Projekt z dnia 3 kwietnia 2006 r. Ustawa

z dnia                               2006 r.

o Narodowym Instytucie Wychowania

Mając na względzie obowiązek państwa działania na rzecz:

-         wspierania rodziny i szkoły w realizacji misji wychowania dzieci i młodzieży,

-         propagowania    wychowania    rozumianego    jako    kształtowanie    postaw
i zachowań    młodego    pokolenia,    przygotowujące   do    odpowiedzialnego
pełnienia  ról  rodzinnych  i  społecznych,  z  poszanowaniem  uniwersalnych
wartości ludzkich,

-         kształtowania   i    umacniania   cnót   obywatelskich,   a   zwłaszcza   postaw
patriotycznych, wyrastających z polskiej tradycji,

stanowi się, co następuje:

Art. 1.

1.  Tworzy się Narodowy Instytut Wychowania, zwany dalej „Instytutem".

2.             Siedzibą Instytutu jest miasto stołeczne Warszawa.

3.             Instytut jest finansowany z budżetu państwa, w którym wydatki Instytutu stanowią
odrębną część.

Art. 2.

1.  Instytut   jest   państwową  jednostką   organizacyjną   prowadzącą  działalność
promocyjną   badawczą  i   opiniodawczą w   dziedzinie   wychowania   dzieci   i
młodzieży.

2.             Zadania Instytutu obejmująw szczególności:
1) opracowywanie i upowszechnianie:

a) wiedzy na temat zasad tworzenia i ewaluacji programów wychowawczych dla instytucji prowadzących statutową działalność w zakresie wychowania dzieci i młodzieży,

b) okresowych informacji o stanie wychowania, będących przedmiotem parlamentarnej i publicznej debaty, w tym wskazywanie zagrożeń i proponowanie środków zaradczych;

2)            inicjowanie i prowadzenie badań dotyczących wychowania;

3)            inicjowanie i prowadzenie:

 

a)           debat publicznych dotyczących wychowania,

b)           ogólnopolskich akcji i programów o charakterze wychowawczym;

4)   promowanie:

a)    dorobku myśli wychowawczej,

b)           wybitnych postaci jako powszechnie akceptowanych wzorców osobowych,

c)            programów i metod kształtowania postaw i zachowań dzieci i młodzieży;

5)   wspieranie:

a)           instytucji wspomagających wychowawczą funkcję rodziny,

b)           młodzieżowych     ruchów    i    organizacji    o    charakterze    społeczno-
wychowawczym,       młodzieżowego      wolontariatu,       ruchu       liderów
młodzieżowych oraz samopomocy koleżeńskiej,

c)            instytucji kształcących i doskonalących nauczycieli, wychowawców i innych
pracowników pedagogicznych;

6)   obserwowanie i ocenianie, z punktu widzenia oddziaływania wychowawczego
na dzieci i młodzież:

a)           treści przekazów medialnych,

b)           inicjatyw    kierowanych    do    dzieci    i    młodzieży    przez    organizacje,
stowarzyszenia i inne podmioty;

7)   współpracę:

a)            z organami administracji publicznej,  Rzecznikiem  Praw Obywatelskich,
Rzecznikiem Praw Dziecka, Krajową Radą Radiofonii i Telewizji oraz z
innymi instytucjami państwowymi,

b)            z organizacjami pozarządowymi, oraz z podmiotami, o których mowa w art.
3  ust.  3  ustawy z dnia  24  kwietnia  2003  r.  o działalności  pożytku
publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.¹⁾),

c)             z organizacjami zajmującymi się problematyką etyki mediów,

d)            z jednostkami naukowymi oraz osobami prowadzącymi badania naukowe,

e)            organizacjami    zajmującymi    się   problematyką   wychowania   dzieci    i
młodzieży działającymi w kraju i za granicą

8) występowanie do właściwych organów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej lub o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w zakresie dotyczącym wychowania dzieci i młodzieży.

3. Instytut wyraża opinie w sprawach projektów aktów prawnych dotyczących

wychowania dzieci i młodzieży, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia

otrzymania projektu przedstawionego przez właściwy organ.

Art. 3.

Organami Instytutu są:

1)             Prezes Instytutu;

2)             Rada Instytutu.

Art. 4.

