IV KONGRES ZARZĄDZANIA OŚWIATĄ Modernizacja szkolnictwa zawodowego. Ewa Konikowska-Kruk, Dyrektor Departamentu Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego MEN, Bogna Skoraszewska, Andrzej Jasiński, Zarząd OSKKO). Udostępnione prezentacje ze spotkania: Prezentacja MEN   Prezentacja Firmy Symulacyjne

Spotkanie prowadzili: Bogna Skoraszewska i Andrzej Jasiński – członkowie zarządu OSKKO. Gościem panelu była pani Ewa Konikowska-Kruk Dyrektor Departamentu Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego MEN oraz pan Stanisław Szelewa Dyrektor Wydział Oświaty i Wychowania Starostwa Powiatowego w Świdnicy.

Bogna Skoraszewska rozpoczęła od przypomnienia stanowiska uczestników II i III Kongresu Zarządzania Oświatą oraz I i II Krajowej Konferencji Dyrektorów Szkół Kształcenia Zawodowego. Następnie głos zabrała pani Ewa Konikowska-Kruk. Wskazała na potrzebę modernizacji szkolnictwa zawodowego wynikającą między innymi ze zmian w gospodarce i potrzeb rynku pracy. Następnie pokazała zmiany demograficzne do 2030 roku i zmiany w naborze do poszczególnych typów szkół ponadgimnazjalnych.

 Wg danych GUS w 2009 r. jest ok. 1,5 mln młodzieży w wieku 16 -18 lat, czyli o ponad 190 tys. mniej (o ok. 12 %) w porównaniu z rokiem 2005 r.
 W 2030 r. liczba ta spadnie do poziomu ok. 1 mln osób, czyli będzie ona mniejsza o ok. 700 tys. (o ok. 33%) w porównaniu z rokiem 2009.
 Na stałym poziomie utrzymuje się liczba rozpoczynających naukę w liceum ogólnokształcącym (około 44 % ogółu uczniów klas I).
 Sukcesywnie spada liczba chętnych do nauki w liceach profilowanych (z 16% w roku 2002/2003 do ok. 3 % w roku 2008/2009).
 Systematycznie wzrastają jednak odsetki absolwentów gimnazjum podejmujących naukę w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe:
 rośnie liczba chętnych do nauki w technikach (rok szkolny 2002/2003 – 22,5 %, rok 2008/2009 – ok. 33 %)
 i w zasadniczych szkołach zawodowych (odpowiednio 16,3 % do ok. 20 %).

Szacuje się, iż powyższa tendencja utrzyma się również w roku szkolnym 2009/2010.(W dniu przygotowywania niniejszego materiału nie są znane jeszcze ostateczne dane dotyczące naboru na rok szkolny 2009/2010.)
Z powyższych danych wynika, że nie sprawdziło się liceum profilowane, będzie więc wygaszane. Trwają również dyskusje, co do istnienia technikum uzupełniającego, tutaj głosy, szczególnie wśród pracodawców są podzielone. Podobnie rozważane jest: szkoły policealne czy raczej kursy zawodowe?
Proponowane zmiany będą prezentowane do dyskusji w połowie listopada bieżącego roku, dyskusje potrwają do połowy 2011 roku, wprowadzenie zmian przewidywane jest w 2012 roku.

Obecne zmiany w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego:
W 2008 roku, na wnioski ministrów właściwych dla zawodów, do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wprowadzono 6 nowych zawodów:
 technik przeróbki kopalin stałych,
 opiekun osoby starszej,
 technik rzemiosł artystycznych – sztukatorstwo i kamieniarstwo artystyczne,
 monter izolacji przemysłowych,
 blacharz izolacji przemysłowych,
 wiertacz odwiertów eksploatacyjnych i geofizycznych.
Szkoły publiczne prowadzą obecnie eksperymenty pedagogiczne w zawodach:
 zdobnik ceramiki
 technik turystyki morskiej (w dwóch szkołach)
 szwaczka
 technik gazownictwa

Za szkołę eksperymentalną uznana została szkoła niepubliczna z uprawnieniami szkoły publicznej: Ponadgimnazjalna Policealna Szkoła Detektywów w Tarnowie (kształcenie w zawodzie technik usług detektywistycznych w 2-letniej szkole policealnej).

