Czy postanowienie organu prowadzącego, iż wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przydzielone w planie organizacyjnym nie przysługuje za godziny ponadwymiarowo przypadające w dniach, w których nauczyciel nie mógł zrealizować z przyczyn od siebie niezależnych, w szczególności w związku z:
1) zawieszeniem zajęć z powodu epidemii lub mrozów
2) wyjazdem uczniów na wycieczki lub imprezy
3) chorobą ucznia nauczanego indywidualnie
4) uczestniczeniem uczniów w rekolekcjach wielkopostnych
5) obchodami Dnia Edukacji Narodowej w dniu 14 X
jest sprzeczne z art. 81 KODEKSU PRACY?
Zapytanie czytelniczki odnosi się do kilku ważnych kwestii, dotyczących uchwalania przez organy prowadzące szkoły regulaminów. Regulują one, na podstawie delegacji prawnej art. 30 ust. 6 pkt. 1 – 3 ustawy Karta Nauczyciela, kwestie wypłacania nauczycielom dodatków do wynagrodzenia zasadniczego. Jedynie ono jest bowiem regulowane poprzez odpowiednie rozporządzenie, wydawane rokrocznie przez ministra edukacji. Regulaminy gminne w hierarchii aktów prawnych lokują się na poziomie prawa miejscowego, przez co są podrzędne do wszystkich ustaw oraz rozporządzeń. Taka lokacja rodzi wątpliwość, czy zapisy regulaminu, cytowane przez czytelniczkę, powinny w ogóle się w nim pojawić.
Odpowiedzią na tę wątpliwość jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2006 r. (IV S.A./Wr 274/05). Otóż zakwestionował on, wskazując wprawdzie równocześnie na nieprecyzyjność w zapisach Karty Nauczyciela, w całości kompetencję organów prowadzących do rozstrzygania w regulaminach płacowych kwestii związanych z prawem nauczyciela do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. W uzasadnieniu wyroku znalazło się następujące wyjaśnienie – „Do organu prowadzącego należy wyłącznie ustalanie, jakie są warunki ich obliczania i wypłacania, a więc wydania należnych pieniędzy.” Dodatkowo sąd sprecyzował, że kwestie powyższe są uregulowane w aktach prawnych wyższego rzędu, tj. w ustawach - Karcie Nauczyciela i Kodeksie Pracy oraz wydanych na ich podstawie rozporządzeniach.
Przywołane przez sąd ustawy i rozporządzenia nie regulują wprost omawianych kwestii. Karta Nauczyciela nie odnosi się do poruszonej przez czytelniczkę kwestii, jednak w art. 91 c ust. 1 stanowi, że kwestie, które nie są w niej uregulowane ostatecznie rozstrzyga Kodeks pracy. Jego art. 80 stanowi wprawdzie, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną, jednak art. 81 dopuszcza również okoliczności, w których pracownik może otrzymać wynagrodzenie pomimo niewykonania pracy. Dzieje się tak w przypadku, jeżeli stało się to z winy pracodawcy. Oczywiście uregulowań tych nie można odnosić automatycznie do wszystkich opisanych w zapytaniu czytelniczki sytuacji szkolnych. Trudno bowiem stwierdzić, że choroba ucznia nauczanego indywidualnie jest przestojem z winy pracodawcy.
Uregulowania Kodeksu pracy można interpretować w ten sposób, że pracownikowi należy się pełne wynagrodzenie za „gotowość do pracy”. Oznacza to, że również nauczycielowi, które nie z własnej winy (rekolekcje, choroby uczniów, wycieczki itp.) nie mógł zrealizować zajęć, przysługuje pełne wynagrodzenie, w tym również za godziny ponadwymiarowe. Na prawidłowość takiej interpretacji wskazuje dodatkowo Rozporządzenie MENiS z dnia 2 lutego 2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz. U. Nr 22, poz. 182). Reguluje ona wprawdzie jedynie sytuację nauczycieli szkół rządowych, a nie tych prowadzonych przez samorządy, jednak jej zapisy bardzo często stają się źródłem dla regulaminów samorządowych. Oto § 7 ust. 4 w/w rozporządzenia stwierdza, że nauczyciel traci wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe „za dni, w których nie realizuje zajęć z powodu przerw przewidzianych przepisami o organizacji roku szkolnego, rozpoczynania lub kończenia zajęć w środku tygodnia oraz za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy.” Zapis ten praktycznie wyklucza możliwość pozbawienia nauczyciela wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w sytuacji, jeżeli przerwa nie wynika z organizacji roku szkolnego (ferie, wakacje, dni wolne i święta) bądź choroby.
Podsumowując należy stwierdzić, że organ prowadzący nie posiada kompetencji prawnych do umieszczania w regulaminach płacowych cytowanych przez czytelniczkę zapisów. Poza tym akty prawne wyższego rzędu, w szczególności Kodeks pracy, przyznają pracownikowi prawo do pełnego wynagrodzenia, jeżeli nie był on winien niewykonania pracy.