1.  Prezes Instytutu kieruje Instytutem i reprezentuje go na zewnątrz.

2.             Prezes Instytutu określa kierunki działania Instytutu.

3.             Prezes Instytutu w sprawowaniu swego urzędu jest niezależny od organów
administracji państwowej.

4.             Prezes Instytutu może powołać nie więcej niż trzech swoich zastępców.

5.             Na stanowisko zastępcy Prezesa Instytutu może być powołany obywatel polski
wyróżniający  się  wiedzą i doświadczeniem  w dziedzinie wychowania  dzieci
i młodzieży oraz autorytetem osobistym.

Art. 5.

1.  Prezesa Instytutu powołuje Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, za zgodą Senatu,
zwykłą większością głosów, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu lub
grupy co najmniej 35 posłów.

2.             Kadencja Prezesa Instytutu trwa 5 lat. Po upływie kadencji pełni on obowiązki do
czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezesa Instytutu.

3.             Ta sama osoba nie może być Prezesem Instytutu dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje.

Art. 6.

1.  Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Instytutu, w drodze zarządzenia, nadaje
Instytutowi statut.

2.             Statut określa:

 

1)            szczegółowy zakres działania Instytutu;

2)            organizację wewnętrzną Instytutu;

3)            formy realizacji zadań Instytutu;

4)            szczegółowe zadania organów Instytutu oraz tryb ich działania.

3.  Statut Instytutu jest ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski".

Art. 7.

1.  Na   stanowisko   Prezesa   Instytutu   może   być   powołany   obywatel   polski
wyróżniający się wiedzą i  doświadczeniem w dziedzinie wychowania dzieci
i młodzieży oraz autorytetem osobistym.

2.             Prezes Instytutu nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani
prowadzić działalności niedającej się pogodzić z godnościąjego urzędu.

3.             Prezes Instytutu nie może wykonywać innych zajęć zawodowych, z wyjątkiem
zatrudnienia w uczelni,  placówce Państwowej Akademii  Nauk lub jednostce
badawczo-rozwojowej    na    stanowisku    profesora    zwyczajnego,    profesora
nadzwyczajnego, profesora lub docenta.

4.             Stanowiska Prezesa Instytutu nie można łączyć z mandatem posła i senatora.

Art. 8.

1.    Sejm odwołuje Prezesa Instytutu przed upływem kadencji, jeżeli:

1)               zrzekł się stanowiska;

2)               stał  się  trwale   niezdolny  do   pełnienia  obowiązków  z  powodu   choroby
stwierdzonej orzeczeniem lekarskim;

3)               został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne;

4)               nie wypełnia  obowiązków określonych  w  ustawie  lub działa  na szkodę
Instytutu;

5)               naruszył   przepisy   ustawy   z   dnia   21   sierpnia   1997   r.   o   ograniczeniu
prowadzenia   działalności   gospodarczej   przez   osoby   pełniące   funkcje
publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679, z późn. zm.²⁾).

2.   Kadencja Prezesa Instytutu wygasa z chwiląjego śmierci.

3.  Sejm odwołuje Prezesa Instytutu na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, zwykłą większością głosów.

Art. 9.

1.  Prezes Instytutu składa Sejmowi i Senatowi, raz w roku do dnia 31   maja,
informację o działalności Instytutu.

2.             Informacja o działalności Instytutu jest podawana do wiadomości publicznej.

Art. 10.

1.  W skład Rady Instytutu mogą wchodzić obywatele polscy wyróżniający się wiedzą
i doświadczeniem w dziedzinie wychowania dzieci i młodzieży oraz autorytetem
osobistym.

2.             W skład Rady Instytutu Prezes Instytutu powołuje po dwie osoby wskazane przez:

 

1)             ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;

2)             ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego;

3)             ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego;

4)             Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;

5)             marszałków województw spośród  przedstawicieli  organizacji  społecznych,
które na terenie danego województwa prowadzą statutową działalność na
rzecz dzieci i młodzieży.

 

3.             W skład Rady Instytutu Prezes Instytutu powołuje ponadto dwie osoby spośród
osób wskazanych przez organizacje rodziców.

4.             Członkowie Rady Instytutu są powoływani na okres 3 lat, z tym że co półtora roku
następuje wymiana połowy składu Rady Instytutu.

5.             Pracami Rady Instytutu kieruje przewodniczący wybierany przez Radę Instytutu
spośród  jej   członków w głosowaniu  tajnym,  zwykłą większością głosów w
obecności co najmniej 2/3 członków. Rada Instytutu może w czasie kadencji
dokonać, w tym samym trybie, zmiany jej przewodniczącego.

