powrót

Projekt

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

z dnia ............................ 2003 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności

Na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm. 1)) zarządza się, co następuje:

§ 1.

W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 stycznia 2000 r. w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności (Dz. U. Nr 6, poz. 73, z późn. zm. 2)), wprowadza się następujące zmiany:

1) w § 2:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

   "1. Świadectwa szkolne promocyjne, świadectwa ukończenia szkoły i świadectwa dojrzałości, zwane dalej "świadectwami", dyplomy ukończenia szkoły, dyplomy uzyskania tytułów zawodowych i dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe, zwane dalej "dyplomami", zaświadczenia o szczegółowych wynikach sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej i zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, zwane dalej "zaświadczeniami", oraz legitymacje szkolne, legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych i indeksy wydaje się na drukach według wzorów określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Wykazy wzorów świadectw, dyplomów, zaświadczeń i innych druków szkolnych zawiera załącznik nr 1 do rozporządzenia.",

b) ust. 2a otrzymuje brzmienie:

   "2a. Świadectwa dojrzałości, o których mowa w § 6a, dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe oraz zaświadczenia wydają okręgowe komisje egzaminacyjne, zwane dalej "komisjami okręgowymi".",

c) ust. 6 i 6a otrzymują brzmienie:

   "6. Świadectwa szkolne promocyjne, świadectwa ukończenia szkoły, świadectwa dojrzałości, o których mowa w § 5, dyplomy ukończenia szkoły, dyplomy uzyskania tytułów zawodowych oraz zaświadczenia dotyczące przebiegu nauczania wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania, prowadzonej przez szkołę.

   6a. Świadectwa dojrzałości, o których mowa w § 6a, wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu egzaminu maturalnego. Zaświadczenia wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu odpowiednio sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, zwanego dalej "sprawdzianem", i egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, zwanego dalej "egzaminem gimnazjalnym". Dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, zwanego dalej "egzaminem zawodowym".",

d) ust. 9 otrzymuje brzmienie:

   "9. Komisja okręgowa prowadzi imienną ewidencję wydanych świadectw dojrzałości, dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe i zaświadczeń";

2) po § 6a dodaje się § 6b w brzmieniu:

   "§ 6b. 1. Absolwent szkoły ponadgimnazjalnej, której ukończenie umożliwia przystąpienie do egzaminu zawodowego, otrzymuje - w przypadku zdania tego egzaminu - dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe.

    2. Na dyplomie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, o którym mowa w ust. 1, wpisuje się imię (imiona) i nazwisko, datę i miejsce urodzenia absolwenta, numer PESEL, nazwę zawodu, w którym zostały potwierdzone kwalifikacje, wyniki egzaminu zawodowego w etapie pisemnym i etapie praktycznym oraz miejsce i datę wystawienia dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.";

3) w § 9:

a) ust. 1a otrzymuje brzmienie:

   "1a. Centralna Komisja Egzaminacyjna ustala datę wystawienia wydawanych przez komisje okręgowe świadectw dojrzałości, dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe i zaświadczeń.",

b) po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:

   "3a. Legitymacje szkolne opatruje się wyraźnym odciskiem pieczęci urzędowej szkoły o średnicy 20mm.",

c) ust. 4a otrzymuje brzmienie:

   "4a. Świadectwo dojrzałości, dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe i zaświadczenie wydawane przez komisję okręgową są wypełniane pismem komputerowym i drukowane łącznie z wizerunkiem pieczęci urzędowej i podpisem dyrektora komisji okręgowej.";

4) w § 10:

a) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

   "2. Szkoła lub komisja okręgowa sporządza duplikat świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania albo przebiegu sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego lub egzaminu zawodowego.",

b) ust. 4 i 4a otrzymują brzmienie:

   "4. Jeżeli szkoła lub komisja okręgowa posiada dokumentację przebiegu nauczania albo przebiegu sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego lub egzaminu zawodowego, a brak jest druku świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia według wzoru obowiązującego w okresie wystawienia oryginału, duplikat wystawia się na przygotowanym przez szkołę lub komisję okręgową formularzu zgodnym z treścią oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia.

