z: http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/1B8E7882
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości
na interpelację nr 14123
w sprawie konsekwencji wynikających z braku obowiązku informowania organów szkoły lub placówki oraz ich dyrektorów o prawomocnych wyrokach sądów za przestępstwa umyślne
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma pana Krzysztofa Putry, wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 29 stycznia 2010 r., nr SPS-023-14123/10, przy którym przesłano interpelację pana posła Wojciecha Żukowskiego w sprawie nieinformowania organów prowadzących szkoły lub placówki oraz dyrektorów tych szkół lub placówek o prawomocnych wyrokach sądu za przestępstwo popełnione umyślnie, uprzejmie informuję.
Z uwagi na przedstawiony w interpelacji problem, bez skonkretyzowania sprawy (poprzez wskazanie osoby, której dotyczy, sądu rozpoznającego tę sprawę, sygnatury sprawy czy też treści wyroku), nie sposób zająć merytorycznego stanowiska w odniesieniu do sprawy poruszonej w lokalnej gazecie zamojskiej. Natomiast poruszona na tej podstawie w interpelacji problematyka dotycząca niewłaściwego wykonywania lub niewykonania przez sądy obowiązku zawiadomienia odpowiednich organów o zakończeniu postępowania, w tym skazaniu, osób wykonujących zawód nauczyciela lub pełniących kierownicze funkcje w szkołach lub innego typu placówkach oświatowych lub wychowawczych, wymaga szerszego omówienia.
Należy podkreślić, że w obecnym stanie prawnym obowiązek zawiadomienia odpowiednich organów administracji rządowej lub samorządu terytorialnego w związku z zakończeniem postępowania karnego przeciwko osobie wykonującej zawód nauczyciela czy pełniącego funkcję dyrektora szkoły może wynikać, w zależności od treści orzeczenia, z dwóch niezależnych podstaw prawnych. Zgodnie z art. 21 § 1 Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.) o ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, uczniom i słuchaczom szkół oraz żołnierzom należy bezzwłocznie zawiadomić przełożonych tych osób. Obowiązek taki spoczywa na sądzie lub prokuratorze w zależności od tego, na jakim etapie zakończono wspomniane postępowanie.
Jeżeli postępowanie zakończono przed sądem, właściwym do zrealizowania obowiązku powiadomienia odpowiednich organów jest sąd pierwszej instancji (§ 286 pkt 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2010 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych - Dz. U. z dnia 2 marca 2007 r. Nr 38, poz. 249). Zgodnie z § 286 pkt 2 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych o wszczęciu postępowania sąd zawiadamia tylko wówczas, gdy zawiadomienia takiego nie dokonano w toku postępowania przygotowawczego. W § 286 pkt 3 i 4 ww. rozporządzenia zawiadomienie o wszczęciu postępowania powinno być dokonane przed terminem pierwszej rozprawy, a o ukończeniu postępowania najpóźniej 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia lub od daty zwrotu akt sądowi pierwszej instancji, w tym również w postaci przesłania odpisu prawomocnego orzeczenia z informacją, że postępowanie w sprawie ukończono.
Powyższe wskazuje, że sąd pierwszej instancji po zakończeniu postępowania prowadzonego z urzędu przeciwko osobie wykonującej zawód nauczyciela lub pełniącej funkcję dyrektora szkoły, bez względu na treść orzeczenia, powinien w terminie najpóźniej 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia lub daty zwrotu akt z instancji odwoławczej powiadomić odpowiedni organ o ukończeniu postępowania, w tym na przykład poprzez przesłanie odpisu orzeczenia. W sprawach przeciwko osobie wykonującej zawód nauczyciela należy powiadomić dyrektora szkoły, w której ta osoba jest zatrudniona, a w sprawie przeciwko osobie pełniącej funkcje dyrektora szkoły odpowiedni organ prowadzący szkołę (np. wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starostę lub marszałka województwa). Powyższe wymogi dotyczą jedynie postępowania prowadzonego z urzędu, a nie postępowania w trybie prywatnoskargowym.
W związku z tym, że katalog spraw z oskarżenia prywatnego obejmuje również przestępstwa umyślne, biorąc pod uwagę regulację przewidzianą w art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), w praktyce może powstać sytuacja, że osoba skazana za przestępstwo prywatnoskargowe popełnione umyślnie nadal będzie pracowała jako nauczyciel lub dyrektor szkoły, albowiem organ nadrzędny nie będzie wiedział o nowo powstałej sytuacji prawnej. W takiej sytuacji sąd nie ma obowiązku powiadamiania organu przełożonego nie tylko o skazaniu, ale nawet o wszczęciu postępowania w trybie prywatnoskargowym.