6.             Nie można pełnić funkcji członka Rady Instytutu dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje.

7.             Członek Rady Instytutu pełni swoją funkcję bez wynagrodzenia.

8.             Członkom   Rady  Instytutu   przysługuje  zwrot  kosztów  podróży  na  zasadach
określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 77 ⁵ § 2 Kodeksu pracy.

Art. 11.

1.    Prezes Instytutu może odwołać członka Rady Instytutu przed upływem kadencji
w przypadku:

1)            złożenia rezygnacji;

2)            nieuczestniczenia w pracach Rady Instytutu;

3)            choroby    uniemożliwiającej    pełnienie    funkcji    członka    Rady    Instytutu
stwierdzonej orzeczeniem lekarskim;

4)            skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne.

2.   W przypadku odwołania lub śmierci członka Rady Instytutu  przed  upływem
kadencji, Prezes Instytutu powołuje nowego członka Rady Instytutu, na okres do
końca tej kadencji, w sposób wskazany zgodnie z art. 10 ust. 2 i 3.

Art. 12.

1.    Do zadań Rady Instytutu należy opiniowanie:

1)             kierunków działalności Instytutu;

2)             inicjatyw, opracowań i badań prowadzonych przez Instytut;

3)             rocznego planu działalności oraz rocznego planu finansowego Instytutu;

4)             informacji o działalności Instytutu oraz rocznego sprawozdania finansowego
Instytutu;

5)             projektów zmian w statucie Instytutu.

 

2.             Rada Instytutu może przedstawiać Prezesowi Instytutu stanowiska, opinie lub
wnioski we wszystkich sprawach dotyczących wychowania dzieci i młodzieży.

3.             Posiedzenia Rady Instytutu zwołuje jej przewodniczący, w miarę potrzeb, nie
rzadziej niż 3 razy w roku. Posiedzenia Rady Instytutu mogą być zwoływane
również na wniosek Prezesa Instytutu.

4.             Do udziału w posiedzeniach Rady Instytutu przewodniczący Rady Instytutu może
zapraszać   specjalistów   zajmujących   się   problematyką  wychowania   dzieci
i młodzieży.

5.             Rada   Instytutu   przedstawia  stanowiska,   opinie   i  wnioski  w  formie  uchwał
podejmowanych zwykłą większością głosów. W przypadku równej liczby głosów
decyduje głos przewodniczącego.

Art. 13.

Do pracowników Instytutu stosuje się przepisy o pracownikach urzędów państwowych.

Art. 14.

W ustawie z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. Nr 20, poz. 101, z późn. zm.³⁾) w art. 2 pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, wicemarszałka Sejmu, wicemarszałka Senatu, wiceprezesa Rady Ministrów, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, ministra, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli, Szefa Kancelarii Sejmu, Szefa Kancelarii Senatu, zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu, zastępcy Szefa Kancelarii Senatu, Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Głównego Inspektora Pracy, zastępcy Głównego Inspektora Pracy, Kierownika Krajowego Biura Wyborczego, Prezesa Narodowego Instytutu Wychowania,".

Art. 15.

W ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm.⁴⁾) wprowadza się następujące zmiany:

1)      w art. 1 w ust. 1 dodaje się pkt 15 w brzmieniu:
„15) Narodowym Instytucie Wychowania.";

2)      w art. 36 w ust. 5 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

„1) Marszałku Sejmu - dla urzędników Kancelarii Sejmu, Państwowej Inspekcji Pracy, Krajowego Biura Wyborczego, Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Narodowego Instytutu Wychowania,".

Art. 16.

W ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937, z późn. zm.⁵⁾) w art. 4 ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie:

„1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Narodowego Instytutu Wychowania.

2. Na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Narodowego Instytutu Wychowania, tak jak działalności organów i jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1.".

Art. 17.

W ustawie z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2199 z późn. zm.⁶⁾) art. 30 ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. W okresie wykonywania mandatu posłowie i senatorowie nie mogą wykonywać pracy na podstawie stosunku pracy: w Kancelarii Sejmu, w Kancelarii Senatu, w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w Biurze Trybunału Konstytucyjnego, w Najwyższej Izbie Kontroli, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, w Biurze Rzecznika Praw Dziecka, w Biurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, w Krajowym Biurze Wyborczym, w Państwowej Inspekcji Pracy, w Narodowym Instytucie Wychowania, w administracji rządowej i samorządu terytorialnego - z wyjątkiem stosunku pracy z wyboru - oraz nie mogą wykonywać pracy w charakterze sędziego i prokuratora, pracownika administracyjnego sądu i prokuratury, a także nie mogą pełnić zawodowej służby wojskowej.".