Pani Ewa Konikowska-Kruk przypomniała, że zmiana z dnia 19 marca 2009 w ustawie o systemie oświaty pozwala dyrektorom zatrudnić (za zgodą organu prowadzącego) specjalistów do kształcenia zawodowego z pensją wyższą niż do tej pory. Wyraziła nadzieję, że będzie to skuteczna zachęta dla „branżowych specjalistów” do podejmowania pracy w szkole, a dla szkoły korzyść - związanie kształcenia zawodowego z rzeczywistym środowiskiem pracy i wzmocnienie kadrowe poprzez pozyskiwanie osób z wiedzą odpowiadającą nowoczesnym technikom i technologiom funkcjonującym w gospodarce.

Zmiany powinny dotyczyć również egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Należy przyjrzeć się przyczynom niskiej zdawalności w niektórych zawodach. Egzamin ten dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych jest przeprowadzany od 2004 roku, a dla absolwentów innych typów szkół od 2006 roku.  W 2004 roku dyplom otrzymało 62% przystępujących do egzaminu absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, w 2008 - 79,8%, a w 2009 - 87 %.  Absolwenci technikum: w 2006 roku dyplom otrzymało 61,3 % przystępujących do egzaminu, w 2008 - 50,9%, a w 2009 – 56,2%.

Istotne jest, aby wprowadzanie zawodów do klasyfikacji dobywało się szybciej niż do tej pory. Rozważa się również podział zawodu na kwalifikacje, które będą potwierdzane w trakcie nauki oraz rozwój doradztwa zawodowego poprzez budowę systemu internetowej informacji edukacyjno-zawodowej oraz systemu internetowego poradnictwa edukacyjno-zawodowego. Zmiany obejmą także sposób doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych. Zostaną wprowadzone okresowe szkolenia z zakresu nowoczesnych metod kształcenia zawodowego oraz nowoczesnych technik i technologii. Szkolenia te będą się odbywały w formie staży lub praktyk w przedsiębiorstwach.
Rozszerzona zostanie także praca szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe. Szkoła będzie mogła prowadzić kursy zawodowe kwalifikacyjne, czyli przygotowywać osoby dorosłe do egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.

Na zakończenie pani Ewa Konikowska-Kruk zwróciła uwagę, że szkoła zawodowa nie jest w stanie sama dostosować oferty kształcenia do rynku pracy. Poprawa może nastąpić tylko dzięki współpracy i współdziałaniu m.in. polityków, jednostek samorządu terytorialnego, szkół, pracodawców, uczelni, partnerów społecznych itd.

Wskazała również te projekty EFS PO KL, które wspierają zmiany w kształceniu zawodowym:
1. Priorytet III – Wysoka jakość systemu oświaty:
 Dostosowanie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego (2008-2013)
 Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej (2009-2012)
 System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego (2009-2013)
 Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie (2009-2014)
 Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru (2010-2013)
 Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe (2010-2013)

2. Priorytet IX – Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach:
 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego
 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty.

Projekty systemowe z priorytetu III są już realizowane przez MEN. Modernizacja szkolnictwa zawodowego jest nieunikniona, szkoły powinny brać w niej udział poprzez uczestnictwo w projektach. W 2010 rozpocznie się realizacja projektu „Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru”. Pierwsze konferencje na temat zmian będą organizowane w województwach w marcu i kwietniu 2010r, następnie rozpoczną się szkolenia dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych dotyczące konstrukcji szkolnych planów nauczania, a przez cały 2011 rok będą prowadzone szkolenia dla dyrektorów szkół zawodowych. Przygotowane zostaną narzędzia do tworzenia dobrej jakości pracy szkoły, czyli do tworzenia szkolnych planów nauczania, do pisania programów nauczania oraz skorelowania przedmiotów ogólnokształcących z przedmiotami zawodowymi.

W dalszej części uczestnicy spotkania zadawali pytania dotyczące poruszanych problemów oraz wyrażali opinie i dzielili się wątpliwościami.

