Przywództwo – projekt kształcenia i doskonalenia dyrektorów. Warsztaty.
Magdalena Swat-Pawlicka

Magdalena Swat-Pawlicka poprowadziła spotkanie warsztatowe, podczas którego zaprezentowała fragmenty warsztatów przygotowanych w projekcie „Przywództwo – projekt kształcenia i doskonalenia dyrektorów”. Na początek zaprosiła wszystkich uczestników do udziału w przygotowanych przykładowych fragmentach zajęć i poprosiła o zgłaszanie uwag, które pomogą ulepszyć program. Zaczęła od przedstawienia założeń projektu odwołując się do wykładu dr. hab. Grzegorza Mazurkiewicza, który prezentował projekt od strony teoretycznej, i wyjaśniła, że jest to na razie program pilotażowy, który może się zmieniać w zależności od potrzeb i sugestii uczestników. Zajęcia w ramach projektu będą skierowane do trzech grup, kandydatów na dyrektorów, młodych dyrektorów i doświadczonych dyrektorów oraz będą dotyczyły kilku obszarów takich jak: przywództwo, zarządzanie w uczeniu się, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie strategiczne i zarządzanie własnym rozwojem dyrektora. Prowadząca wyjaśniła, że część warsztatowa spotkania będzie prezentowała fragmenty szkoleń w obszarze zarządzania procesem uczenia się i przypomniała, że to uczeń jest najważniejszym podmiotem procesu uczenia się.

Następnie prowadząca przedstawiła trójkątny model nauczania wg prof. R. Elmore'a, który opiera się na trzech elementach: nauczycielu, uczniu i treści, między którymi w procesie uczenia się zachodzą wzajemne reakcje. Zadanie edukacyjne, które przygotowuje nauczyciel, w kontekście tego modelu, nazywanego inaczej rdzeniem nauczania, musi uwzględniać przede wszystkim ucznia a także zmiany jakie zachodzą w relacjach między trzema elementami modelu w czasie trwania lekcji. Magdalena Swat-Pawlicka przypomniała, że to od jakości zadania edukacyjnego zależy przede wszystkim jakość pracy szkoły, więc ważne jest, aby nauczyciel potrafił dostosowywać to zadanie do konkretnego ucznia i do zmieniającej się w czasie lekcji sytuacji.

Tego modelu dotyczyło pierwsze zadanie dla uczestników spotkania, którzy mieli w parach określić jakie działania wynikają z tak rozumianego wzajemnego oddziaływanie tych trzech czynników i kiedy te działania są wysokiej jakości, wpisując pomysły w trójkątny model przy odpowiedniej relacji. Uczestnicy przedstawili między innymi takie działania jak: budowanie komunikacji, zbieranie informacji zwrotnej, bazowanie na wiedzy ucznia – w kontekście relacji uczeń-nauczyciel; dopasowanie treści do potrzeb ucznia, dobieranie treści na podstawie wiedzy uczni, budowanie zainteresowania ucznia – w kontekście relacji uczeń-treść; dobór metod odpowiednich do treści, szukanie motywacji w treściach, także motywacji dla samego nauczyciela – w kontekście relacji nauczyciel-treść i wreszcie w kontekście wszystkich trzech relacji – planowanie zadań edukacyjnych pod kątem konkretnych uczniów.

Kolejne zadanie dla uczestników polegało na określeniu wyzwań jakie stoją przed dyrektorem w perspektywie tak rozumianego rdzenia nauczania. Wśród odpowiedzi znalazły się między innymi: budowanie relacji i sieci współpracy między nauczycielami zamiast rywalizacji, wspólne podejmowanie decyzji, czy korzystanie z różnych form samodoskonalenia. Uczestnicy wspólnie doszli do wniosku, że dyrektor powinien uświadomić nauczycielom potrzebę zmiany, zdiagnozować konkretne potrzeby szkoły i zaplanować cykl szkoleń dla całego grona nauczycielskiego, tak aby wszyscy wzięli w nich udział i wprowadzili proponowane zmiany podczas swoich lekcji. Jeden z dyrektorów podzielił się swoim doświadczeniem, mówiąc, że udało mu się skłonić nauczycieli do zmiany podejścia do swojego zawodu, dopiero gdy poprosił pewną grupę z nich o sprawdzenie jednej pracy maturalnej i ich oceny wahały się od najniższej do najwyższej, co pokazało im realny wpływ ich decyzji na los uczniów.

W kolejnej części spotkania prowadząca zaprezentowała fragment warsztatów poświęcony refleksji nad przestrzenią uczenia się. Na początek przestawiono uczestnikom cztery modele ustawienia ławek w klasie względem siebie i względem tablicy, i poproszono każdy z dwóch zespołów o opisanie dwóch z tych modeli pod kątem tego, co taka sala lekcyjna mówi o sposobie pracy oraz jakie relacje i jakie wartości są w nich widoczne. Klasyczny model, czyli dwuosobowe ławki ułożone rzędami uczestnicy określili jako preferujący ograniczone relacje między uczniami, poza pracą w parach, i ważną pozycję nauczyciela. Drugi układ, czyli pojedyncze stanowiska pracy ułożone rzędami, uczestniczy określili jako typowo egzaminacyjny, promujący raczej konkurencję niż współpracę. Trzeci układ z dywanem ułożonym z jednej strony sali i ławkami z drugiej uczestnicy określili jako idealny dla nauczania zintegrowanego albo początkowego, który dzieli przestrzeń klasy na część do nauki i część do zabawy i pozwala na przechodzenie z jednej do drugiej w miarę potrzeb uczniów. Ostatni układ, czyli ławki pogrupowane po dwie i rozmieszczone równomiernie w całej sali, określono jako idealny do pracy w zespołach, np. nad projektami. Ostatnie proponowane ćwiczenia dotyczyło miejsca nauczyciela w przestrzeni lekcyjnej.

Na koniec prowadząca poprosiła uczestników o komentarze dotyczące przeprowadzonych zajęć, zaprosiła do zapoznania się z projektem na stronie internetowej i zachęciła do brania udziału w kolejnych pilotażowych cyklach warsztatów dla dyrektorów. Uczestnicy zgodzili się, że najważniejszym ale zarazem najtrudniejszym zadaniem dla dyrektora szkoły jest uświadomienie nauczycielom potrzeby zmiany i zmobilizowanie ich do samodoskonalenia.