8

Art. 18.

W ustawie z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255, z późn. zm.⁷⁾) w art. 3 dodaje się pkt 5 w brzmieniu: „5) pracowników Narodowego Instytutu Wychowania.".

Art. 19.

W ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 i Nr 169, poz. 1420 oraz z 2006 r. Nr 45, poz. 319) w art. 121 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego i administracyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Narodowego Instytutu Wychowania.".

Art. 20.

1. Pierwszą Radę Instytutu Prezes Instytutu powołuje w przeciągu 6 miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy.

2.        Połowa składu pierwszej Rady Instytutu jest powoływana na okres czterech i pół
roku.

Art. 21.

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.

¹⁾      Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz.
1203 i Nr 210, poz. 2135 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1420, Nr 175, poz. 1462 i Nr 249, poz. 2104.

²⁾    Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 113, poz. 715 i Nr 162, poz.
1126, z 1999 r. Nr 49, poz. 483, z 2000 r. Nr 26, poz. 306, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 214, poz.
1806, z 2003 r. Nr 137, poz. 1302. oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417.

³⁾    Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1982 r. Nr 31, poz. 214, z 1985 r. Nr 22,
poz. 98 i Nr 50, poz. 262, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1989 r. Nr 34, poz. 178, z 1991 r. Nr 100, poz.
443, z 1993 r. Nr 1, poz. 1, z 1995 r. Nr 34, poz. 163 i Nr 142, poz. 701, z 1996 r. Nr 73, poz. 350, Nr
89, poz. 402, Nr 106, poz. 496 i Nr 139, poz. 647, z 1997 r. Nr 75, poz. 469 i Nr 133, poz. 883, z 1998
r. Nr 155, poz. 1016 i Nr 160, poz. 1065, z 1999 r. Nr 110, poz. 1255, z 2000 r. Nr 6, poz. 69 i Nr 48,
poz. 552, z 2001 r. Nr 154, poz. 1784 i 1800, z 2002 r. Nr 214, poz. 1805 i Nr 240, poz. 2052, z 2003
r. Nr 45, poz. 391 i Nr 65, poz. 595 oraz z 2004 r. Nr 33, poz. 285, Nr 116, poz. 1202, Nr 210, poz.
2135 i Nr 281, poz. 2774 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417.

⁴⁾    Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz.
1071, Nr 123, poz. 1353 i Nr 128, poz. 1403, z 2002 r. Nr 1, poz. 18, Nr 153, poz. 1271 i Nr 240, poz.
2052, z 2003 r. Nr 228, poz. 2256, z 2005 r. Nr 10, poz. 71 i Nr 169, poz. 1417 oraz z 2006 r. Nr 45,
poz. 319.

⁵⁾    Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz.
1800, z 2002 r. Nr 153, poz. 1271, z 2004 r. Nr 123, poz. 1291 oraz z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 14,
poz. 114 i Nr 169, poz. 1417.

⁶⁾    Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U z 2004 r. Nr 116, poz. 1202 i Nr 210, poz.
2135 oraz z 2005 r. Nr 48, poz. 446 i Nr 169, poz. 1414.

⁷⁾    Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2000 r. Nr 19, poz. 239, z 2001 r. Nr 85,
poz. 924, Nr 100, poz. 1080 i Nr 154, poz. 1784 i 1799, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 152, poz. 1267,
Nr 213, poz. 1802 i Nr 214, poz. 1805 oraz z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 i Nr 164, poz. 2104.

10

UZASADNIENIE

Powołanie Instytutu ma być jednym z przedsięwzięć, których celem jest przełamanie kryzysu wychowawczego w naszym kraju. Przedsięwzięcie to będzie odpowiedzią na istniejące potrzeby i zarazem swoistym znakiem czasu. Instytut powstanie w czasie, gdy podważona jest prawda o człowieku i coraz bardziej zamazane są pojęcia dobra i zła, a na margines zepchnięto takie wartości jak patriotyzm i poczucie odpowiedzialności za dobro wspólne. Jeżeli chcemy żyć w kraju, który ma przyszłość, musimy podjąć zbiorowy wysiłek, by odwrócić się od metod wychowania, które powodują stępienie wrażliwości młodego pokolenia na dobro, piękno i prawdę; musimy na nowo odkrywać odpowiedź na pytanie jak wychować młodzież na przyzwoitych ludzi.