Głos z sali: Chciałabym zwrócić uwagę ministerstwa na szkolnictwo zawodowe specjalne. Czy będą dostosowania dla uczniów tych szkół w zdawaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe? Czy będą progi punktowe dla uczniów przyjmowanych do liceum ogólnokształcącego, gdyż obecnie są tam przyjmowane również dzieci z bardzo małą ilością punktów.
Odp. Szkolnictwo specjalne. Odniosę się tylko do klasyfikacji zawodów szkolnych. Będzie ona dzielona na kwalifikacje, wtedy uczeń szkoły specjalnej będzie mógł skończyć szkołę i zaliczyć chociaż jedną kwalifikację. Nad zmianami w szkolnictwie specjalnym pracuje grupa ekspercka i będzie współpraca dotycząca szkolnictwa specjalnego zawodowego.
Ministerstwo nie będzie proponowało progów punktowych do szkół, to jak się szkoła zawodowa zapromuje zależy wyłącznie od niej. Zaproponujemy natomiast tworzenie się centrów kształcenia zawodowego, bo to jest jedyna szansa dla organów prowadzących, aby przetrwać ten kryzys naboru i dobrze doposażyć jedną czy dwie szkoły skupione w centrum.

Głos z sali: Urząd Miasta w Białymstoku.
Chciałabym zgłosić postulat obowiązku doskonalenia każdego nauczyciela. Druga sprawa dotyczy egzaminów zawodowych: aby ich formuła wpisywała się w faktyczne potrzeby rynku pracy. Ważne jest też zacieśnienie współpracy uczelni technicznych ze szkołami zawodowymi.
Odp. Obowiązkiem nauczyciela przedmiotów zawodowych będzie odbycie praktyki u pracodawcy płatnej z 1% odpisu, to będzie obligatoryjne, w trakcie roku szkolnego, w tym czasie, kiedy uczniowie będą na praktykach zawodowych.
Terminy wprowadzania reformy w szkolnictwie ponadgimnazjalnym: w szkolnictwie ogólnym nie ma problemu, bo jest jeden akt prawny-podstawa programowa kształcenia ogólnego, w kształceniu zawodowym mamy 208 zawodów, czyli 208 podstaw programowych. Na egzaminy będzie okres przejściowy, będą wygaszane stare egzaminy i pilotażowo wprowadzane nowe.

Głos z sali: Ile będzie trwała edukacja zawodowa w technikach? Dlaczego chcecie Państwo zmieniać egzamin zawodowy, który dobrze działa i przenieść ten egzamin do pracodawców?
Odp. Nie chcemy przenieść egzaminów do pracodawców, chcemy pozyskać pracodawców do przeprowadzania egzaminów. Nie zmieniamy egzaminu zawodowego tylko zmieniamy sposób przystępowania, jego formułę, bo pracodawcy nie chcą, aby egzamin po szkole zawodowej odbywał się tak jak do tej pory. Ten egzamin nie odzwierciedla wiedzy ucznia, będzie teraz egzamin pisemny i praktyczny, ale z każdej kwalifikacji. Również będzie zmiana egzaminu w technikum, nie może odbywać się w tym samym czasie co matura, będzie w styczniu-lutym, z podziałem na kwalifikacje.

 

Głos z sali: Zespół Szkól Zawodowych w Bolesławcu.
Czy ministerstwo myśli o ujednoliceniu aktów prawnych? Jeżeli uczeń przechodzi z klasy do klasy z oceną dopuszczającą, a na egzaminie zawodowym ma otrzymać 75%, to jest tutaj niespójność.
Odp. Na pewno nie zmniejszymy progu 75% w części praktycznej, to ma być absolwent, który ma wykonywać dany zawód. Na pewno trzeba scalać rozporządzenia, ale wymagania na egzaminie nie zostaną obniżone.

Głos z sali: Technikum ma przygotować ucznia do zdawania matury na poziomie podstawowym. Pojawia się natomiast potrzeba wzmocnienia egzaminu zawodowego. Nie ma żadnego przełożenia na studia wyższe, żadna wyższa uczelnia nie bierze pod uwagę wynik egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe przy naborze na studia, nie możliwości wyrównywania szans dla młodzieży z technikum. Może warto byłoby o tym pomyśleć.
Odp. To jest propozycja i przyjmuję ją do rozważenia.