   4a. Duplikaty świadectw dojrzałości, dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe lub zaświadczeń, wydawanych przez komisje okręgowe są wypełniane pismem komputerowym i drukowane łącznie z wizerunkiem pieczęci urzędowej.",

c) ust. 7a otrzymuje brzmienie:

   "7a. W przypadku likwidacji komisji okręgowej duplikat świadectwa dojrzałości, dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub zaświadczenia wydaje inna komisja okręgowa, wskazana przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.",

d) ust. 9 i 10 otrzymują brzmienie:

   "9. Jeżeli brak jest dokumentacji przebiegu nauczania lub przebiegu sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu zawodowego albo nie jest ona wystarczająca do wystawienia duplikatu, odtworzenie oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia może nastąpić na podstawie przepisów odrębnych, w drodze postępowania sądowego. W tym przypadku szkoła lub właściwa komisja okręgowa albo organ właściwy do wydania duplikatu, zgodnie z ust. 7 i 7a, wydaje zaświadczenie stwierdzające, że wystawienie duplikatu nie jest możliwe.

   10. Przepisy ust. 1-7a stosuje się odpowiednio przy sporządzaniu duplikatów innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania albo przebiegu sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego lub egzaminu zawodowego, z zastrzeżeniem ust. 11 i 12.";

5) w § 12 ust. 4 otrzymuje brzmienie:

   "4. Nie dokonuje się sprostowań w treści świadectw i dyplomów ukończenia szkoły, świadectw dojrzałości i ich odpisów, dyplomów uzyskania tytułu zawodowego, dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe oraz zaświadczeń. Świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły, świadectwo dojrzałości i jego odpis, dyplom uzyskania tytułu zawodowego, dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz zaświadczenie zawierające błędy lub omyłki podlegają wymianie.";

6) w § 16 ust.3 otrzymuje brzmienie:

   "3. Świadectwa dojrzałości, dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe i zaświadczenia wydawane przez komisje okręgowe są drukowane na papierze z umiejscowionym wielotonowym znakiem wodnym, z włóknami zabezpieczającymi aktywnymi w promieniowaniu UV, włóknami zabezpieczającymi widocznymi w świetle dziennym i o składzie chemicznym zabezpieczającym przed próbami usuwania lub zmiany zapisów na dokumencie, z jednoliterową serią i numeracją siedmiocyfrową oraz z dwucyfrowym oznaczeniem roku, wykonanymi farbą koloru czarnego. Dodatkowo na świadectwie dojrzałości i dyplomie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe ramka, godło oraz napis "Rzeczpospolita Polska" są wykonane w technice stalorytniczej, a motyw umieszczony w górnej części ramki pokryty jest farbą optycznie zmienną.";

7) w załączniku nr 1 do rozporządzenia:

a) część 1. "Informacje ogólne" otrzymuje brzmienie:

"1. Informacje ogólne

1. Świadectwa, dyplomy i zaświadczenia drukuje się na białym papierze pokrytym siatką ozdobną - giloszem, w następujących kolorach:

1) niebieskim - świadectwa szkolne promocyjne i świadectwa ukończenia szkoły podstawowej oraz zaświadczenia o szczegółowych wynikach sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej,

2) pomarańczowym - świadectwa szkolne promocyjne i świadectwa ukończenia gimnazjum oraz zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum,

3) żółtym - świadectwa szkolne promocyjne i świadectwa ukończenia szkoły zasadniczej oraz zasadniczej szkoły zawodowej,

4) różowym - świadectwa szkolne promocyjne, świadectwa ukończenia szkoły i świadectwa dojrzałości szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych oraz świadectwa szkolne promocyjne i świadectwa ukończenia trzyletniego liceum ogólnokształcącego, trzyletniego liceum profilowanego i czteroletniego technikum,