Narodowy Instytut Wychowania będzie nową instytucją w naszym państwie, niemającą swego precedensu. Ze względu na potrzebę wszechstronnego podejścia do wychowania będzie to instytucja o charakterze „ponadresortowym". Kompleksowe podejście do wychowania będzie wyróżniało Instytut na tle instytucji obecnie działających, które wychowanie traktują zbyt jednostronnie albo marginalnie. Centralne instytucje edukacyjne podległe Ministrowi Edukacji i Nauki skupiają się na kształceniu i doskonaleniu nauczycieli oraz na badaniach edukacyjnych zawężając temat wychowania do kontekstu oświatowego. Wychowanie jest poza tym jednym z wielu przedmiotów ich zainteresowania. Instytut nie będzie także powielał zadań ministra właściwego ds oświaty i wychowania, który koncentruje się na zadaniach legislacyjnych i sprawowania nadzoru pedagogicznego.

Instytut ma być jednocześnie instytucją autonomiczną działająca w oparciu o ustawę. Jego wysoki status odpowiadający randze problemu zostanie podkreślony przez podporządkowanie go bezpośrednio Sejmowi RP.

Takie usytuowanie podkreśli wszechstronne podejście do wychowania jako zjawiska przekraczającego odpowiedzialność jednego resortu, a nawet wielu resortów (oprócz oświaty i wychowania, także kultury, zdrowia, sportu, pomocy społecznej, wymiaru sprawiedliwości, obrony narodowej i innych). Wychowanie w wymiarze publicznym to

11

także odpowiedzialność stowarzyszeń rodziców i innych grup obywateli, partnerów społecznych, przedsiębiorców, w tym przede wszystkim działających w obszarze szybko rozwijających się środków nowoczesnej informacji i komunikacji oraz środowisk akademickich i badawczych. Instytut może odgrywać rolę swoistego forum dla różnych środowisk zaangażowanych wprost lub pośrednio w wychowanie. Skuteczność wychowania zależy w dużej mierze od integrowania tych środowisk, a także umiejętnego podejścia do zaznaczania różnic poglądów i stanowisk. Takie wszechstronne podejście do wychowania jest zgodne z równoprawnym traktowaniem trzech wielkich obszarów edukacji - nieformalnej realizowanej poza instytucjami, przede wszystkim w życiu codziennym, nieformalnej realizowanej przez różne instytucje, jednak poza szerzej uznawanymi programami kształcenia oraz edukacji formalnej najwyraźniej określonej w systemach szkolnictwa.

Usytuowanie umożliwi działanie niezależne od organów administracji państwowej, analogicznie jak w przypadku Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Instytut jako swoisty „rzecznik" sprawy wychowania będzie działał na rzecz jego odrodzenia przede wszystkim na forum życia publicznego, daleko wychodząc poza formalnie pojęty zakres działu administracji publicznej „oświata i wychowanie".

Zaproponowane usytuowanie Instytutu nie wyłączy go jednak spod kontroli. Proponuje się, by kontrolę nad Instytutem sprawowała Najwyższa Izba Kontroli, analogicznie jak to czyni w odniesieniu do innych instytucji.

Każda instytucja i każdy obywatel powinien mieć prawo występowania do Instytutu z wnioskami dotyczącymi sfery wychowania dzieci i młodzieży. Instytut będzie wypełniał zadania, które w wielu krajach europejskich (Francja, Czechy, Węgry Portugalia, Luksemburg) w pewnej części wypełniają instytuty ds. młodzieży. Przez podkreślenie wszechstronnego podejścia do wychowania Instytut realizować będzie „ponadresortowe" podejście do ważnych obszarów życia publicznego, które rozwija się w państwach demokratycznych współpracujących w ramach OECD i UE.