Głos z sali: Urząd Miejski w Kaliszu. W zespole szkół może funkcjonować jedno technikum, ze względu na nabór uczniów jest potrzeba nazywania tego technikum np. technikum elektryczne, technikum gastronomiczne. Czy nie powinniśmy dostosować prawa do potrzeb, a nie trzymać się kiedyś tam wydanych przepisów?
Odp. Zamierzamy zmienić artykuł dotyczący zespołów szkół i za tę uwagę dziękuję.

Głos z sali: Marzena Baranowska dyrektor Szkół Morskich w Świnoujściu. Podoba mi się możliwość prowadzenia przez szkołę kursów kwalifikacyjnych, bo obecnie już mamy dużo osób chętnych na takie kursy. Niepokoi natomiast jedna rzecz dotycząca zmian w szkolnictwie zawodowym. Nauczyciele przedmiotów zawodowych będą musieli odbywać staże u pracodawcy. Może warto byłoby pomyśleć o wyjątkach. W naszej szkole nauczyciele tych przedmiotów to kapitanowie żeglugi wielkiej, którzy prowadzili wielkie tankowce. Mają duże kwalifikacje i praktykę zawodową. W sprawie egzaminów zawodowych: pisanie ich na komputerze bardzo utrudni organizację tego egzaminu w szkole, mimo, że komputerów jest dużo, nie starczy ich dla każdego zdającego.
Odp. Kierowanie nauczycieli przedmiotów zawodowych na praktyki do pracodawców będzie należało do dyrektora szkoły, dyrektor może również zwolnić nauczyciela z wysokimi kwalifikacjami z konieczności odbycia takiej praktyki. Dziękuję za tą uwagę, bo konieczne jest zapisanie takiej możliwości.
Najpierw będzie przeprowadzony pilotażowy egzamin na komputerze, będzie to sprawdzenie możliwości technicznych.

Głos z sali: Uczeń przystępujący do matury będzie w przyszłości poza przedmiotami obowiązkowymi zdawał dwa przedmioty na poziomie rozszerzonym. Jakie są możliwości ucznia technikum, jeśli nie ma on żadnych przedmiotów nauczanych na poziomie rozszerzonym?
Odp. Matura we wszystkich typach szkół będzie taka sama. W technikum tez będą dwa przedmioty nauczane na poziomie rozszerzonym.

Głos z sali: Mówiła Pani o współpracy szkół z pracodawcami. Czy ministerstwo zacznie zauważać i popierać firmy symulacyjne, bo stanowią one alternatywna formę współpracy, czy stworzy im możliwość rozwoju? Praktyka pokazuje potrzebę takich firm, pracodawcy cenią sobie pracowników, którzy przeszli taką praktykę.
Odp. Kiedyś ministerstwo płaciło składkę międzynarodową na firmy symulacyjne (w pewnym momencie przez KOWEZiU), obecnie nie ma takiego tytułu prawnego. Będziemy natomiast próbowali tę sytuację rozwiązać, ponieważ wiele szkół, szczególnie w dziedzinie administracyjno-ekonomicznej odbywa praktyki w takich firmach. Popieram to, co Pani mówi o potrzebie istnienia firm symulacyjnych.

Głos z sali: Cieszę się, że w szkolnictwie zawodowym zasadniczym wszystkie zawody objęte będą trzyletnim cyklem kształcenia. Czy jest możliwe już wcześniej zlikwidowanie niektórych zawodów, objętych dwuletnim cyklem, np. kucharz małej gastronomii? Szkolnictwo zawodowe zasadnicze zawsze jest reformowane na szarym końcu, dotyczy to również podstaw programowych z przedmiotów ogólnokształcących, które są niedostosowane dla tej młodzieży.
Odp. Nie resort edukacji decyduje o cyklu kształcenia dwuletniego czy trzyletniego. O tym decyduje resort wiodący dla danego zawodu, tam powinniście państwo wnioskować o to, by ten cykl się wydłużył. Obecnie resort edukacji wnioskuje o wydłużenie od 2012 roku cyklu kształcenia we wszystkich typach zasadniczych szkół zawodowych do trzech lat. Popieram to, że powinny być zróżnicowane wymagania edukacyjne i egzaminacyjne dla dzieci ze specjalnymi potrzebami. Zapisałam państwa pytania i postulaty, przekaże je zespołowi, który pracuje nad zmianami w szkolnictwie specjalnym.

