Pomysły na promocję zdrowia nauczycieli
dr hab. Jacek Pyżalski, Instytut Medycyny Pracy - Łódź
 

Wykład dr hab. Jacka Pyżalskiego rozpoczął się od pytania: Czy polscy nauczyciele są zdrowi? W odpowiedzi padło, że to zależy kogo i jak pytamy.

Jeśli spytamy nauczycieli o stan zdrowia,  większość twierdzi, że jest bardzo dobrze i dobrze. Jednocześnie duża grupa mówi o wypaleniu zawodowym, co ma bezpośredni wpływ na stan zdrowia psychicznego.

Czynniki mające wpływ na ten stan zdrowia to silne negatywne emocje i dolegliwości fizyczne. Wypalenie wiąże się również ze środowiskiem pracy. W Polsce do wypalenia zawodowego przyznaje się kilkanaście procent nauczycieli. To niedużo, ale w innych krajach europejskich jest ich zdecydowanie mniej. Jednocześnie nauczyciele w całej Europie nauczyciele stwierdzają, że nie są przygotowani do kontaktów z rodzicami i trudnymi uczniami.

Na zdrowie psychiczne pracowników w tzw. zawodach społecznych, pomocowych (pracownik socjalny, nauczyciel) bardzo duży wpływ mają kontakty międzyludzkie, np. relacje nauczyciel – nauczyciel,  nauczyciel – uczeń,  nauczyciel – rodzic. Jak wynika z badań, ci pracownicy częściej niż inni sięgają po używki i leki przeciwbólowe.

W czasie badań nauczyciele zwracali oni uwagę na problem mobbingu, zbyt duże wobec nich oczekiwania i wymagania. Mówili o wycieńczeniu po kontaktach z rodzicami (w tym z tymi  bardzo roszczeniowymi), niewłaściwym zachowaniu uczniów, braku dyscypliny, nieoptymalnych  warunkach pracy.

W Polsce za główną chorobę zawodową nauczycieli uważa się przewlekłe patologiczne zmiany  narządów głosu. Na świecie dotyczy to 17-20% nauczycieli, w Polsce około 40%. Innych dolegliwości, choć mają negatywny wpływ na zdrowie, nie zlicza się do chorób zawodowych.

J. Pyżalski podkreślił, że nie ma zdrowia ogólnego bez zdrowia psychicznego i nie ma zdrowego ucznia bez zdrowego nauczyciela.

W szkole nauczyciel uczy o zdrowiu, ale nikt nauczyciela nie pyta, czy jest na tyle silny i zdrowy, żeby sobie radzić. Promocja zdrowia to także np. praca nad wsparciem koleżeńskim,  musi być jednak prowadzona w sposób zaplanowany.

Wiele instytucji stoi na stanowisku, że promocja zdrowia to wyłącznie badania okresowe. A to nieprawda i dlatego dla działań promocyjnych potrzebne jest wsparcie społeczne.

Prelegent postawił pytanie: Co  to znaczy, że dbamy o zdrowie fizyczne?. W odpowiedziach padło, że to spokojny sen, zdrowe odżywianie, uprawianie aktywności fizycznej. Natomiast dbałość o zdrowie psychiczne, to radzenie sobie z problemami, unikanie stresu, otrzymanie wsparcia społecznego.

Dr Pyżalski omówił  dwa programy badawcze. Pierwszy dotyczył badania pracowników socjalnych, czyli pracowników pomocowych. Zapytano ich, z jakimi zagrożeniami natury psychicznej mają do czynienia w swojej pracy. Na pierwszym miejscu postawili pracę z osobami z problemami psychicznymi, kolejno wymienili złe relacje między samymi pracownikami, odbieranie dzieci rodzicom, stres, bezradność, kontakty ze środowiskiem patologicznym.

Pracownicy wyrazili zadowolenie, że ktoś w końcu zwrócił uwagę na ich problemy. Zorganizowano szkolenie z psychologiem klinicznym, a później zapytano, co można dla nich zrobić, jeśli chodzi o wypoczynek, następnie każdy z nich wybierał z listy aktywność dla siebie. Po jakimś czasie okazało się, że  ludzie ci, zaczęli lepiej sobie radzić w swoich codziennych obowiązkach.

 Drugie badanie przeprowadzono w czterech krajach w ośrodkach specjalnych dla osób znacznie i głęboko upośledzonych umysłowo Pracownicy opiekowali się osobami w ośrodku i dodatkowo wspierali ich rodziny. Zapytano odpowiedzialnych za promocję zdrowia, jakie działania podejmują w tej kwestii wobec pracowników, a nie tylko wobec podopiecznych w ośrodkach.

 Okazało się np., że każdy z pracowników raz w tygodniu korzystał z fitness, usług kosmetyczki, uczestniczyli w superwizji - jak sobie radzą z emocjami oraz zajęciach grupowych.

Każdy pracownik miał prawo raz w roku wycofać się z bezpośredniej pracy z ludźmi i zająć  pracą biurową. Nikt również nie dociekał powodów takiej decyzji. Takie działania wobec pracowników przynosiły dobre efekty.

Aby promować zdrowie najpierw należy rozpoznać problem – czy wiemy, co jest problemem w naszej szkole? Należy pytać o to nauczycieli. I podejmować nawet drobne, niewymagające dużych nakładów działania, które usprawniają i ułatwiają pracę lub poprawiają jej atmosferę.

Ewaluacja procesu i efektów polega na tym, że pytamy ludzi: jak to działa, czy ma sens, czy są jakieś efekty. Promowanie zdrowia, zauważył prelegent, należy prowadzić nie tylko dla ludzi, ale przede wszystkim z ludźmi.

Na zakończenie J. Pyżalski zaprosił na stronę www.promocjazdrowiawpracy.pl, gdzie dostępne są bezpłatne materiały dotyczące promocji zdrowia.

Sprawozdanie opracowała: Renata Kalinowska

 

Pobierz prezentację (pdf)

zapoznaj się z innymi materiałami konferencyjnymi>>>