Inicjatywa powołania Instytutu wynika z przekonania, że wychowanie młodego pokolenia jest zadaniem rodziny i szkoły, ale także państwa, do którego obowiązków należy stwarzanie właściwych warunków, w których odbywa się wychowanie oraz

12

wspomaganie rodzin i instytucji zajmujących się wychowaniem młodzieży. Aktualnie brak jest wyrazistości domowego i szkolnego wychowania, na które satysfakcjonujący wpływ mieliby rodzice i nauczyciele. Głównym problemem jest brak dojrzałej i wewnętrznie spójnej koncepcji wychowania. Utracił aktualność tradycyjny model rodziny i klasyczny archetyp szkoły, a w efekcie znacząco osłabił się autorytet domu i szkoły, jako podmiotów wychowujących. Bardzo wielu rodziców stara się jak najlepiej wychować swoje dzieci, nauczyciele podejmują w szkołach heroiczne niekiedy wysiłki, a mimo to często ponoszą porażki. Niezbędne jest, aby dom i szkoła odzyskały autorytet, a wówczas liczba niepowodzeń wychowawczych w naszym kraju będzie zdecydowanie mniejsza.

Społeczny odbiór obecnej sytuacji jest negatywny. Mający świadomość problemu, a zarazem zostawieni samym sobie rodzice i nauczyciele przeżywają liczne wątpliwości i niepokoje w odniesieniu do własnych kompetencji i metod wychowawczych. Doświadczają poczucia bezradności i beznadziei - wielu usilnie poszukuje pomocy i wsparcia, a przynajmniej wskazówek dotyczących rozwiązywania problemów wychowawczych. Świadczy o tym narastające zapotrzebowanie na pomoc psychologiczno-pedagogiczną nawet na płatne usługi w tym zakresie. Wśród dzieci i młodzieży wzrasta liczba zjawisk patologicznych: zwiększa się liczba zagrożonych uzależnieniami, uczestniczących w grupach psychomanipulacyjnych, popełniających czyny karalne, nasila się agresja i przemoc. Poczucie dyskomfortu i zagrożenia nasilają media, z natury poszukujące sensacji, w przesadny     sposób     relacjonujące     incydentalne     wydarzenia     świadczące

0 niewłaściwym   wychowaniu   młodego   pokolenia.   Niewydolność   wychowawczą
rodziców   znacząco   nasilają   czynniki   zewnętrzne,   związane   z   koniecznością
funkcjonowania    w    warunkach    transformacji,    konkurencyjnego    rynku    pracy

1         wysokiego bezrobocia.

Problemy wychowawcze mają szczególnie często rodzice nastolatków, które wymagają szczególnie troskliwej i kompetentnej opieki wychowawczej. Badania wskazują (Raport wykonany, w ramach międzynarodowych badań nad Zachowaniami Zdrowotnymi Młodzieży Szkolnej prowadzonych we współpracy z Biurem Regionalnym dla Europy Światowej Organizacji Zdrowia - HBSC-Health Behaviour In School-aged Children: A WHO Collaborative Cross-national Study, pod

13

kierownictwem prof. dr hab. med. Barbary Woynarowskiej), że duży odsetek nastolatków (32-60%) odczuwa różne dolegliwości i negatywne stany emocjonalne. Sygnalizuje to, że duża część nastolatków nie doświadcza, na co dzień, pełnego dobrostanu psychicznego, co może wyjaśniać ich nieprawidłowe zachowania, w tym także ryzykowne. Nastolatki często mają poczucie dużego obciążenia pracą szkolną a także rzadko pozytywnie oceniają relacje między uczniami w klasie.

Poważny niepokój budzą przemiany obyczajowe w zakresie używania alkoholu przez młodzież oraz używanie substancji psychoaktywnych (Raport Komendy Głównej Policji o zjawiskach patologii społecznej, stanie przestępczości i demoralizacji nieletnich oraz przedsięwzięciach w zakresie prewencji kryminalnej w 2004 roku) Porównanie wyników badań z lat 1995, 1999 i 2003 wskazuje na utrwalanie się alkoholizmu w naszym społeczeństwie. Niepokojący jest znaczny wzrost liczby ujawnionych nieletnich po spożyciu alkoholu (o ponad 33% wzrostu w roku 2004 w stosunku do roku poprzedniego). Skutkuje to zwiększeniem udziału nietrzeźwych sprawców czynów karalnych wśród ogółu nieletnich sprawców.

Analiza danych statystycznych dotyczących przestępczości narkotykowej w 2004 r. wskazuje, ze w zakresie czynów objętych ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii odnotowano, odnotowano 10 900 czynów nieletnich (2003r. - 7776, 2002r. - 7358). Stwierdzono wyraźny wzrost liczby (o 9,3 % w stosunku do roku poprzedniego) nieletnich, którym udowodniono popełnienie czynów karalnych. Popełnili oni o 10,0 % więcej czynów karalnych niż przed rokiem. Tendencja wzrostowa wystąpiła również wśród nieletnich sprawców, którzy nie ukończyli 13 roku życia.

