Zdobywanie uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela.

Postulat

Uwagi

1.

Dobór do zawodu nauczyciela - podczas rekrutacji na kierunek nauczycielski, uczelnia winna sprawdzić predyspozycje kandydata do wykonywania zawodu nauczyciela, tj. umiejętność pracy z uczniami i w zespole nauczycieli oraz warunki psychofizyczne. Postulujemy zawarcie kryteriów takiego doboru w stosownym rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

2.

Kompetencje nauczycieli:

1.      Standardy kształcenia w zawodzie nauczyciela powinny być opracowywane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przy stałym udziale Ministra  Edukacji Narodowej oraz konsultowane ze środowiskiem pracodawców w oświacie.

2.   Odbywanie przez kandydatów w trakcie studiów praktyk nauczycielskich w wymiarze wystarczającym do zyskania odpowiedniej wiedzy o pracy z uczniami. Otwartą pozostaje kwestia liczby godzin takich praktyk.

Pracodawcy w oświacie dostrzegają niedostatki w przygotowaniu przyszłych nauczycieli. Uwzględnienie potrzeb szkoły w tym zakresie jest konieczne.

Studentom kończącym studia nauczycielskie brak praktycznych umiejętności, szczególnie w zakresie metodyki nauczania, komunikowania się z uczniami, rozpoznawania problemów rozwojowych dzieci i młodzieży. Proponujemy by w trakcie studiów studenci kierunków nauczycielskich odbywali całoroczne praktyki w szkole. Takie rozwiązanie funkcjonowało np. w NKJO, gdzie słuchacze odbywali praktykę w określony dzień tygodnia przez cały okres zajęć w danym roku szkolnym mając opiekuna ze strony szkoły oraz osobę nadzorującą z kolegium. Co najmniej raz w miesiącu pracownik kolegium obserwował zajęcia słuchacza wspólnie z opiekunem i były one omawiane ze słuchaczem. Pozwalało to  również by słuchacz poznawał specyfikę pozadydaktyczną pracy szkoły w różnych okresach roku szkolnego.

3.

Państwowy egzamin nauczycielski - przeprowadzany po ukończeniu studiów, w trakcie stażu, konieczny do uzyskania pełnego prawa wykonywania zawodu nauczyciela

Kolejny etap doboru, który pozwoli na wskazanie najlepszych kandydatów do zawodu. Zdany egzamin będzie uprawniał do tytułu „nauczyciela”.

Egzamin mogłyby przeprowadzać wojewódzkie komisje egzaminacyjne powoływane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, który w rozporządzeniu określiłby skład i tryb postępowania komisji. Komisja ta przeprowadzałaby także egzaminy na stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego.

II.  Wykonywanie zawodu nauczyciela. Jakość pracy nauczyciela.

Postulat

Uwagi

1.

Awans zawodowy nauczycieli:

1.  Po ukończeniu studiów, kandydat na nauczyciela powinien być zatrudniany na jeden rok szkolny i przejść kolejne etapy, by móc zostać zatrudnionym na stałe:

a.        w ciągu pierwszego roku powinien pracować pod obowiązkową codzienną opieką wybranego nauczyciela, otrzymać ocenę pracy dyrektora i zdać państwowy egzamin nauczycielski,

b.       po zdaniu egzaminu (tytuł nauczyciela), dyrektor może przedłużyć umowę na kolejne dwa lata, podczas których nauczyciel będzie odbywał staż na stopień nauczyciela kontraktowego,

c.        po odbyciu stażu i otrzymaniu pozytywnej oceny pracy za okres stażu a następnie zdaniu egzaminu przed komisją powołaną przez dyrektora szkoły, nauczyciel uzyskuje stopień nauczyciela kontraktowego i może być zatrudniony w szkole na czas nieokreślony,

d.       zatrudniony w szkole nauczyciel kontraktowy ma prawo, po przepracowaniu co najmniej 2 lat od momentu uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, wystąpić o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego, trwającego 2 lata i 9 miesięcy,

e.        postępowanie na stopień nauczyciela mianowanego jest zakończone egzaminem zdawanym przed komisją właściwą do przeprowadzania państwowych egzaminów nauczycielskich,

f.         zatrudniony w szkole nauczyciel mianowany może, po przepracowaniu co najmniej 2 lat od uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego, wystąpić o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego, trwającego 2 lata i 9 miesięcy,

g.       postępowanie na stopień nauczyciela dyplomowanego kończy się egzaminem przed komisją właściwą do przeprowadzania państwowych egzaminów nauczycielskich.