Głos z sali: Trzeba wzmocnić technikum. Czy była rozważana propozycja połączenia egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe z egzaminem maturalnym, np. zamiast egzaminu na poziomie rozszerzonym włączyć egzamin zawodowy do matury. Jakie świadectwo będzie otrzymywał uczeń po egzaminie zawodowym, jeżeli będzie rozbicie tego egzaminu na kwalifikacje? Jeśli zda egzamin z wszystkich kwalifikacji wchodzących w skład danego zawodu, to czy otrzyma świadectwo do wykonywania danego zawodu? Kiedy pojawi się zapis w KN, że doradca zawodowy musi być zatrudniony w szkole, a nie jak do tej pory, że może być zatrudniony?
Odp. Uczeń otrzyma certyfikat (lub świadectwo) kwalifikacyjny, który będzie wydawała tylko i wyłącznie OKE. Jeżeli zada wszystkie kwalifikacje otrzyma dyplom potwierdzający kwalifikacje, również wydawany przez OKE. Sugestie w sprawie zmian dotyczących zatrudnienia doradcy zawodowego są słuszne.

Głos z sali: Co stoi na przeszkodzie, aby zwiększyć wyraźnie wagę subwencji przeznaczonej na szkolnictwo zawodowe, nie udawać, że szkolnictwo zawodowe kosztuje prawie tyle samo co szkolnictwo ogólnokształcące?
Odp. W tym roku zostanie zwiększona waga z 0,17 do 0,19. Mieliśmy problem z podniesieniem tej wagi, choć wiemy, że jest to kropla w morzu potrzeb. Mamy w Polsce kilka lat prowadzenia szkół zawodowych przez samorządy powiatowe, ponad jedna trzecia tych samorządów pieniądze, które były przeznaczone na szkolnictwo zawodowe wydała na inne cele. Obecnie samorządy są sprawdzane na co wydały pieniądze z subwencji oświatowej, szczególnie te przeznaczone dla szkół zawodowych. W najbliższym czasie nie będzie innych pieniędzy na szkolnictwo, bo minister edukacji nie ma takiej możliwości. Są natomiast pieniądze unijne, które można pozyskać pisząc odpowiednie programy.

Głos z sali: Ustawa nakłada na dyrektora obowiązek dopuszczania programu nauczania. Natomiast w niektórych zawodach nie ma podstawy programowej, np. w zawodzie technik pojazdów samochodowych. Ukazał się również komunikat na stronie MEN, że z podstawy programowej w zawodzie technik żywienia i gospodarstwa domowego zostały usunięte treści, które dotyczą kształcenia w zawodach medycznych i również nie ma tej nowej podstawy programowej. Czy obowiązuje mnie nowa podstawa programowa, której nie ma, czy stara podstawa programowa i mam ją uzupełnić o usunięte treści?
Odp. Od 2012 roku wszystkie podstawy programowe będą w jednym akcie prawnym. Obecnie jest kontrola NIK-u w związku z tym, że podstawy programowe dla poszczególnych zawodów nie są wydane w dzienniku ustaw. Legislacja trwa po dwa, trzy lata. Wszystkie obowiązujące podstawy programowe dla zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów są opracowane i podpisane przez ministra edukacji i ministra właściwego dla danego zawodu, ale nie są opublikowane w dzienniku ustaw. Zapisałam sobie te dwie podstawy i sprawdzę ich dostępność. Niepublikowana podstawa programowa w dzienniku ustaw a znajdująca się na stronie ministerstwa edukacji jest podstawą obowiązującą i możecie państwo do tej podstawy pisać programy nauczania. Na pewno do każdego zawodu, który będzie w nowej klasyfikacji zawodów od 2012 roku zostanie opracowany przykładowy program przez grupę ekspertów opracowujących podstawę programową. Program ten nie będzie dopuszczony przez ministra, bo nie ma takiego tytułu prawnego, ale będzie opublikowany na stronie KOWEZiU.