Nauki pedagogiczne nie pomagają rozwiązywać tych problemów. Różnorodne, niespójne, a nawet sprzeczne ze sobą koncepcje pedagogiczne często mają charakter eksperymentalny, a proponowane strategie postępowania nie przystają do rzeczywistości. Ten stan pogłębia zagubienie wielu grup rodziców, wywołując u nich poczucie winy i odbierając nadzieję. Są wśród nich rodzice małych dzieci, rodzice dzieci z dysharmonią rozwojową i opóźnieniem w rozwoju, zagrożonych uzależnieniami i uciekających w świat wirtualny oraz rodzice dzieci wybitnie uzdolnionych. Sytuacja ta jest niewątpliwie wyzwaniem dla całego społeczeństwa, przede    wszystkim    dla    rodziców,    nauczycieli    i    wychowawców,    organizacji

14

pomocowych, różnego rodzaju stowarzyszeń, ale także dla środków masowego przekazu.

Wyniki badań pedeutologicznych pozwalają na sformułowanie tezy, iż polski nauczyciel nie jest właściwie przygotowany do podejmowania problemów związanych z wychowaniem. Utworzenie Instytutu służyć będzie pomocą w lepszym przygotowaniu nauczycieli do tych zadań wychowawczych. Jakość kształcenia w polskich szkołach i uczelniach oraz poziom rozwoju nauki stanowią podstawę do zapewnienia dynamicznego i trwałego, opartego na wiedzy i kompetencjach rozwoju naszego kraju. Jedynie odpowiednio wychowana i wykształcona młodzież będzie wstanie kontynuować odbudowę Rzeczypospolitej, zapewnić jej systematyczny wzrost gospodarczy i prowadzenie przemyślanej i skutecznej polityki ekonomicznej. Tylko właściwie wychowani młodzi ludzie będą potrafili i chcieli dbać o prawidłowy rozwój społeczny Polski, obejmujący prowadzenie polityki społecznej umożliwiającej wszystkim obywatelom solidarne korzystanie ze wzrostu gospodarczego, ograniczenie strefy ubóstwa i wykluczenia, zapewnienie bezpieczeństwa wynikającego z zaufania do państwa.

Zgodnie z preambułą do ustawy o systemie oświaty „Nauczanie i wychowanie -respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata". Powyższe sformułowania stanowić mają podstawę działalności Narodowego Instytutu Wychowania. Szczególne znaczenie będzie mieć powrót do kształtowania postaw patriotycznych, który jest bardzo istotnym elementem w programie działań na rzecz odrodzenia wychowawczej funkcji szkoły. Wychowanie jest procesem - dzieje się w każdym momencie życia dziecka: w domu, w szkole, na wakacjach oraz wszędzie tam, gdzie młody człowiek przebywa - wszystko co się dzieje wokół dziecka ma znaczenie wychowawcze. Wychowanie dzieci i młodzieży nie polega na pouczaniu i różnego rodzaju „akcjach" i świadomość tego musi być upowszechniana zwłaszcza wśród rodziców i nauczycieli.

Szkoła oraz organizacje i stowarzyszenia zajmujące się wychowaniem muszą w swej działalności    uwzględniać    wolę    rodziców.    Zadaniem    tych    podmiotów    jest

15

wspomaganie i uzupełnianie wychowania rodzinnego. Dlatego misją Narodowego Instytutu Wychowania będzie m.in. promowanie zasady pomocniczości.

Proponuje się dwa organy Instytutu: Prezesa Instytutu i Radę Instytutu. Prezes Instytutu powoływany przez Sejm RP, za zgodą Senatu, na pięcioletnią kadencję, będzie niezależny od organów władzy państwowej. Prezesem Instytutu będzie obywatel polski wyróżniający się wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie wychowania dzieci i młodzieży oraz dużym autorytetem osobistym. Corocznie, nie później niż do 31 maja, Prezes Instytutu będzie składał Sejmowi i Senatowi informację o działalności Instytutu.

