bezpieczeństwa świata. Perspektywa członkostwa w Unii Europejskiej stawia przed Polską wyzwanie zapewnienia porządku publicznego nie tylko na terenie Rzeczypospolitej, ale także uczestnictwa w europejskim systemie bezpieczeństwa. Polskie instytucje wymuszania przestrzegania prawa muszą działać zgodnie ze standardami i procedurami przyjętymi przez zjednoczoną Europę.

3. Budowa społeczeństwa obywatelskiego.
Zasadą konstytuującą społeczeństwo obywatelskie jest zaangażowanie obywateli w życie publiczne, w coraz większym stopniu przejmowanie współodpowiedzialności za los własny i otoczenia. Każdy obywatel - poprzez aktywność samorządu i organizacji pozarządowych - wspierać powinien działania organów państwa na rzecz poprawy bezpieczeństwa.
 

4. Zredukowanie poziomu przestępczości i poprawa społecznego poczucia bezpieczeństwa.
Żaden z obszarów przestępczej aktywności nie będzie przez państwo lekceważony czy tolerowany. Dotyczy to w równym stopniu przestępczości zorganizowanej, zwłaszcza korupcyjnej, jak i pospolitej przestępczości kryminalnej, która jest najdotkliwiej odczuwana przez obywateli, a także zjawiska przemocy w rodzinie, której ofiarami są kobiety i dzieci.
Na społeczne poczucie bezpieczeństwa wpływa nie tylko rzeczywisty poziom przestępczości, ale także subiektywne opinie obywateli wyrażające się w lękach i niepewności o swój spokojny byt i bezpieczeństwo rodziny. Obywatel ma niezbywalne prawo liczyć, że państwo jest silniejsze niż przestępcy i potrafi wymierzyć sprawiedliwość.

Realizacja głównych celów.

Działania, mające zapewnić osiągnięcie założonych głównych celów programu, usystematyzować można w następujących obszarach:

1. Zapobieganie przestępczości i powrotowi do przestępstwa.
Najbardziej pożądane z punktu widzenia społecznego i ekonomicznego jest niedopuszczenie do popełnienia przestępstwa. Niezbędne jest skoordynowanie w skali państwa wysiłków skierowanych na eliminowanie czynników, które sprzyjają przestępstwu, oraz działań redukujących ryzyko stania się ofiarą przestępstwa.

2. Skuteczne ściganie i karanie sprawców przestępstw.
Należy stworzyć warunki do sprawnego wykrycia i zatrzymania sprawcy przestępstwa, następnie zaś do jego szybkiego i zgodnego z prawem osądzenia oraz konsekwentnego wyegzekwowania orzeczeń sądowych.

3. Warunki organizacyjne i finansowanie.
Skuteczne zwalczanie i wykrywanie przestępstw wymaga istotnych zmian w strukturze, organizacji i wyposażeniu organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości. Niezbędne jest także stworzenie odpowiedniego systemu finansowania instytucji odpowiedzialnych w państwie za ściganie i karanie sprawców przestępstw.

Przestępczość jest zjawiskiem wymiernym i związanym z realnymi zdarzeniami. W praktyce jednak występuje subiektywna obawa ludzi przed przestępczością. Konieczna jest zatem taka aktywność zarówno państwa, jak i instytucji społeczeństwa obywatelskiego w komunikowaniu społecznym, która zmierza do poprawy subiektywnego poczucia bezpieczeństwa obywateli i kształtowania rzetelnego obrazu naszego kraju w społeczności międzynarodowej. Oznacza to ukazywanie siły i determinacji państwa w wykrywaniu przestępców, osądzaniu ich i właściwym karaniu. W odczuciu społecznym najbardziej skuteczną karą jest odebranie dóbr nabytych drogą przestępstwa. W tym kierunku zmierzać winny prace legislacyjne.

    Ad V

Ramowy Program Zapobiegania i Przeciwdziałania Seksualnemu Wykorzystywaniu, Pornografii, Prostytucji oraz Handlowi Dziećmi i Młodocianymi.

W Ministerstwie Sprawiedliwości opracowano projekt ww. programu zgodnie z ustaleniami światowych kongresów przeciwko komercyjnemu wykorzystywaniu seksualnemu dzieci, które odbyły się w Stokholmie (1996 r.) i Jokohamie (2001 r.).

Opracowano również Program modułowy: Probacja alternatywna dla pobytu młodzieży w placówkach resocjalizacyjnych i zakładach poprawczych jako część Krajowego Programu Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i Młodzieży, podjęto prace legislacyjne w zakresie:

1) rozszerzenia podmiotowego działalności ośrodków kuratorskich poprzez umieszczanie w nich także małoletnich ze spraw opiekuńczych rozpoznawanych na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego;

2) zmian do kodeksu postępowania cywilnego zmierzających do wprowadzenia mediacji rodzinnej (projekt zmian do kpc oraz projekt aktu wykonawczego znajdują się w uzgodnieniach wewnątrzresortowych);

3) zmiany obowiązującej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz uregulowania ustawą zasad organizacji i funkcjonowania zakładów poprawczych oraz schronisk dla nieletnich.