2.  Na każdym etapie rozwoju zawodowego nauczyciel, bez względu na stopień awansu zawodowego, jest zobowiązany do samodoskonalenia się i ukończenia form doskonalenia zawodowego. Do dyskusji pozostaje, czy określać zakres tego doskonalenia, jego czas oraz sposób podejmowania decyzji.

W pierwszym roku pracy, po ukończeniu studiów, kandydat na nauczyciela - jako rezydent - poznawałby w praktyce specyfikę pracy szkoły, zadania nauczyciela i inne obowiązki.

Dyrektor, wg stwierdzonych potrzeb określałby zakres doskonalenia. Nauczyciel może zaproponować  zakres i formę doskonalenia (wymagana zgoda dyrektora) lub korzysta ze wskazanych przez dyrektora form.

2.

Zarządzanie wewnątrzszkolne:

Należy podjąć działania  w kierunku stworzenia nowego sposobu realnego awansu w zawodzie nauczyciela, pozwalającego na poziomy awans  w ramach szkoły. Należy zmierzać do utworzenia formalnych stanowisk liderów w szkole tj.: zespołów przedmiotowych, wychowawczych, koordynatorów, itp.

System „awansu” zawodowego nie jest wystarczająco pro-jakościowy. Należy docelowo  odejść od opłacania kolejnych, następujących co kilka lat zbiurokratyzowanych działań nauczycieli, zarzucić skomplikowany i sztuczny system "awansu" na rzecz prostej zasady - szkolni liderzy powinni otrzymać za swą pracę wynagrodzenie, wpływ na zarządzanie szkołą oraz odpowiedzialność za swe działania kierownicze.

Proponowane rozwiązanie pozwoli zrealizować ambicje nauczycieli-liderów w konstruktywny sposób, uruchomi aktywność osób zaangażowanych w proces zarządzania, spowoduje, że zaczniemy płacić za realnie wykonywaną pracę. Nauczyciele-liderzy także w naturalny sposób będą zdobywali doświadczenie oraz przygotowanie do pełnienia w przyszłości innych ról kierowniczych (np. dyrektora i wicedyrektora).

 III.  Czas pracy nauczyciela. Efektywność pracy.

1.

Należy rozważyć zapisanie w ustawie godzin pobytu w szkole (dostępność nauczyciela w szkole). 

W ramach tych godzin nauczyciel, oprócz zajęć dydaktycznych odbywanych w ramach pensum, podejmowałby inne działania na terenie szkoły związane przykładowo z:

e zarządzaniem wewnętrznym (lider, koordynator, przewodniczący);

e opieką nad stażystą w pierwszym roku jego pracy;

e udziałem w zebraniach (rady pedagogicznej, wywiadówki, prace zespołów, szkolenia);

e tworzeniem i prowadzeniem dokumentacji;

e opieką nad uczniami;

e prowadzeniem zajęć pozalekcyjnych w różnej formie;

e udziałem w różnych formach doskonalenia zawodowego organizowanych przez szkołę;

e poznaniem specyfiki pracy na stanowiskach urzędniczych, pomocniczych i obsługi w zakresie organizacji pracy szkoły.

Tego typu rozwiązanie funkcjonuje w większości krajów europejskich.

2.

Wymiar urlopu nauczyciela placówki feryjnej powinien być określony w dniach, z możliwością skorzystania z urlopu na żądanie, podobnie jak ma to miejsce w przypadku nauczycieli placówek nieferyjnych.

Obowiązujący dzisiaj zapis art. 64 ust. 2 KN znacznie utrudnia prace związane z przygotowaniem nowego roku szkolnego i przeprowadzaniem egzaminów, gdyż termin 7 dni jest zbyt krótki.