5) brązowym - świadectwa ukończenia szkół policealnych i pomaturalnych, dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej kształcącej w zawodzie pielęgniarki i położnej oraz dyplom uzyskania tytułu zawodowego,

6)  jasnoszarym - świadectwo dojrzałości wydawane po zdaniu egzaminu maturalnego,

7) jasnobrązowym - dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe wydawane po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

2. Pierwsza strona każdego świadectwa i dyplomu, z wyjątkiem świadectw dojrzałości i dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe wydawanych przez komisje okręgowe, jest zdobiona giloszem (poddrukiem) z literami RP. Strony druga, trzecia i czwarta są zdobione giloszem bez tych liter. Wzory giloszy określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

3. Tytułowa strona zaświadczenia, świadectwa dojrzałości i dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe wydawanego przez komisje okręgowe jest zdobiona tłem giloszowym i ramką giloszową. Wzór tła giloszowego i ramki giloszowej określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

4. Dla wszystkich świadectw, dyplomów i zaświadczeń ustala się format A4 (210x297 mm).

5. Świadectwo stwierdzające uzyskanie promocji lub ukończenie szkoły z wyróżnieniem posiada na stronie pierwszej biało-czerwony pionowy pasek o szerokości 12 mm, umieszczony w odległości 50 mm od lewej krawędzi świadectwa.

6. Świadectwo szkoły z ojczystym językiem nauczania mniejszości narodowej składa się z dwóch części. Część pierwszą stanowi świadectwo według wzoru określonego dla danego typu szkoły, drukowane i wypełnione w języku polskim, część drugą - świadectwo według tego samego wzoru, drukowane i wypełnione w języku danej mniejszości narodowej. W symbolu świadectwa dodaje się na końcu literę wskazującą język danej mniejszości narodowej, np. L - litewski, N - niemiecki, S - słowacki, U - ukraiński.

7. W świadectwach wydawanych uczniom oddziałów dwujęzycznych oraz innych drukach szkolnych obok nazwy przedmiotu nauczanego dwujęzycznie umieszcza się adnotację "nauczany(a) dwujęzycznie".

8. W świadectwach szkolnych promocyjnych oraz świadectwach ukończenia szkoły podstawowej i gimnazjum, wydawanych uczniom z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, kształcącym się w szkołach ogólnodostępnych lub w szkołach (oddziałach) integracyjnych oraz szkołach specjalnych dla uczniów z normą intelektualną, na drugiej stronie świadectwa nad "Wynikami klasyfikacji końcoworocznej" umieszcza się adnotację "uczeń/uczennica realizował(a) program nauczania dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej/specjalistycznej*".

9. W świadectwach szkolnych promocyjnych i świadectwach ukończenia trzyletniego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, trzyletniego liceum profilowanego i czteroletniego technikum oraz innych drukach szkolnych, obok nazwy obowiązkowego zajęcia edukacyjnego realizowanego w zakresie rozszerzonym wpisuje się wyrazy "(zakres rozszerzony)", a w przypadku zajęcia edukacyjnego: technologia informacyjna wpisuje się wyraz "(informatyka)".

10. W części dotyczącej szczególnych osiągnięć ucznia odnotowuje się w szczególności:

1) udział w konkursach i turniejach wiedzy organizowanych przez kuratora oświaty, co najmniej na szczeblu wojewódzkim,

2) osiągnięcia artystyczne i sportowe uczniów szkoły podstawowej, co najmniej na szczeblu gminnym, a w przypadku uczniów gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej - co najmniej na szczeblu powiatowym,

3)  osiągnięcia w aktywności na rzecz innych ludzi, zwłaszcza w formie wolontariatu, lub środowiska szkolnego.