Głos z sali: Czy nie warto byłoby przywrócić część uprawnień w zawodzie technika, które uczeń może zdobyć w trakcie nauki? Zdobyć pewnych kwalifikacji i umiejętności powinno skutkować zdobyciem uprawnień.
Odp. Wszystkie uprawnienia w różnych zawodach są uprawnieniami resortowymi. W niektórych zawodach absolwent zdaje egzamin bez konieczności odbycia praktyki i ma uprawnienia. Pracujemy nad przywróceniem tych uprawnień, np. absolwent po pięciu latach praktyki zdobywałby te uprawnienia. Tam gdzie te uprawnienia były kiedyś, próbujemy je przywrócić. Bardzo dużo zależy od właściwego resortu.

Po przerwie głos zabrała pani Dorota Sazalska, która przedstawiła prezentację na temat: „Dlaczego w polskich szkołach mamy problemy z realizacją praktyk zawodowych? Znaczenie firmy symulacyjnej w kształceniu zawodowym”. Na przykładzie firmy symulacyjnej, która działa w Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego w Zielonej Górze omówiła działalność takiej firmy i jej znaczenie w kształceniu zawodowym oraz pokazała jak można założyć firmę symulacyjną.

W drugiej części spotkania wystąpił gość panelu Stanisław Szelewa, dyrektor Wydziału Oświaty i Wychowania Starostwa Powiatowego w Świdnicy.

Omówił finansowanie szkolnictwa zawodowego w Polsce na tle rozwiązań stosowanych w Europie. Odwołał się do podstawowej zasady: wykształceni i przeszkoleni pracownicy produkują i zarabiają więcej w stosunku do gorzej wykształconych oraz przedstawił podstawowe tendencje zmian w Europie: • zwiększanie współfinansowania szkolnictwa zawodowego przez różne podmioty • rządy finansują głównie płace, zwiększa się udział podmiotów prywatnych i pracodawców • edukacja zawodowa poza obowiązkiem szkolnym.

Jesteśmy w gronie nielicznych krajów, w których rozróżnia się kształcenie ustawiczne i kształcenie zawodowe, w wielu państwach Europy edukacja po 16 roku życia, po ukończeniu szkoły niższego szczebla, to jest już kształcenie ustawiczne.

S. Szelewa przypomniał, że są dwa typy alokacji zasobów w finansowaniu szkół:
• Typ normatywny, tradycyjny, występujący w Polsce: należy pokryć poziom wydatków wynikających z zatrudnienia przez szkołę pewnej liczby nauczycieli, personelu. Nie ma on żadnego związku z osiąganymi rezultatami edukacji.
• Drugi typ, który jest obecnie podstawowym kierunkiem zmian finansowania szkolnictwa zawodowego i ustawicznego w Europie. Jest on oparty na rezultatach: wysokość grantów w przeliczeniu na jednego ucznia różni się pomiędzy programami o różnych stopniach skomplikowania.

Te metody, gdzie uzależnia się finansowanie od rezultatów pracy, to są metody, gdzie między innymi bierze się pod uwagę odsetek absolwentów, którzy znaleźli zatrudnienie. Liczba uczniów, którzy skończyli szkołę, zdali egzamin zawodowy i znaleźli pracę jest dodatkowym kryterium przyznania szkole w roku następnym więcej pieniędzy, o około 5-10% budżetu. Taki model funkcjonuje w Skandynawii.

W Polsce na kształcenie zawodowe, w przeliczeniu na jednego ucznia przeznacza się około 2 tys. euro, podczas gdy we Francji czy Niemczech około 10 tys. euro (dane z 2005 roku). W oparciu o raport na 2009 r. organizacji unijnej zajmującej się kształceniem ustawicznym można ustalić następujące reguły finansowania kształcenia zawodowe:
• Konieczne jest określenie na poziomie centralnym strategicznych celów edukacji zawodowej.
• Potrzebne jest wyposażenie uczniów w kwalifikacje zapewniające możliwość znalezienia i utrzymania zatrudnienia.
• Edukacja zawodowa musi mieć potencjał zapewniający elastyczność względem zmian technologicznych i strukturalnych na rynku (są szkoły, których wyposażenie technodydaktyczne jest zerowe).
• Niezbędne jest upowszechnianie systemu zachęt.
• Finansowanie szkolnictwa zawodowego musi mieć miejsce z alternatywnych źródeł.
• System musi zapewniać realne wyrównywanie różnic regionalnych.
• Niezbędna jest decentralizacja administrowania i współfinansowanie edukacji zawodowej.
• Funkcjonować powinny centralne, regionalne i lokalne ciała kolegialne, określające kierunki rozwoju oświaty zawodowej, mające też wpływ na alokację środków.
• Edukacja zawodowa musi być w jakimś stopniu wystawiona na konkurencję.

