Stanowisko OSKKO w sprawie istotnych problemów oświaty – status dyrektora
Moderator dyskusji: Ryszard Sikora - OSKKO. Uczestnicy: Ewa Stefaniak-Bergtraum, uczestnik zespołu OSKKO ds "Stanowiska ws istotnych problemów oświaty", Bogna Skoraszewska, uczestniczka ww. zespołu, członek Zarządu OSKKO, Szymon Więsław, wiceprezes i dyrektor ds. programowych Instytutu Badań w Oświacie, dr Roman Dorczak - Zakład Zarządzania w Oświacie w Instytucie Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Środowisko dyrektorów oczekuje profesjonalizacji zawodu osoby zarządzającej szkołą. Celem debaty z udziałem twórców raportów ORE i IBE oraz przedstawicieli OSKKO było omówienie obszarów wymagających zmiany, w szczególności zasad rekrutacji, przygotowania zawodowego kandydatów na stanowiska kierownicze i wykonywania zawodu.

W debacie, którą prowadził Ryszard Sikora – przewodniczący Komisji Rewizyjnej OSKKO, wzięli udział: dr Roman Dorczak - Zakład Zarządzania w Oświacie w Instytucie Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Szymon Więsław - wiceprezes i dyrektor ds. programowych Instytutu Badań w Oświacie, Ewa Stefaniak-Bergtraum, uczestnik zespołu OSKKO ds. "Stanowiska ws. istotnych problemów oświaty", Bogna Skoraszewska, uczestnik ww. zespołu, członek Zarządu OSKKO.

Panel dyskusyjny rozpoczęły przedstawicielki OSKKO omawiając główne tezy projektu stanowiska wypracowanego w zespole ds. statusu dyrektora. Zaproponowane zmiany prawne, dotyczące dyrektora szkoły, zostały sformułowane na podstawie wieloletnich doświadczeń oraz konsultacji z ekspertami i członkami Stowarzyszenia.

Za konieczne Stowarzyszeni uznali:

– profesjonalizację zarządzania szkołą w kontekście wielości zadań dyrektora

– jednoznaczność uregulowań prawnych statusu dyrektora szkoły

– jawność konkursów na stanowisko dyrektora – wskazana jest obecność na konkursie w charakterze obserwatorów członków społeczności szkolnej i środowiska lokalnego

– obowiązek ustawicznego doskonalenia się dyrektorów z zakresu zarządzania, finansów i nadzoru pedagogicznego, np. z udziałem/przy pomocy doświadczonych kolegów dyrektorów - mentorów,

– umożliwienie dyrektorowi samodzielnego kształtowania w szkole polityki kadrowej poprzez umocowanie w przepisach prawa tworzenia stanowisk w ramach awansu wewnętrznego nauczycieli oraz powierzenie dyrektorowi powoływania komisji na stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego,

– urealnienie wymiaru urlopu dyrektora

– regulację pensum dyrektora, warunki zwolnienia z niego lub możliwość wyboru formy jego wypracowania (tygodniowo lub rocznie)

– zmiany w procedurze oceny pracy dyrektora – rozdzielenie oceny dyrektora i nauczyciela

Następnie głos zabrali pozostali dwaj eksperci, którzy odnieśli się także do stanowiska OSKKO zaprezentowanego przez przedmówczynie.

Dr Roman Dorczak w pełni zgodził się ze zmianami proponowanymi przez OSKKO, gdyż wszystkie poruszone w stanowisku OSKKO problemy są od dawna widoczne i istotne. Stwierdził, że za jedną z największych wad całego systemu uznaje przewagę polityki nad profesjonalizacją procesu wyboru i oceny pracy dyrektora, gdyż w komisjach konkursowych powinni zasiadać przede wszystkim doświadczeni fachowcy, np. m.in. przedstawiciele stowarzyszeń dyrektorów.

Opowiedział się za propozycją mentoringu wśród dyrektorów, ale zasugerował, aby system ten budowali członkowie OSKKO a nie, jak proponuje Stowarzyszenie, by zajmowały się tym inne podmioty.