Prezes Instytutu będzie powoływał na okres 3 lat Radę Instytutu liczącą 42 osoby. Rada ma być organem konsultacyjnym i opiniodawczym. Sposób doboru członków Rady gwarantuje proporcjonalny udział przedstawicieli różnych środowisk i instytucji z całej Polski. Nadrzędna rola rodziców w procesie wychowania, podkreślona między innymi w art.48 i art.53 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, znajduje swoje odzwierciedlenie w składzie Rady, do której Prezes Instytutu powołuje również dwie osoby wskazane przez organizacje zrzeszające rodziców.

Taki sposób doboru członków Rady umożliwia spotkanie się na tym forum osób reprezentujących różne doświadczenia i poglądy na sprawy wychowania.

Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

Podczas prac nad projektem ustawy nie była prowadzona działalność lobbingowa na rzecz ustawy.

16

Ocena skutków regulacji (OSR)

1. W zakresie wskazania podmiotów, na które oddziałuje projekt ustawy:

Ustawa dotyczy wszystkich rodziców, dzieci i młodzieży, nauczycieli i wychowawców, szkół, placówek, instytucji państwowych oraz organizacji i instytucji pozarządowych zajmujących się problematyką wychowania dzieci i młodzieży.

2. Konsultacje społeczne:

Projekt ustawy został skierowany do zaopiniowania następującym partnerom społecznym:

1.  Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski,

2.  Polska Rada Ekumeniczna,

3.  Rzecznik Praw Dziecka,

4.             Chrześcijański Związek Zawodowy „Solidarność im. ks. Jerzego Popiełuszki",

5.  Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego,

6.  Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność",

7.             Krajowa Sekcja Oświaty NSZZ „Solidarność",

8.  Niezależny   Samorządny   Związek   Zawodowy   Pracowników   Schronisk   dla
Nieletnich i Zakładów Poprawczych,

9.  Związek Zawodowy „Rada Poradnictwa,"

10. Wolny Związek Zawodowy „Solidarność - Oświata",

11. Wolny Związek Zawodowy „Sierpień 80",

12. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność 80",

13. Zarząd Krajowy Związku Zawodowego Nauczycieli Średnich Szkół Leśnych w
Polsce,

14. Związek Zawodowy Pracowników Oświaty i Wychowania „Oświata",

15. Zarząd Główny Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego,

16. Zarząd Krajowy Związku Zawodowego „Budowlani",

17. Krajowe Porozumienie Rodziców i Rad Rodziców,

18. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty,

19. Konfederacja Stowarzyszeń Nauczycielskich,

20.     Stowarzyszenie Dyrektorów Szkół Średnich,

21.     Polskie Stowarzyszenie Dyrektorów Szkół,

17

22.     Stowarzyszenie Oświatowców Polskich Zarząd Główny,

23.     Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym,

24.     Społeczne Towarzystwo Oświatowe,

25.     Krajowe Forum Oświaty Niepublicznej,

26.     Zarząd Główny Związku Rzemiosła Polskiego,

27.     Bussines Centre Club - Związek Pracodawców,

28.     Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Do 24 marca br. uwagi przekazała Konferencja Episkopatu Polski i Stołeczne Towarzystwo Oświatowe. Konferencja Episkopatu Polski i STO poparły idee powołania Instytutu i sformułowane w projekcie ustawy jego zadania. Przedstawione propozycje zmian i uzupełnień zapisów w większości przypadków zostały przyjęte.

3. Ocena skutków finansowych dla budżetu państwa i budżetu jednostek samorządu terytorialnego:

Narodowy Instytut Wychowania będzie państwową jednostką budżetową finansowaną z budżetu państwa.

Ze względu na specyficzny, „ponadresortowy" charakter Instytutu, proponuje się - na jego finansowanie - utworzenie odrębnej części w ustawie budżetowej (począwszy od roku 2007). Dysponentem głównym części budżetu państwa „Narodowy Instytut Wychowania" będzie Prezes Instytutu. Wynagrodzenie Prezesa (analogicznie jak np. Rzecznika Praw Dziecka) określają przepisy ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U Nr 20, poz. 101, z późn. zm.).

Wydatki związane z finansowaniem Instytutu proponuje się zakwalifikować do działu 751 „Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa".

Gospodarka finansowa Instytutu będzie zgodna z przepisami ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104).

Ze względu na specyfikę działalności Instytutu i konieczność zatrudnienia (łącznie ok. 100 osób) w głównej części wysoko wykwalifikowanej kadry, proponuje się określenie

18