Mamy w Polsce Powiatowe Rady Zatrudnienia, są one z reguły ciałem martwym, zbierają się do czasu do czasu, wszystko podpisują, nikt tego nie czyta. Dobrze byłoby zweryfikować ich kompetencje, dopuścić do udziału pracodawców, uczynić Rady odpowiedzialnymi za alokację środków.
System edukacji zawodowej powinien zawierać również mechanizmy rozliczania się ze swojego działania, a także model ewaluacji edukacji zawodowej. Szkolnictwo zawodowe w Polsce jest najtrudniejszą częścią oświaty ze względu na rozległość, potrzebne pieniądze i miejsce, w którym jest w stosunku do edukacji innych krajów.

Dyrektor Szelewa przedstawił systemy edukacji zawodowej w innych krajach Europy, między innymi we Francji, w Niemczech, na Węgrzech oraz omówił finansowanie szkolnictwa zawodowego w Polsce. Zwrócił uwagę, że 12 uczniów wnosi do budżetu szkoły pieniądze wystarczające tylko na cztery miesiące pracy z daną klasą. Finansowanie szkół zawodowych powinno być również uzależnione od typu szkoły, od typu zawodu w jakim kształci szkoła. Natomiast w Polsce preferuje się najtańsze formy kształcenia zawodowego: kształcenie zaoczne dorosłych i kształcenie młodzieży w trybie młodocianych pracowników, natomiast obecny system zniechęca do tworzenia CKU, które powinny zajmować ważne miejsce w kształceniu zawodowym.

Subwencja powinna być zróżnicowana w zależności od branży w jakiej kształci szkoła. Przyszłością kształcenia zawodowego jest tworzenie dużych, dobrze wyposażonych ośrodków kształcenia zawodowego. Niepokojący jest fakt istnienia szkół, które nie mają żadnego wyposażenia do kształcenia zawodowego, dzieje się tak ponieważ nie ma żadnego przepisu zabraniającego otwierania szkół, które takiego wyposażenia nie posiadają. Dyrektor Szelewa zakończył wystąpienie stwierdzeniem, że edukacja zawodowa wymaga zmian o charakterze jakościowym, a działania, które nie dotykają fundamentów istniejącego systemu utrwalają wszystkie jego negatywy z konsekwencjami dla sytuacji gospodarczej i społecznej kraju.

Na zakończenie głos zabrała Iwona Włodarczyk, kierownik Wydziału Edukacji, Sportu i Zdrowia Starostwa Powiatowego w Wieliczce. W wystąpieniu przedstawione zostały uwagi i propozycje zmian funkcjonowania szkolnictwa zawodowego,  przekazane kierownikowi w trakcie Konferencji – szkolnictwo zawodowe dziś i jutro, która odbyła się 29 czerwca 2009 r. w auli Starostwa Powiatowego w Wieliczce.

Stanowisko pracodawców:

1. Pracodawcy są otwarci na prowadzenie praktyk dla uczniów szkół zasadniczych. Z ich opinii wynika, iż są one bardziej wartościowe, niż warsztaty szkolne, zarówno dla praktykantów jak i dla pracodawców. Rzeczywiste zetknięcie z firmą daje szanse na zdobycie większego doświadczenia zawodowego.

2. Chociaż pracodawcy dostrzegają korzyści płynące z prowadzenia praktyk, to jednak nie może być mowy o obciążaniu finansowym organizatorów praktyk. W zamian za umożliwienie zdobycia kwalifikacji właściciele firm oczekują od Ministerstwa Edukacji Narodowej - np. w formie zwiększonej subwencji dla organów prowadzących - pomocy w organizacji stanowiska pracy, zaopatrzenia praktykantów w odzież ochronną, a nawet w niektóre narzędzia (narzędzia, którymi posługują się praktykanci należy traktować jak pomoce dydaktyczne w kształceniu ogólnym).