Ponadto w trakcie roku szkolnego zdarzają się  sytuacje, gdy nauczyciel chce skorzystać z dnia wolnego z różnych powodów nie opisanych w obowiązujących przepisach. W obecnym stanie prawnym może wnioskować o urlop bezpłatny. Możliwość skorzystania z urlopu na żądanie (podobnie jak w placówkach nieferyjnych) umożliwi załatwienie pilnych spraw przez nauczyciela.

IV.  Kogo powinna dotyczyć nowa ustawa regulująca status zawodowy nauczyciela.

Nauczyciel - to naszym zdaniem osoba, która wykonuje określony rodzaj pracy, a nie osoba zatrudniona w określonym miejscu pracy.

Karta Nauczyciela powinna dotyczyć, w szczególności osób pracujących bezpośrednio z dziećmi, uczniami, wychowankami, słuchaczami, itp.

Nie powinna ona obejmować pracowników administracji oświatowej i osób delegowanych, urlopowanych do pracy poza szkołą.

V.  Wynagradzanie.

Wynagrodzenie - jak w przypadku wszystkich pracowników powinno być wypłacane nauczycielom z dołu.

Nauczyciele jako jedyna grupa zawodowa otrzymują wynagrodzenie za pracę, której

jeszcze nie wykonali. Konieczność obliczania i wypłacania wynagrodzenia na początku miesiąca (stałe składniki wynagrodzenia), a następnie na koniec miesiąca (zmienne składniki wynagrodzenia) powoduje komplikacje i utrudnia pracę osobom to uposażenie naliczającym.

I.  Powierzanie stanowiska dyrektora szkoły.

Postulaty

Uwagi

1.

Konkursy na stanowisko

1.      Należy doprecyzować w ustawie o systemie oświaty  przypadki, w których organ prowadzący powierza stanowisko dyrektora lub powołuje na nie na okres krótszy niż 5 lat.

2.      Nauczyciele mający stopień awansu nauczyciela kontraktowego z co najmniej 5-letnim stażem, powinni mieć możliwość przystąpienia do konkursu (po spełnieniu wszystkich pozostałych wymagań).

Uważamy, że należy określić katalog zamknięty przypadków, w których organ prowadzący może stosować powierzenie kadencji na okres krótszy niż 5 lat.

Poszerzy to zakres nauczycieli, którzy będą mogli przystąpić do konkursu i będzie szansą dla nauczycieli, którzy z przyczyn od nich niezależnych (brak stabilności w zatrudnieniu),  nie mogą uzyskać wymaganego obecnie stopnia awansu zawodowego, by przystąpić do konkursu.

2.

Procedura obsadzania stanowiska dyrektora i odwoływania z niego.

1.      Należy w sposób jasny i przejrzysty w ustawie o systemie oświaty opisać sposób obsadzania stanowiska dyrektora szkoły i odwoływania ze stanowiska.

2.      W przypadku odwołania ze stanowiska, dyrektor powinien mieć możliwość odwołania się od decyzji w trybie administracyjnym, a nie wyłącznie sądowym. W ustawie o systemie oświaty brak jest uregulowań, a art. 38 ustawy stwarza pole do nadużyć.

3.      W sposób niebudzący wątpliwości należy zapisać uprawnienie organu prowadzącego, dotyczące zatrudnienia dyrektora będącego nauczycielem, rekrutującego się spoza szkoły, w której przystępuje do konkursu, w sytuacji, gdy z różnych przyczyn nie można zastosować art. 18 Karty Nauczyciela.

W ustawie Kodeks pracy „powierzenie” stanowiska nie występuje jako forma nawiązywania stosunku pracy, również ustawa o pracownikach samorządowych nie przewiduje zatrudnienia na podstawie „powołania” dyrektorów szkół niebędących nauczycielami.

Dzisiejsze zapisy w ustawie o systemie oświaty niespójne z innymi aktami prawnymi oraz różnie interpretowane przez organy prowadzące, są przyczyną nieporozumień i konfliktów.