Wspomniał także, że dyrektorem powinna być osoba, która nabywa kompetencje przez lata doświadczeń. Wyraził pogląd, że stanowisko dyrektora w szkole powinien zajmować wyłącznie ktoś mający przygotowanie pedagogiczne.

Nie zgodził się z Panem Szymonem Więsławem, przypominając, że obecnie w świecie nie stosuje się już ścisłego rozgraniczenia między „menedżerowaniem” zorientowanym na zadania, a „kierowaniem” zorientowanym na ludzi, gdyż we wciąż zmieniającej się rzeczywistości, umiejętności te wzajemnie się przenikają. Ponadto skrytykował system powtarzania co parę lat konkursów  na stanowisko dyrektora szkoły, w sytuacji gdy osoba je zajmująca, dobrze się na nim sprawdza.

Szymon Więsław opowiedział się przeciw przedstawionym postulatom. Jego krytyka wynikała z opinii, że zmiany zachodzące w polskim systemie oświaty od 1991 roku są absurdalne.

Uznał za nietrafioną obecną praktykę umocowania dyrektora jako jednocześnie specjalisty i od nauczania, i zarządzania szkołą. Opowiedział się za rozgraniczeniem funkcji kierowniczych w szkole, podkreślając jednocześnie, że decyzje powinien podejmować w szkole dyrektor-menedżer.

Następnie zgromadzeni na sali uczestnicy Konferencji zgłosili następujące uwagi:

1. Dyrektora szkoły należy wspierać, ale nie narzucać mu mentora, ponieważ dyrektorem może zostać wprawdzie osoba młoda z pięcioletnim doświadczeniem, ale to nie znaczy, że nie poradzi sobie na zajmowanym stanowisku bez pomocy mentora.

2. Dyrektor, w zależności od oceny własnych predyspozycji, powinien sam podjąć decyzję, czy chce być w szkole menedżerem, czy specjalistą od spraw oświaty i dopiero wówczas powoływałby swojego zastępcę, który zajmowałby się sprawami zleconymi przez dyrektora.

3. W szkołach ubywa dobrych księgowych, którzy są marnie opłacani. Dyrektorzy odpowiadają za realizację planu finansowego, na powstanie którego nie mają w zasadzie większego wpływu. Należy zmienić politykę przyznawania środków finansowych przez organy prowadzące.

4. Przedstawicielka stowarzyszenia rodziców przedstawiła stanowisko, w którym stwierdziła, że wpływ rodziców na wybór dyrektora szkoły i jej działalność powinien być dużo większy. 

5. Inny dyskutant zaapelował o udostępnienie dyrektorom obsługi prawnej w organach prowadzących, gdyż praktyka niejednokrotnie wygląda tak, że radca prawny doradza pracownikom w organie, natomiast dyrektorzy takiej obsługi są pozbawieni.

6. Jeden z dyskutantów podniósł ważny problem kwalifikacji osób zajmujących się oświatą w organach prowadzących. Przypomniał, że dyrektor musi legitymować się określonymi w przepisach kwalifikacjami, natomiast w organie prowadzącym decyzje w sprawach dotyczących szkoły często podejmuje osoba ze średnim wykształceniem bez jakichkolwiek innych kwalifikacji, która znajomość szkoły i jej problemów czerpie z własnych doświadczeń absolwenta technikum ukończonego przed trzydziestu laty. Odpowiedzialnym za oświatę w organie prowadzącym powinien być profesjonalista, gdyż dopiero taki ktoś może być partnerem dyrektora w rozwiązywaniu problemów szkoły.

7. Inny zabierający głos uczestnik panelu stwierdził, że w szkole najważniejsze są dzieci, dlatego dyrektor powinien się skupiać na tworzeniu im jak najlepszych warunków dla ich rozwoju, a nie na naprawie dachu.

Na zakończenie paneliści odnieśli się do wypowiedzi uczestników spotkania. Wnioski i uwagi dyskutantów będą służyć ewentualnym zmianom w stanowisku w sprawie statusu dyrektora, wypracowywanym w Ogólnopolskim Stowarzyszeniu Kadry Kierowniczej Oświaty.