"Często posługujemy się terminem dysleksja rozwojowa, ale nie zawsze prawidłowo. Dysleksja to nie to samo, co słaby poziom czytania i pisania. Nie każde dziecko, które źle czyta, to uczeń z dysleksją. Trudności w czytaniu i pisaniu mają różne przyczyny, pomimo że przejawiają się podobnymi symptomami. Mogą być skutkiem obniżenia poziomu inteligencji (inteligencja poniżej przeciętnej), zaniedbania dydaktycznego (często zmieniała się nauczycielka, dziecko opuszczało dużo lekcji z powodu choroby) czy środowiskowego (dziecko nie rozumie znaczenia wielu słów, stąd też nie rozumie przeczytanego tekstu, nie ćwiczy czytania i pisania, które to czynności dzięki treningowi automatyzują się). Trudności w czytaniu mają też dzieci z wadami wzroku (bolą je oczy, głowa, męczy je czytanie), z zaburzeniami ruchów gałek ocznych (widzą podwójnie, nieostro), z wadami słuchu (potrzebują głośniejszego wypowiadania poleceń, nie zawsze dobrze odróżniają podobnie brzmiące wyrazy). Specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji, dysortografii i dysgrafii nie rozpoznajemy, gdy zaburzenia w uczeniu się spowodowane są wyłącznie trudnościami opisanymi powyżej lub wynikają tylko z powodu słabej koncentracji uwagi, jak w przypadku dzieci nadpobudliwych ruchowo. Opisane zaburzenia mogą współwystępować z dysleksją, dysortografią i dysgrafią. Natomiast nigdy nie diagnozujemy ich w przypadku, kiedy kłopoty w nauce czytania i pisania są symptomami schorzenia neurologicznego (padaczki, urazu mózgu) lub obniżenia sprawności intelektualnej (inteligencja niższa niż przeciętna, upośledzenie umysłowe). Jak widać, dysleksję rozwojową łatwo jest pomylić z trudnościami w czytaniu i pisaniu, spowodowanymi innymi przyczynami.
Termin ten stosujemy dla oznaczenia nieoczekiwanych trudności w uczeniu się czytania i pisania u uczniów zdolnych wskutek zaburzeń rozwoju niektórych funkcji poznawczych, ruchowych i ich współdziałania, gdy trudności tych nie tłumaczy inteligencja poniżej normy lub choroba neurologiczna. W trakcie badania diagnostycznego specjaliści, szczególnie współpracujący ze sobą psycholog i pedagog, muszą rozstrzygnąć, czy trudności w uczeniu się czytania i pisania to dysleksja, czy też wynik wyłącznie wad zmysłu lub zaniedbania środowiskowego i braku ćwiczeń. Należy tu podkreślić, że uczeń z dysleksją może mieć również wady zmysłu oraz być zaniedbany środowiskowo. Te przyczyny
nie wykluczają rozpoznania dysleksji, co niestety jest często przyczyną nieporozumień w praktyce szkolnej, a nawet poradnianej. Dla odróżnienia trudności uwarunkowanych dysleksją od podobnych, lecz będących rezultatem innych przyczyn, określa się je terminem specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.
[...]
W zespole specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu o różnej etiologii wyróżnia się takie formy trudności jak:
dysleksja — specyficzne trudności w uczeniu się czytania, którym często towarzyszą trudności
w opanowaniu poprawnej pisowni,
dysortografia — specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne),
które współwystępują z trudnościami w czytaniu lub występują samodzielnie,
dysgrafia — specyficzne trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma,
trudność w pisemnej komunikacji — specyficzne trudności wypowiadania się za pomocą pisma,
np. tworzenia tekstu wypracowania.
We wcześniejszych publikacjach autorka (Bogdanowicz 1969) zaproponowała ten system terminologii, używając pojęcia dysleksja rozwojowa dla określenia wszystkich tych form trudności i mając na uwadze odmienne ich symptomy. To nazewnictwo, funkcjonujące do chwili obecnej w praktyce psychopedagogicznej, uwzględniało tylko symptomy, lecz nie odnosiło się do przyczyn poszczególnych form zaburzeń. Gdyby je rozważyć, należałoby podać, że dysleksja i dysortografia – trudności w czytaniu i opanowaniu poprawnej pisowni, które najczęściej występują jednocześnie,
uwarunkowane są zaburzeniami rozwoju językowego, w powiązaniu z zaburzeniami takich funkcji poznawczych, jak spostrzeganie słuchowe i wzrokowe, pamięć i uwaga. Natomiast dysgrafia jest skutkiem słabego rozwoju ruchowego, głównie sprawności ruchowej rąk, a także koordynacji wzrokowo-ruchowej, czyli współpracy ręki i oka. Przyczyną może być też niepoprawne planowanie czynności ruchowych i ich kontrola, czyli zaburzenie funkcji wykonawczych.
Kolejnym terminem, bardzo ważnym z punktu widzenia skutków jego stosowania jest głęboka dysleksja. Termin ten zaproponowała autorka w aneksie do informatora dotyczącego egzaminów zewnętrznych (Bogdanowicz 2000) z myślą o uczniach o bardzo nasilonych trudnościach w czytaniu i pisaniu, czyniących bardzo wolne postępy, nieproporcjonalne do wkładu pracy i inteligencji. Ukazał się on w 2002 roku w rozporządzeniu MEN iS w kontekście możliwości zwolnienia uczniów z głęboką dysleksją z nauki drugiego języka obcego.
[...]
W związku z tym, że od lat w Polsce obowiązuje międzynarodowa klasyfikacja medyczna (ICD -10), rezygnujemy z szerokiego ujęcia terminu dysleksja, a uwzględniając odmienny patomechanizm poszczególnych form omawianych zaburzeń, będziemy ich zespół określać opisowo, jako specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. Do specyficznych trudności szkolnych nie tylko zalicza się dysleksję, dysortografię i dysgrafię, ale także specyficzne trudności w budowaniu tekstów, w uczeniu się arytmetyki, określane też jako zaburzenie liczenia (zwane dyskalkulią). Warto dodać, że istnieją
też specyficzne trudności w uczeniu się innych umiejętności, jak czytanie nut, wykonywanie zadań manualnych (rysowanie, wycinanie, sklejanie, wyplatanie), uczenie się sekwencji ruchowych na gimnastyce czy w tańcu, posługiwanie się mapą, kierowanie samochodem. Problemy te pojawiają się w sytuacjach pozaszkolnych i dają o sobie znać również w życiu dorosłym.
Terminologia opisowa ICD -10:
Specyficzne zaburzenie czytania (F 81.0)
Specyficzne zaburzenie opanowania poprawnej pisowni (F 81.1)
Inne zaburzenia rozwojowe umiejętności szkolnych (F 81.8)
Mieszane zaburzenie umiejętności szkolnych (F 81.3)
Specyficzne rozwojowe zaburzenie funkcji ruchowych (F 82)
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe (F 83)
Zaburzenia rozwojowe umiejętności szkolnych, nieokreślone (F 81.9)"
na podstawie szerszego opracowania prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz (gdyby ktos z Państwa był nim zainteresowany mogę przesłać plik w formacie pdf). |