II.   Doskonalenie kompetencji dyrektora.

1.

1.      Osoby bez doświadczenia kierowniczego, którym po raz pierwszy powierza się stanowisko dyrektora, proponujemy objąć obowiązkową opieką  dyrektora z długoletnim, co najmniej 5-letnim stażem w szkole.

2.      Należy również zobowiązać dyrektora, który nie ma doświadczenia kierowniczego, do doskonalenia przede wszystkim w zakresie sprawowania nadzoru pedagogicznego i nadzoru administracyjnego w szczególności w zakresie finansów publicznych.

Opieka dyrektora–mentora znacznie ograniczy ryzyko popełniania błędów w wykonywaniu zadań przez niedoświadczonego dyrektora, (dotyczących zarządzania finansami, kierowania zespołem, organizowania procesów edukacyjnych). Taka baza (zasób kadrowy) doświadczonych dyrektorów i byłych dyrektorów, mających autorytet, osiągnięcia lub rekomendację czy referencje instytucji albo organizacji oświatowych, mogłaby  powstać i funkcjonować np. w powiecie, kuratorium lub w dużej gminie.

W interesie szkoły, organu prowadzącego
a także samego dyrektora jest dbałość o profesjonalne i rzetelne wykonywanie powierzonych dyrektorowi zadań. Żeby zdać sobie sprawę ze skali zadań nałożonych na dyrektorów, dość wspomnieć, że obecnie tych wynikających z prawa oświatowego jest ponad 1100, z czego ponad 400* z nich to zadania wspólne prawie dla wszystkich dyrektorów.

Dla funkcjonowania szkoły jako instytucji niezbędna jest również dyrektorowi  znajomość i umiejętność stosowania w codziennej pracy aktów prawnych z zakresu finansów, administrowania, prawa pracy, itd.

III. Jakość zarządzania szkołą. Autonomia dyrektora. Współpraca z innymi podmiotami.

1.

Precyzyjne umocowanie statusu dyrektora.

Do dalszej dyskusji pozostaje alternatywa: dyrektor - pracownik samorządowy czy autonomiczny - jak jest aktualnie.

W takim stanie prawnym postulujemy jednoznaczne wyszczególnienie czynności z zakresu prawa pracy dokonywanych wobec dyrektora przez organ prowadzący.

Dyrektor powinien pozostać w obszarze swych kompetencji niezależny. W dzisiejszym stanie prawnym pozycja dyrektora jako pracownika i pracodawcy, wydawałoby się jasna, wciąż bywa przyczyną  sporów w relacjach dyrektora szkoły z organem prowadzącym, mających nierzadko swój finał w sądach pracy.

Zwracamy też uwagę na to, że nauczyciel, któremu organ prowadzący powierza stanowisko dyrektora, pozostaje w szkole nauczycielem podlegającym zapisom ustawy Karta Nauczyciela, czyli objąwszy stanowisko, dokonuje jako pracodawca czynności z zakresu prawa pracy także wobec siebie. W praktyce ta autonomia jest często naruszana.

2.

Wskazanie osoby odpowiedzialnej za nadzór nad finansami oraz sprawami administracyjnymi i gospodarczymi.

Na wniosek nauczyciela, któremu powierzono stanowisko dyrektora szkoły, obligatoryjnym powinno być  tworzenie stanowiska kierowniczego w zakresie obowiązków administracyjno-gospodarczych. Osoba taka powinna mieć przypisany nadzór w zakresie spraw finansowych, administracyjnych i gospodarczych, podobnie jak ma to miejsce obecnie, w przypadku pełnienia nadzoru pedagogicznego zgodnie z art. 36 ust. 2a.

Uważamy, że podobnie jak w służbie zdrowia,

gdzie dyrektorem jest lekarz, odpowiedzialność za kwestie administracyjno-gospodarczo-finansowe spoczywa na kierowniku do ww. spraw. W przypadku szkoły/placówki jest to zadanie i odpowiedzialność organu prowadzącego art. 5 ust. 7 ustawy o systemie oświaty.

