Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

Zespół Prawa Pracy

W odpowiedzi na pismo z dnia 29 lipca 2005 r. Nr RPO-509910-VIII/EG/05 Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu - Departament Pragmatyki Zawodowej Nauczycieli wyraża następującą opinię:

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 z późn. zm.) szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej. Dyrektor sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą uczącą się w szkole. Obowiązki dyrektora szkoły określa również art. 39 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz, U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Do jego zadań należy min. sprawowanie nadzoru pedagogicznego, dysponowanie środkami określonymi w planie finansowym szkoły, współdziałanie ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych. Dyrektor szkoły jest ponadto obowiązany do realizacji innych szczegółowo określonych zadań wynikających z przepisów ustawy - Karta Nauczyciela, ustawy o systemie oświaty oraz przepisów wykonawczych do tych ustaw.

Bez żadnej wątpliwości należy zatem stwierdzić, że zakres zadań związanych z powierzonym stanowiskiem wymaga dyspozycyjności od dyrektora szkoły. Instrumentem przewidzianym w ustawie - Karta Nauczyciela, mającym na celu umożliwienie dyrektorom wywiązanie się z nałożonych na nich obowiązków w ramach czasu pracy wynikającego z art. 42 ust. 1 i 2 tej ustawy (40 godzin tygodniowo), jest możliwość obniżenia lub zwolnienia ich z realizacji tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych,

Zgodnie z art. 42 ust. 6 Karty Nauczyciela organ prowadzący szkołę, na mocy art. 42 ust. 7 pkt 2 ustawy może obniżyć dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi   pełniącemu  inne   stanowisko   kierownicze  w   szkole  tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć określonych w art. 42 ust. 3 ustawy w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub może zwolnić ich od obowiązku realizacji tych zadań, Zasady udzielania i rozmiar zniżki określa organ prowadzący szkołę lub placówkę po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

W związku z realizacją dodatkowych zadań wynikających z powierzenia stanowiska dyrektora szkoły i odpowiednio do odpowiedzialności z tym związanej dyrektorowi szkoły przysługuje dodatek funkcyjny, stosownie do § 5 pkt 1 rozporządzenia z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181 z późn. zm.).

W myśl obowiązujących przepisów dyrektorzy szkół korzystają natomiast na takich zasadach jak wszyscy nauczyciele, tj. w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano przysługuje im urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania, zgodnie z art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela. Stosownie do art, 64 ust, 2 tej ustawy w okresie ferii i w czasie ich trwania dyrektor szkoły może, nie dłużej niż przez 7 dni, wykonywać następujące czynności:

1)       przeprowadzania egzaminów

2)       prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego;

1. opracowywania   szkolnego   zestawu   programów   oraz   uczestnictwa  w doskonaleniu zawodowym w określonej formie.

Natomiast dyrektor szkoły, który na polecenie lub za zgodą organu prowadzącego szkołę nie wykorzystał urlopu w czasie ferii szkolnych z powodu wykonywania zadań zleconych przez organ lub prowadzenia w szkole inwestycji albo kapitalnych remontów, w myśl art, 66 ust. 1 Karty Nauczyciela, jest uprawniony do uzupełniającego urlopu wypoczynkowego w trakcie roku szkolnego.

Z pisma Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty skierowanego do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że ustawowo określone ramy czasu pracy dyrektora szkoły nie pozwalają na wykonanie obowiązków spoczywających na dyrektorach szkół. W szczególności zaś nie pozwala na to zbyt długi urlop wypoczynkowy przysługujący z mocy przepisów ustawy - Karta Nauczyciela.

Należy podkreślić, iż dyrektorzy szkół są jednym z kluczowych podmiotów mających wpływ na funkcjonowanie systemu oświaty. Trzeba podzielić stanowisko, iż obecnie obowiązująca regulacja odnośnie czasu pracy dyrektorów szkół wymaga urealnienia i powinna uwzględniać możliwość realizacji wszystkich nałożonych na nich zadań. W praktyce może to oznaczać tylko skrócenie urlopów wypoczynkowych dla dyrektorów szkół. Kwestia praw i obowiązków nauczycieli, w tym dyrektorów szkół, wynikających ze stosunku pracy musi być jednak przedmiotem szerokiej debaty społecznej, co będzie możliwe w ramach realizacji zaakceptowanej przez Radę Ministrów w dniu 2 sierpnia 2005 r, Strategu Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013.

Odnosząc się natomiast do zarzutu braku odpowiedzi na wcześniej sygnalizowany problem do Ministerstwa należy podkreślić, iż stosownie do realizowanej w MENiS zasady inicjowania możliwie najszerszej współpracy ze środowiskami oświatowymi. Departament, co do zasady, pozostaje otwarty w kontaktach w zakresie umożliwiającym uzyskanie pełnej i oczekiwanej wiedzy, w tym dopuszczając dodatkowo takie formy komunikacji, jak telefon czy pocztę elektroniczną. W przypadku Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty ww. sposoby komunikacji były wykorzystywane i realizowane w zasadzie bez ograniczeń. Co więcej, przedstawiciele Departamentu kilkakrotnie (w tym kierownictwo Departamentu) uczestniczyli w naradach organizowanych przez Stowarzyszenie, odpowiadając na wszelkie formułowane wątpliwości. Ani pisemnie, ani w oparciu o pocztę elektroniczną nie sformułowano wątpliwości w obecnie podnoszonej kwestii. Zarzut nie pozostaje zatem w żadnej zgodności ze stanem faktycznym.

Jednocześnie Departament pragnie podkreślić, iż wszelkie propozycje zmian i wyrażane wątpliwości dotyczące pragmatyki zawodowej nauczycieli są i będą każdorazowo wnikliwie rozpatrywane.

p.o. DYREKTORA DEPARTAMENTU