Inna sytuacja ma miejsce w przypadku orzeczenia przez sąd wobec osoby wykonującej zawód nauczyciela lub dyrektora szkoły zakazu wykonywania zawodu lub pełnienia funkcji kierowniczych w szkołach i innych placówkach oświatowych lub wychowawczych. Wówczas taka osoba jest nie tylko skazana, (niekoniecznie za przestępstwo umyślne), ale dodatkowo ma orzeczony zakaz wykonywania zawodu nauczyciela lub pełnienia funkcji kierowniczych w szkole lub innej placówce oświatowej lub wychowawczej przez określony czas. W takim wypadku, zgodnie z art. 180 Kodeksu karnego wykonawczego (K.k.w.) oraz § 373 wspomnianego wyżej Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, sąd przesyła odpis wyroku (lub wyciąg z wyroku z uzasadnieniem) właściwemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego (pracodawcy), wskazując jednocześnie datę, od której należy liczyć okres wykonywania środka karnego i pouczając o treści art. 185 K.k.w.
Tak więc poruszone w interpelacji problemy mogą dotyczyć zarówno samego zawiadamiania odpowiednich organów o ukończeniu postępowania, jak i niewłaściwego wykonania przez sąd orzeczenia zawierającego zakaz wykonywania zawodu lub pełnienia funkcji kierowniczych. Może także to być wynikiem braku dalszej aktywności ze strony uprawnionego organu po otrzymaniu zawiadomienia o ukończeniu postępowania lub skazaniu i orzeczeniu wobec osoby wykonującej zawód nauczyciela lub pełniącej funkcje kierownicze w szkole ww. zakazów.
Analiza przytoczonych przepisów wskazuje, że dotychczas obowiązujące regulacje prawne są precyzyjne i konkretne. Tym samym jeżeli w praktyce zdarzają się sytuacje poruszone w interpretacji, to są one przede wszystkim wynikiem błędnego stosowania lub zaniechania stosowania przepisów prawnych regulujących problematykę zawiadamiania właściwych organów o ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu wobec osób wykonujących zawód nauczyciela albo pełniących funkcje kierownicze w szkole, innej placówce oświatowej lub wychowawczej. Podobnie jest w wypadku zaniechania przesłania zawiadomienia do tych organów w sytuacji orzeczenia wobec takich osób zakazu wykonywania zawodu nauczyciela lub pełnienia funkcji kierowniczych we wskazanych wyżej instytucjach. W takim przypadku nie ma konieczności nowelizowania obowiązujących przepisów, wystarczy jedynie podjęcie czynności nadzorczych, zwrócenie uwagi na precyzyjne stosowanie w każdym przypadku obowiązujących przepisów w tym zakresie.
Jedynie w odniesieniu do postępowań prowadzonych w trybie prywatnoskargowym, dotyczących przestępstw umyślnych, w których zakończono postępowanie, w tym wyrokiem skazującym, wobec osób wykonujących zawód nauczyciela lub pełniących funkcje kierownicze w szkołach i innych placówkach oświatowych lub wychowawczych, ale bez orzekania środków karnych, brak jest obecnie regulacji zobowiązujących sądy do powiadamiania odpowiednich organów. W takiej sytuacji istnieje ewidentny dysonans pomiędzy regulacją dotyczącą obowiązku powiadamiania odpowiednich organów o wszczęciu i zakończeniu postępowania a normą art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, przewidującego wygaśnięcie stosunku pracy nauczyciela z mocy prawa m.in. w wypadku prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie.
W związku z powyższym w takich wypadkach, o ile sam skazany nie poinformuje pracodawcy, lub pracodawca w inny sposób nie uzyska takiej informacji, powstanie w praktyce sytuacja, że osoba wykonująca zawód nauczyciela, a skazana za przestępstwo umyślne w trybie prywatnoskargowym, w dalszym ciągu będzie wykonywała ten zawód pomimo skazania. W świetle obowiązującego przepisu z art. 21 § 1 K.p.k. sąd nie ma obowiązku ani uprawnień do zawiadomienia odpowiednich organów o skazaniu nauczyciela za przestępstwo umyślne w trybie prywatnoskargowym, jeżeli jednocześnie nie orzeczono środka karnego. Wobec powyższego należy rozważyć zmianę obowiązujących przepisów w tej materii. Można tego dokonać poprzez wprowadzenie zmiany w przepisach proceduralnych albo zmiany regulacji przewidzianej w ustawie Karta Nauczyciela w zakresie przestępstw tzw. prywatnoskargowych.