Dyrektor szkoły powinien ponosić wyłączną  odpowiedzialność za realizację zadań określonych w art. 21a ustawy o systemie oświaty oraz sprawy kadrowe. Pozostałe kwestie, po akceptacji dyrektora, winien realizować i ponosić za nie odpowiedzialność organ prowadzący lub wskazana osoba z wyłączeniem dyrektora-nauczyciela.

IV. Wykonywanie zawodu dyrektora.

1.

Urlop dyrektora.

Urlop dyrektora szkoły/placówki feryjnej powinien być określony w dniach, z możliwością skorzystania z urlopu na żądanie. Można tu zastosować rozwiązanie przewidziane dla placówek nieferyjnych.

Rozwiązanie uznajemy za korzystne ze względu na specyfikę pracy szkoły/placówki feryjnej. Obecnie urlop dyrektora w wymiarze ferii i i w czasie ich trwania pozostaje nim  na papierze.

2.

Czas pracy dyrektora - W przypadku dyrektora szkoły proponujemy zastosowanie systemu zadaniowego czasu pracy.

Obowiązki dyrektora szkoły przede wszystkim koncentrują się wokół zadań związanych z zarządzaniem placówką. Czas pracy dyrektora szkoły musi uwzględniać również godziny potrzebne na realizację pensum nauczycielskiego oraz na przygotowanie się do zajęć. Dyrektor szkoły, ze względu na zakres obowiązków nie jest w stanie precyzyjnie określić godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Nie można odgórnie ustalać dziennej liczby godzin pracy.

2.

Pensum dyrektora.

Proponujemy zwolnienie dyrektora szkoły, w której nie utworzono stanowiska wicedyrektora, z obowiązku wypracowania pensum. Jeśli dyrektor takiej szkoły uzna, że powinien być jednocześnie nauczycielem, należy pozostawić to jego decyzji i umożliwić mu zwrócenie się do organu prowadzącego o ustalenie pensum (z uwzględnieniem obniżki).

W przypadku szkół, w których utworzono stanowisko wicedyrektora, proponujemy, by pozostawić do wyboru dyrektorowi szkoły, czy jego pensum będzie określane/rozliczane w wymiarze tygodniowym czy np. w wymiarze rocznym.

Dyrektor pozbawiony wsparcia wicedyrektora jest nadmiernie obciążony obowiązkami związanymi z zarządzaniem i administrowaniem, toteż trudno jest mu wywiązywać się rzetelnie z dodatkowych obowiązków jako nauczyciel.

Nierównomierne obciążenie dyrektora w poszczególnych okresach roku szkolnego, czyli spiętrzenie zadań wynikających ze specyfiki pracy szkoły oraz konieczność załatwiania na bieżąco spraw pilnych, jest przyczyną niezawinionej przez dyrektora nieobecności na lekcjach. Obowiązek wypracowania pensum w skali roku  pozwoli dyrektorowi na bardziej racjonalne wykorzystanie czasu poświęcanego na pracę bezpośrednio z uczniami.

3.

Ocena pracy dyrektora.

1.      Stoimy na stanowisku, że dyrektor szkoły powinien być oceniany za sprawowanie funkcji dyrektora. W przypadku otrzymania oceny negatywnej konsekwencją powinno być odwołanie  ze stanowiska dyrektora.

2.      Uważamy za nieuprawnione praktyki organów prowadzących, polegające na zasięganiu opinii rady pedagogicznej przy dokonywaniu oceny pracy dyrektora.

W obecnym stanie prawnym ocena negatywna pracy dyrektora skutkuje automatycznym pozbawieniem pracy na stanowisku nauczyciela.

Naszym zdaniem, obowiązujące przepisy nie dają radzie pedagogicznej kompetencji do wydawania opinii o pracy dyrektora przy dokonywaniu oceny jego pracy. Uważamy, że gdyby ustawodawca chciał dać takie uprawnienie radzie pedagogicznej wpisałby to wprost w zapisy art. 6 ust. 7 KN (w przypadku gdy w szkole nie ma rady szkoły), podobnie jak jest to ujęte w art. 52 ust. 2 ustawy o systemie oświaty.