3. Pracodawcy oczekują także zacieśnienia kontaktów i poszerzenia współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy oraz ze szkołami.

4. Wskazują na konieczność podniesienia rangi egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

5. Wnioskują o połączenie ukończenia szkoły z przystąpieniem do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (wyniki egzaminu równolegle ze świadectwem ukończenia szkoły).

6. Wskazują na konieczność uproszczenia systemu finansowania praktyk.

7. Według pracodawców należy koniecznie wprowadzić zmiany w systemie i stylu współpracy pomiędzy szkołą, a prowadzącymi praktyki. Chodzi tu o ścisłe współdziałanie tych instytucji w kwestii nauczania i wychowania młodzieży. Szkoły powinny  współpracować z pracodawcami, by zadbać o odpowiednią jakość zdobywanego doświadczenia zawodowego przez uczniów. W ramach tej współpracy winna odbywać się rzetelna ewaluacja postępów ucznia, stała kontrola dziennika praktyk, zarówno ze strony szkoły jak i pracodawcy. Wg pracodawców szkoły muszą zadbać o odpowiednią jakość wiedzy teoretycznej u uczniów i nadzorować zadania, jakie są im przydzielane  w zakładach pracy.

8. Pracodawcy są chętni także do organizowania szkoleń dla nauczycieli przedmiotów teoretycznych. Szkolenia takie podnosiłyby kwalifikacje nauczycieli i wpływały na poziom nauczania.

9. Kolejnym wnioskiem pracodawców jest zmiana proporcji nauczania przedmiotów ogólnokształcących na rzecz przedmiotów zawodowych i praktycznej nauki zawodu (model niemiecki kształcenia zawodowego). Zdaniem pracodawców szkoły powinny współpracować z nimi przy tworzeniu programu praktycznej nauki zawodu. Wspólne ustalenia dotyczące programów nauczania w danym zawodzie pozwolą na dostosowanie kwalifikacji i umiejętności uczniów do wymagań lokalnego rynku pracy. Zdaniem pracodawców zwiększy to szanse absolwentów na znalezienie zatrudnienia.

10. Dostrzegając potrzeby lokalnego rynku pracy, niezbędne jest poszukiwanie efektywnych sposobów ułatwiających dobór, organizację i realizację treści kształcenia oraz ich dostosowanie do wymagań rynku pracy i indywidualnych potrzeb oraz predyspozycji osób podejmujących kształcenie zawodowe.

11. Pracodawcy wskazują także na konieczność likwidacji kierunków kształcenia, nie posiadających zaplecza dydaktycznego i odpowiednio przygotowanej kadry, lub odpowiedniego doposażenia istniejących placówek. Celem winno być dążenie do skupienia kształcenia zawodowego w nowocześnie wyposażonych obiektach.

12. Przy planowaniu sieci szkół, z uwzględnieniem kierunków kształcenia koniecznie należy brać pod uwagę: sytuację demograficzną w regionie, nasycenie zawodami na lokalnym rynku pracy, potrzeby edukacyjne uczniów i dorosłych, kwalifikacje kadry pedagogicznej.

13. Pracodawcy podkreślają także, iż zdarzają się sytuacje nie przestrzegania przez szkoły Ustawy o Rzemiośle (obowiązek przynależności zakładu szkolącego do organizacji rzemieślniczej).

14. Kolejnym problemem jest brak możliwości spisania umowy o naukę zawodu z uczniami, którzy kończąc gimnazjum osiągają wiek – 18 lat.

15. Rzemieślnicy zatrudniający uczniów młodocianych zgłaszają brak odpowiedniego przygotowania teoretycznego uczniów, co bardzo utrudnia praktyczną naukę zawodu. Organizowane przez szkoły wielozawodowe, miesięczne kursy teoretyczne nie są  wystarczającą formą kształcenia, by uczeń zdołał opanować materiał przewidziany w danym roku szkolnym.

Na tym zakończono panel dotyczący modernizacji szkolnictwa zawodowego. Zmiany w szkolnictwie zawodowym są coraz bliższe i coraz bardziej konkretne, a zaproszenie dyrektorów szkół zawodowych do współpracy budzi nadzieję, że będą to zmiany dobre i skuteczne.

Spisała Bogusława Gloc-Nierubliszewska, OSKKO.