11. W świadectwach i dyplomach, z wyjątkiem świadectw i dyplomów uzyskiwanych na podstawie egzaminu eksternistycznego, oraz w indeksach, z wyjątkiem indeksu wydawanego osobom przystępującym do egzaminu eksternistycznego, w miejscu przeznaczonym na wpisanie numeru wpisuje się numer, pod którym uczeń jest wpisany w księdze uczniów. W świadectwach i dyplomach uzyskiwanych na podstawie egzaminu eksternistycznego, w indeksach wydawanych osobom przystępującym do egzaminu eksternistycznego oraz w dyplomach uzyskania tytułu zawodowego w miejscu przeznaczonym na wpisanie numeru wpisuje się numer, pod którym w księdze ewidencji wpisano osobę przystępującą do egzaminu eksternistycznego. W zaświadczeniach, w miejscu przeznaczonym na wpisanie kodu, wpisuje się kod ucznia nadany mu przez komisję okręgową, łamany przez kod arkusza.

12. Świadectwa, dyplomy i inne druki szkolne opatruje się w miejscach oznaczonych we wzorach odpowiednich druków pieczęcią urzędową o średnicy 36 mm, z wyjątkiem legitymacji szkolnych oraz świadectw, dyplomów i indeksów w miejscach przeznaczonych na umieszczenie fotografii, w których używa się pieczęci urzędowej o średnicy 20 mm. Świadectwa dojrzałości, zaświadczenia i dyplomy potwierdzające kwalifikacje zawodowe wydawane przez komisje okręgowe drukowane są łącznie z wizerunkiem pieczęci urzędowej.

13. Protokoły egzaminu dojrzałości opatruje się pieczęcią urzędową szkoły albo kuratorium oświaty, przy którym została powołana państwowa komisja egzaminacyjna, a protokoły egzaminów eksternistycznych oraz indeksy wydawane osobom przystępującym do egzaminów eksternistycznych - pieczęcią urzędową szkoły lub centrum kształcenia ustawicznego, przy których została powołana państwowa komisja egzaminacyjna.

14. Protokoły egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego opatruje się pieczęcią urzędową komisji okręgowej.

 

(wpisać właściwą nazwę poradni)

 

b) w części 2 "Wykaz wzorów świadectw, dyplomów i innych druków szkolnych o symbolu MEN - II i MENiS - II ":

- w pkt 2.1. "Świadectwa szkolne promocyjne szkoły podstawowej":

- uchyla się wzór nr 1a,

- uchyla się wzory nr 2a i 2b oraz dodaje się wzory nr 2c i 2d w brzmieniu:

 

"2c

MENiS-II/3/2

dla uczniów klas IV i V szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży

2d

MENiS-II/3-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem"

 

- uchyla się wzór nr 3a i dodaje się wzór nr 3b w brzmieniu:

 

"3b

MENiS-II/2a-sp/2

dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, uczęszczających do klas IV - V szkoły podstawowej "

 

- w pkt 2.2. "Świadectwa ukończenia szkoły podstawowej":

- uchyla się wzory nr 6a i 6b oraz dodaje się wzory nr 6c i 6d w brzmieniu:

 

"6c

MENiS-II/10/2

dla uczniów szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży

6d

MENiS-II/10-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem"

 

- uchyla się wzór nr 7a i dodaje się wzór nr 7b w brzmieniu:

 

"7b

MENiS-II/6a-sp/2

dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, uczęszczających do szkoły podstawowej"

 

- w pkt 2.3. "Świadectwa szkolne promocyjne gimnazjum":

- uchyla się wzory nr 22a i 22b oraz dodaje się wzory nr 22c - 22e w brzmieniu:

 

"22c

MENiS-II/12/2

dla uczniów klas I i II gimnazjum dla dzieci i młodzieży
22d

MENiS-II/12-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem
22e

MENiS-II/13/2

dla uczniów klas I i II oddziałów przysposabiających do pracy organizowanych w gimnazjum dla dzieci i młodzieży"

 

- uchyla się wzór nr 23a i dodaje się wzór nr 23b w brzmieniu:

 

"23b

MENiS-II/7a-sp/2

dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, uczęszczających do klas I i II gimnazjum"

 

- w pkt 2.4. "Świadectwa ukończenia gimnazjum":

