PRZYWÓDZTWO FACYLITUJĄCE JAKO PRZYWÓDZTWO ODPOWIEDZIALNE.

Dr Herman Siebens. Antwerpia, Belgia.

Dr Herman Siebens z Antwerpii opowiedział o odpowiedzialnym przywództwie z perspektywy własnych doświadczeń. Wykład prowadzony był w języku angielskim z tłumaczeniem na język polski. W pierwszej części spotkania prelegent zaprezentował badania i teorie akademickie dotyczące cech osobowości lidera oraz stylów przywództwa. Następnie omówił ich przełożenie na codzienną praktykę.

W pierwszej kolejności należy rozróżnić rolę lidera od zadań menedżera. Przywódca to ten, kto kreuje wizję. Potrafi wzbudzić wewnętrzną motywację do pracy, a także dostrzec źródło niepowodzeń i zrozumieć sytuację w każdym jej aspekcie. Natomiast menedżer stara się zapewnić ciągłość, motywuje zewnętrznie poprzez kontrolę nad innymi. Hierarchiczna struktura, która charakteryzuje się wysokim poziomem kontroli, powoduje spadek motywacji do pracy i kreatywności u podwładnych. Gorsze wyniki zachęcają menedżera do nakładania większej kontroli, która obniża motywację pracowników. To błędne koło może przerwać przyjęcie postawy odpowiedzialnego lidera. Jego pozycja wymaga zaufania innym, a także pokory względem własnej wiedzy i przekonań.

W kolejnej części wykładu prelegent przedstawił przeprowadzoną przez siebie meta-analizę badań dotyczących rodzajów przywództwa. Wyniki wskazują na dodatnią korelację stresu i wypalenia zawodowego oraz ujemną korelację wysokiego poziomu stresu i wykazywanego entuzjazmu do pracy. Duże obciążenie obowiązkami może prowadzić do wypalenia zawodowego, podobnie utrzymywanie wysokiej kontroli. Autorytatywny styl przywództwa nie odpowiada na potrzeby zmieniającego się świata. Niezbędny jest nowy styl, oparty głównie na samokontroli własnej, nie zaś na kontroli formalnej lub społecznej. Nierozerwalnie łączy się z etyką, z której czerpie pojęcia takie jak: uczestnictwo, wewnętrzna motywacją, komunikacja i troska, otwartość, dopasowanie do środowiska danej organizacji, okazywanie wsparcia, elastyczność w zależności od sytuacji. Są to etyczne kryteria odpowiedzialnego przywództwa. “Solidarny uczestnik” to pojęcie stworzone przez doktora Hermana Siebensa oznaczające człowieka, który staje po stronie najsłabszego (na przykład ofiary bullyingu). Teza ta nie pozostawia miejsca dla biernych obserwatorów - wiedza na temat jakiegoś zjawiska oznacza zaangażowanie w daną sytuację. Uczestnik bierze pod uwagę potrzeby innych i umożliwia drugiej osobie zadbanie o własne dobro. Prelegent podkreślił jak ważne jest wzięcie odpowiedzialności za siebie samego, a w drugiej kolejności - za innych. Jedną z idei przyświecającej szkołom powinna być nauka dokonywania samodzielnych wyborów i sposobów postępowania (reprezentowana zarówno przez dyrektorów jak i nauczycieli).

W wyniku przeprowadzonych wywiadów z ponad pięćdziesięcioma dyrektorami szkół prelegent stwierdził, że jednymi z najważniejszych cech skutecznego przywództwa jest spójność w zachowaniu lidera oraz jasna komunikacja. Zespół pedagogów szkolnych wyznacza ścieżkę, którą chce podążać. Dyrektor jedynie moderuje postępy, pilnuje, by nie stracili z oczu obranego celu. Jego zadaniem jest rozmowa z pracownikami o ich ambicjach, zamiarach i celach, które sami sobie wyznaczają. Lider ułatwia prowadzenie dyskusji, motywuje do wypracowania konsensusu dotyczącego ich własnych pomysłów. Niezmiernie ważne, by wszyscy starali się przyjmować perspektywę wspólnego dobra. Pozostawienie przestrzeni dla woli pracowników jest trudnym, lecz bardzo ważnym obowiązkiem dyrektora. Dzięki temu pojawia się zaangażowanie, pozytywne nastawienie i chęć do pracy, a co za tym idzie - lepsze wyniki.

W ostatniej części spotkania prelegent ostrzegł przed wadami przedstawionego modelu. Jego koncepcja zbudowana jest na przekonaniu o pozytywnych postawach ludzi wobec świata i innych. Dwa procent ludzi w społeczeństwie to osoby o antyspołecznej osobowości (tak zwani psychopaci). Jak się zachowują, czym się motywują? Mogą manipulować ludźmi i odgrażać się, by dostać to, czego chcą, bez względu na innych. Przyjmują makiawelistyczny sposób działania, gdy stają się odpowiedzialni za zadania. Ciemna strona człowieka może ujawnić się, gdy ktoś odczuwa strach, niepewność. Wtedy pojawia się opór przed zmianą, często także zazdrość lub zawiść. Prelegent starał się zrozumieć własne doświadczenia z nieuczciwym traktowaniem, odnosząc się do znanych sobie teorii akademickich.

Na koniec dr Hermans Siebens podsumował spotkanie i podkreślił, jak ważna jest uczciwość, i jak bardzo destrukcyjne jest “etyczne odłączenie” (na przykład, eksternalizacja odpowiedzialności, wiktymizacja ofiary).