Jest

Powinno być +uzasadnienie

Na poziomie podstawowym uczeń:

6) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, synekdochę, peryfrazę, metonimię, synestezję, eufonię, hiperbolę, epiforę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje w tekście;

6) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz tropy poetyckie i określa ich funkcje

Uzasadnienie: nazwy środków stylistycznych należą do wiedzy bezużytecznej. Najistotniejsze jest rozumienie ich funkcji. Wszystkie nazwy wymienione w pkt 6) poziomu podstawowego należy przenieść do pkt 7) poziomu rozszerzonego.

Jest

Powinno być

Na poziomie podstawowym uczeń:

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

5) przenieść pkt do poziomu rozszerzonego lub zmienić: charakteryzuje prądy filozoficzne charakterystyczne dla poszczególnych epok historycznoliterackich

Uzasadnienie: Sformułowanie nieprecyzyjne. Należy wskazać, które prądy są uważane za główne, np. platonizm, arystotelizm, stoicyzm, epikureizm, augustynizm, tomizm itd.

Wyliczenie kilkunastu koncepcji, np. Erazma z Rotterdamu, Pascala, Kartezjusza, Kanta, Hegla, Comte’a, Milla, Nietzschego, Schopenhauera, Bergsona, Marksa, Adorno, Arendt itd. nadal odwołuje się do „głównych” prądów, ale wykracza poza poziom podstawowy. Sugeruję przeniesienie do poziomu rozszerzonego.

7)   odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu;

7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej

Uzasadnienie: dotychczasowe sformułowanie jest merytorycznie niepoprawne - brak obiektywnych kryteriów pozwalających odróżnić arcydzieło od kiczu

Na poziomie rozszerzonym uczeń:

4) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce

4) rozpoznaje i charakteryzuje style w architekturze i sztuce: antyk, styl romański, gotycki, klasycyzm renesansowy i oświeceniowy, barok, sentymentalizm, romantyzm, realizm, modernizm, symbolizm, pop art., awangarda, abstrakcjonizm

Uzasadnienie: Należy wskazać, które style są uważane za główne.

6) dostrzega i wskazuje różnice między wypowiedzią literacką a filozoficzną; odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach.

5) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach

Uzasadnienie: Dotychczasowe sformułowanie jest merytorycznie niepoprawne. Istnieją teksty literackie i filozoficzne jednocześnie, np. Woltera, Norwida, Nietzschego, Gombrowicza, Witkacego, Różewicza. Filozoficznym tekstem jest III cz. „Dziadów”, a jest to utwór literacki.

Jest

Powinno być

Na poziomie podstawowym uczeń:

9) wykorzystuje retoryczny aspekt wieloznaczności w tekstach i wypowiedziach własnych, np. homonimia, znaczenia nieostre, elipsa, anakolut, paradoks;

11) skreślić

Uzasadnienie: mało precyzyjnie sformułowane; umiejętność oczywista, sugeruje wprowadzanie dodatkowych pojęć w zakresie kształcenia językowego (nie w tym dziale)

10) rozpoznaje elementy erystyki w dyskusji oraz ocenia je pod względem etycznym;

12) rozpoznaje manipulację językową w dyskusji oraz ocenia ją pod względem etycznym;

Uzasadnienie: określenie „manipulacja językowa” jest istotniejsze dla społecznego funkcjonowania ucznia

11) rozumie zjawisko nowomowy jako manipulację odbiorcą i określa jego cechy i funkcje w tekście.

Przenieść do poziomu rozszerzonego

Uzasadnienie: Nowomowa jest jednym z przejawów manipulacji językowej. Uczeń na poziomie podstawowym powinien dostrzec manipulację, a niekoniecznie znać określenie nowomowy.  

Na poziomie rozszerzonym uczeń:

6) rozróżnia ironię w zależności od celu: satyrycznego, parodystycznego, przejawu drwiny i sarkazmu.

6) Posługuje się ironią; tworzy wypowiedzi satyryczne, parodystyczne.

Uzasadnienie: Sformułowanie nieprecyzyjne.

Jest

Powinno być

Na poziomie podstawowym uczeń:

13) zna pojęcie hipertekstu; rozpoznaje jego realizacje internetowe oraz pozainternetowe; określa ich funkcje w komunikacji, umiejętnie z nich korzysta w gromadzeniu informacji.

13) skreślić

Uzasadnienie: umiejętność oczywista, sugeruje wprowadzanie dodatkowych pojęć z zakresu kształcenia językowego

Jest

Powinno być

Na poziomie podstawowym

Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);

Żywoty świętych (fragmenty);

Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);

Molier, Skąpiec;

Molier, Skąpiec lub Świętoszek;

Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;

Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia; (fragmenty)

Lub: wybrany dramat romantyczny J. Słowacki, Kordian lub Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;

Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;

Bolesław Prus, Lalka,

Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;

skreślić lub: wybrana nowela pozytywistyczna

Henryk Sienkiewicz, Potop;

skreślić

Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;

Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu oraz inne opowiadanie o tematyce obozowej

Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;

Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat; (fragmenty)

George Orwell, Rok 1984;

Przenieść do poziomu rozszerzonego : George Orwell, Rok 1984 lub Folwark zwierzęcy

Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);

Sławomir Mrożek, Tango;

Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);

Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);

Antoni Libera, Madame;

Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);

Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);

Wybrane opowiadanie, dramat lub powieść współczesna, np.

Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);

Sławomir Mrożek, Tango;

Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);

Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);

Antoni Libera, Madame;

Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);

Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);

Uzasadnienie: Wykaz lektur obowiązkowych obejmuje 33 (!) teksty zwarte na poziomie podstawowym, do których dochodzi 8-10 pozycji z listy uzupełniającej (po 2 na rok dla 4-letniego liceum i 5-letniego technikum – uwagi do tej listy zamieszczone są poniżej). Dla ucznia szkoły średniej realizującego inne przedmioty niż język polski na poziomie rozszerzonym to stanowczo za dużo. Uczeń realizujący poziom podstawowy nie jest w stanie przeczytać więcej niż 4-6 lektur, a ich omówienie nie może być pobieżne. Bardzo rozbudowana jest część podstawy programowej poświęcona na zagadnienia gramatyczno – ortograficzno – komunikacyjne. Skoro akcent położony jest na zagadnienia strukturalne, nie można oczekiwać od ucznia, że będzie z jednakowym zaangażowaniem zgłębiał literaturę polską i powszechną.

Brak nowelistyki pozytywistycznej – proponuję: wybrana nowela pozytywistyczna. Zmiana tytułów opowiadań Borowskiego jest pozorna, zbędna. Korzystnie dla realizacji tematyki holokaustu byłoby wprowadzenie 2 wybranych opowiadań tego autora. 

Nagromadzenie obszernych dzieł (400-1200 stron) takich jak Lalka, Potop, Zbrodnia i kara, Inny świat skutkuje unikaniem czytania przez uczniów, działa zniechęcająco. Lepiej pozostawić niezbędne minimum, np. Lalka, Zbrodnia i kara, a pozostałe dać nauczycielowi do wyboru lub umożliwić czytanie we fragmentach.

Wiele utworów przekracza możliwości percepcyjne przeciętnego licealisty, a tym bardziej technika nastawionego na kształcenie zawodowe i zmuszonego do zdawania w cyklu nauczania egzaminów potwierdzających kwalifikacje, które zmuszają do zwiększonej koncentracji na przedmiotach zawodowych w okresie przedegzaminacyjnym. Należą do takich utworów Nie-Boska komedia, Gloria victis, Potop (z uwagi na rozmiar). Należałoby z nich zrezygnować lub przenieść do listy lektur uzupełniających.

Rola nauczyciela na poziomie podstawowym sprowadza się do mechanicznego „przerabiania materiału”, zabija innowacyjność, pasję, a wobec natłoku treści nauczania, wywołuje stres związany z niezrealizowaniem zakresu obowiązkowego np. z powodu praktyk w technikum, wyjazdów uczniów na staże, wymiany zagraniczne czy chociażby długotrwałej choroby.

Na poziomie rozszerzonym:

Jest

Powinno być

Arystofanes, Chmury

skreślić lub wybrana tragedia antyczna, np. Arystofanes, Chmury lub Sofokles, Król Edyp

Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);

skreślić

Jan Parandowski, Mitologia, część II Rzym;

skreślić

Wergiliusz, Eneida (fragmenty);

skreślić

Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);

skreślić

William Szekspir, Sen nocy letniej

skreślić

Molier, Świętoszek

proponuję do p. podstawowego  jako alternatywę do Skąpca

Wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior;

skreślić

Juliusz Słowacki, Lilla Weneda;

skreślić

 Cyprian Norwid, Fortepian Szopena, Bema pamięci żałobny rapsod, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty);

Cyprian Norwid, Fortepian Szopena, Bema pamięci żałobny rapsod – wybrane wiersze

Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa

skreślić

Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa;

Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie;

Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;

Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;

Wybrane opowiadanie, powieść lub dramat współczesny, np.: Jorge Luis Borges, Sławomir Mrożek, Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa; Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;

wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze);

wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej jeden utwór).

Uzasadnienie:

Wykaz lektur obowiązkowych na poziomie rozszerzonym obejmuje 13 tekstów zwartych. W połączeniu z 33 lekturami z poziomu podstawowego i 8-10 z listy uzupełniającej daje to liczbę 54-56 utworów literackich realizowanych w całości. W porównaniu do poprzedniej Podstawy programowej to 400% więcej. W przeliczeniu na 4-letnią edukację licealisty na jeden rok średnio przypada 13 – 14 lektur - stanowczo za dużo. Grozi to zniechęceniem, oszukiwaniem nauczyciela, korzystaniem ze streszczeń dostępnych w Internecie. Może więc przynieść skutki odwrotne do pożądanych.

Nauczyciel nie ma możliwości wyboru. Teksty wskazane są bez uwzględnienia zróżnicowanego poziomu klas oraz niejednakowego wyposażenia bibliotek szkolnych.

Wiele utworów przekracza możliwości percepcyjne przeciętnego licealisty, a tym bardziej technika nastawionego na kształcenie zawodowe. Należą do takich utworów Lilla Weneda, Promethidion, Czarne kwiaty, a także niektóre proponowane teksty współczesne.  Nauczyciel nie może zaproponować nic nowego, co odzwierciedla zainteresowania uczniów modnymi bestsellerami czy filmami.

Zbędne jest wprowadzanie dwóch dramatów antycznych i tragedii klasycznej (Odprawa posłów greckich) to więcej niźli trzeba. Jeśli uczeń realizuje poziom rozszerzony, musi przeczytać aż 4 utwory Szekspira – więcej niż Mickiewicza! 2 dramaty Moliera w cyklu nauczania – to również za dużo, zwłaszcza że polskich autorów poza Mickiewiczem omawia się po 1 utworze.

Zastanawia też słuszność wprowadzania wierszy Stanisława Balińskiego czy Kazimiery Iłłakowiczówny do kanonu obowiązkowego kosztem np. fraszek Wacława Potockiego. Brak nazwiska Czesława Miłosza jest nie tylko kontrowersyjny, ale również niepatriotyczny.