- uchyla się wzory nr 25a i 25b oraz dodaje się wzory nr 25c - 25e w brzmieniu:

 

"25c

MENiS-II/14/2

dla uczniów gimnazjum dla dzieci i młodzieży
25d

MENiS-II/14-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem
25e

MENiS-II/15/2

dla uczniów oddziałów przysposabiających do pracy organizowanych w gimnazjum dla dzieci i młodzieży"

 

- uchyla się wzór nr 26a i dodaje się wzór nr 26b w brzmieniu:

 

"26b

MENiS-II/8a-sp/2

dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, uczęszczających do gimnazjum"

 

- w pkt 2.4a. "Świadectwa szkolne promocyjne trzyletniego liceum ogólnokształcącego":

- uchyla się wzory nr 29b i 29 c oraz dodaje się wzory nr 29h i 29i w brzmieniu:

 

"29h

MENiS-II/16/2

dla uczniów klas I i II trzyletniego liceum ogólnokształcącego dla młodzieży
29i

MENiS-II/16-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem"

 

- w pkt 2.4b. "Świadectwa ukończenia trzyletniego liceum ogólnokształcącego":

- uchyla się wzory nr 29d i 29e oraz dodaje się wzory nr 29j i 29 k w brzmieniu:

 

"29j

MENiS-II/18/2

dla uczniów trzyletniego liceum ogólnokształcącego dla młodzieży
29k

MENiS-II/18-w/2

jak wyżej z wyróżnieniem"

 

- w pkt 2.10d. "Świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej" po wzorze nr 48ł dodaje się wzór nr 48m w brzmieniu:

 

"48m

MENiS-II/71/2

dla uczniów oddziałów przysposabiających do pracy organizowanych w zasadniczej szkole zawodowej"

 

c) w części 4 "Wykaz wzorów świadectw, zaświadczeń oraz innych druków o symbolu OKE-II wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne"

- tytuł otrzymuje brzmienie:

   "4. Wykaz wzorów świadectw, dyplomów i zaświadczeń oraz innych druków o symbolu OKE-II wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne",

- dodaje się wzór nr 173 w brzmieniu:

 

"173

OKE-II/408/2

dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe wydawany po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe"

 

8) w załączniku nr 2 do rozporządzenia:

a) spis treści otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia,

b) po wzorze :

- nr 2b dodaje się wzory nr 2c i 2d,

- nr 3a dodaje się wzór nr 3b,

- nr 6b dodaje się wzory nr 6c i 6d,

- nr 7a dodaje się wzór nr 7b,

- nr 22b dodaje się wzory nr 22c - 22e,

- nr 23a dodaje się wzór nr 23b,

- nr 25b dodaje się wzory nr 25c - 25e,

- nr 26a dodaje się wzór nr 26b,

- nr 29c dodaje się wzory nr 29h i 29i,

- nr 29e dodaje się wzory nr 29j i 29k,

- nr 48ł dodaje się wzór nr 48m,

- dodaje się wzór nr 173,

c) uchyla się wzory nr 1a, 2a, 2b, 3a, 6a, 6b, 7a, 22a, 22b, 23a, 25a, 25b, 26a, 29b, 29c, 29d i 29e.

§ 2.

W roku szkolnym 2003/2004 dopuszcza się wydawanie świadectw szkolnych na drukach o dotychczasowych wzorach nr 2a, 2b, 6a, 6b, 22a, 22b, 25a, 25b, 29b, 29c, 29d i 29e.

§ 3.

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1996r. Nr 106, poz. 496, z 1997r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320, z 2001r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615, z 2002r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185 i Nr 200, poz. 1683 oraz z 2003r. Nr 6, poz. 65, Nr 128, poz. 1176, Nr 137, poz. 1304 i Nr 203, poz. 1966.

2) Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. U. z 2000 r. Nr 107, poz. 1132, z 2002 r. Nr 48, poz. 446, Nr 70, poz. 648 i Nr 159, poz. 1320 oraz z 2003 r. Nr 61, poz. 537.