Analiza przepisów K.p.k. wskazuje, że dotychczasowe rozwiązanie w tym zakresie jest celowe i nie wynika z przypadkowej omyłki legislacyjnej. Zakłada generalny brak obowiązku powiadamiania przez sąd o ukończeniu postępowania zakończonego trybie prywatnoskargowym jakichkolwiek organów. Oczywiście poza sytuacją orzeczenia środków karnych, o których zawiadamia się odpowiednie organy, pracodawcę lub instytucję w trybie innych przepisów. Ustawa Karta Nauczyciela nie odróżnia przestępstw poprowadzonych z urzędu od prowadzonych w trybie prywatnoskargowym, co nie oznacza, że celowo zrównała konsekwencje, jakie wynikają dla skazanego za popełnienie takich przestępstw.
Ustawodawca, wprowadzając przestępstwa tzw. prywatnoskargowe, uwzględnił rodzaj i stopień naruszanego dobra oraz interes pokrzywdzonego, uznając, że w tym zakresie nie ma konieczności ścigania jego z urzędu ani na wniosek pokrzywdzonego, a jedynie sam pokrzywdzony może, jako oskarżyciel, dochodzić naruszonych praw. Prokurator natomiast obejmuje ściganiem takie przestępstwa lub wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. W związku z powyższym powstaje wątpliwość, czy stosunek pracy nauczyciela powinien wygasnąć z mocy prawa w razie skazania, w trybie prywatnoskargowym, za przestępstwo umyślne, w sytuacji gdy w takim przypadku nie ma społecznego interesu ścigania przestępstwa z urzędu, a tym samym szkodliwość społeczna jest odpowiednio niska.
Biorąc pod uwagę skutki, jakie rodzi skazanie za przestępstwo umyślne dla nauczyciela - zwolnienie z pracy - wydaje się konieczne w pierwszej kolejności rozważenie zasadności dokonania odpowiednich zmian w ustawie Karta Nauczyciela w zakresie konsekwencji, jakie może rodzić skazanie za umyślne przestępstwo prywatnoskargowe. Dopiero tak przeprowadzona analiza przepisów ustawy Karta Nauczyciela umożliwi zajęcie stanowiska w sprawie celowości ewentualnej zmiany przepisu art. 21 § 1 K.p.k. w kierunku rozszerzenia obowiązku sądu do zawiadamiania odpowiednich organów o skazaniu za przestępstwa prywatnoskargowe lub prywatnoskargowe popełnione umyślnie.
Właściwym do rozważenia ww. problemu w zakresie obowiązywania ustawy Karta Nauczyciela jest Ministerstwo Edukacji Narodowej. Niezależnie od tego posłowie na Sejm RP posiadają również inicjatywę ustawodawczą w celu znowelizowania obowiązujących przepisów w kierunku, jaki uznają za konieczny. Należy jednak zauważyć, że poruszony w interpelacji problem niekoniecznie musi dotyczyć wyłącznie przypadków wynikających ze skazania nauczyciela za przestępstwo umyślne w trybie prywatnoskargowym.
Biorąc powyższe pod uwagę, Ministerstwo Sprawiedliwości rozważy w trybie nadzoru administracyjnego potrzebę zasygnalizowania sądom powszechnym zwrócenia uwagi na sposób wykonywania orzeczeń karnych w zakresie zawiadamiania odpowiednich organów o ukończeniu postępowania (art. 21 § 1 K.p.k.) oraz wykonania orzeczonych środków karnych (art. 179-186 K.k.w.), w tym również w odniesieniu do skazanych osób wykonujących zawód nauczyciela lub pełniącego funkcje kierownicze w szkole i innych placówkach oświaty. Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości rozważy potrzebę zlecenia przeprowadzenia w sądach powszechnych lustracji w tym przedmiocie przez sędziów wizytatorów w celu sprawdzenia prawidłowości postępowania w zakresie zawiadamiania organów w trybie art. 21 § 1 K.p.k. i art. 180 K.k.w.
Reasumując, należy podkreślić, że wskazane w interpelacji problemy dotyczące niezawiadamiania przez sądy o zakończeniu postępowania karnego w sprawach dotyczących osób wykonujących zawód nauczyciela lub zajmujących kierownicze stanowiska w szkołach lub innych placówkach oświaty przełożonych tych osób, o ile nie dotyczą spraw rozpoznawanych w trybie prywatnoskargowym, wynikają z nieprawidłowego postępowania sądów. Sytuacje te nie wymagają zmian w przepisach prawnych i zostaną wyeliminowane poprzez zwrócenie przez Ministerstwo Sprawiedliwości uwagi sądom w drodze nadzoru administracyjnego oraz w ramach zleconych lustracji, przeprowadzonych przez sędziów wizytatorów. Natomiast przytoczone w interpelacji przypadki, jeżeli dotyczącą postępowań w trybie prywatnoskargowym, z uwagi na istniejącą lukę prawną, mogą być zlikwidowane jedynie poprzez wskazaną powyżej nowelizację przepisów prawnych.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Stanisław Chmielewski
Warszawa, dnia 11 lutego 2010 r.
post został zmieniony: 12-08-2010 08:00:54 |
