To nie jest prawo kadukaJ. Poniżej, to co udało mi się ustalić:
1. Nauczanie katechezy w szkołach jest dziedziną mieszaną spraw świeckich i duchowych, tzw. „res mixtae", wymagająca porozumienia Kościoła i danego państwa.
2. Jedną z podstawowych zasad prawa kanonicznego jest, iż wszelkie nauczanie i wychowanie religijne przekazywane w jakichkolwiek szkołach i zakładach wychowawczych podlega władzy kościelnej. Zasada ta zawarta jest m.in. w kan. 804 § 1 KPK.
3. Dokumentem o najbardziej podstawowym znaczeniu umożliwiającym w obecnym stanie prawnym zatrudnienie nauczyciela religii w szkołach publicznych jest tzw. „missio canonica", czyli imienne skierowanie do nauczania w określonej szkole wydane przez kompetentną władzę kościelną. Wymóg posiadania przez nauczycieli religii misji kanonicznej podyktowany jest tym, iż kościoły i związki wyznaniowe muszą mieć możliwość wpływu na obsadą stanowiska katechety, gdyż katecheta danego wyznania jest nie tylko nauczycielem i wychowawcą, ale także i przede wszystkim naucza prawd, które stanowią depozyt wiary danego kościoła. Missio canonica jest zatem gwarantem wierności danego katechety doktrynie kościoła, który go desygnował do pełnienia tej misji.
4. Główna i bezpośrednia troska nad działalnością katechetyczną Kościoła powierzona została biskupom diecezjalnym. Szczegółowe kompetencje biskupów diecezjalnych w tym zakresie określone zostały w kan. 805, który stanowi, iż „w odniesieniu do własnej diecezji ordynariusz miejsca ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub żądania usunięcia, ilekroć wymaga tego dobro religii lub obyczajów”. W podejmowaniu powyższych decyzji biskup diecezjalny jest autonomiczny, a Konferencja Episkopatu nie ma w tym zakresie żadnych uprawnień nadzorczych czy apelacyjnych. Powyższe przepisy wskazują zatem, iż dokument misji kanoniczne wydaje - w przypadku Kościoła katolickiego - biskup diecezjalny. Przy weryfikacji legalności tego dokumentu należy pomocniczo stosować przepisy prawa kanonicznego.
5. Odnośnie nauczycieli religii katolickiej podstawę prawną stanowi tutaj przede wszystkim przepis art. 12 ust 3 konkordatu z dn. 28 lipca 1993 r., który stwierdza iż „nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie {missio canonica) od biskupa diecezjalnego..." Przepisy konkordatu jako umowy międzynarodowej wiążą w równym stopniu obie strony tej umowy, zatem konkordat jest jednocześnie prawem kościelnym i państwowym. W państwowym porządku prawnym jego usytuowanie hierarchiczne jest następujące: w razie ewentualnych sprzeczności z przepisami ustaw zwykłych, rozporządzeń bądź aktów prawnych niższego rzędu decydujące znaczenie ma tutaj norma konkordatowa, w razie sprzeczności z konstytucją RP - należałoby uznać wyższość przepisów konstytucyjnych.
6. Konkordat dotyczy jedynie nauczycieli religii katolickiej, jednakże identyczne zasady obowiązują także w zakresie zatrudniania przez szkoły publiczne nauczycieli religii innych wyznań. Wynika to z treści przepisu § 5. ust 1 rozporządzenia MEN z dn. 14.04.1992 r., który stwierdza, iż „szkoła może zatrudnić nauczyciela religii - katechetę szkolnego, zwanego dalej nauczycielem religii, wyłącznie na podstawie imiennego, pisemnego skierowania do danej szkoły.
7. Kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii są przedmiotem uzgodnień pomiędzy MEN i zwierzchnikami poszczególnych związków wyznaniowych (§ 6. Rozporządzenia MEN z dn. 14.04.1992 r.). Obecnie obowiązujące przepisy w tej mierze zostały ustalone w Porozumieniu zawartym pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dn. 6 września 2000 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii.
8. Legitymowanie się odpowiednim wykształceniem nie oznacza, iż spełniony został warunek dotyczący posiadania kwalifikacji, a jedynie warunek dotyczący minimalnego wykształcenia. O posiadaniu pełnych kwalifikacji można mówić dopiero wówczas, gdy kandydat legitymuje się nie tylko wymaganym wykształceniem, ale także uzyskał skierowanie biskupa diecezjalnego do określonej szkoły.
Utrata misji:
1. Dokument misji kanonicznej może zostać wydany na czas określony bądź nieokreślony. W pierwszym przypadku wygasa on po upływie oznaczonego czasu, w drugim od momentu jego cofnięcia.
2. Obowiązek legitymowania się przez katechetę aktualnym skierowaniem do nauczania w określonej szkole ma charakter permanentny, tzn. że winien się on weryfikować podczas całego okresu zatrudnienia. Utrata misji kanonicznej, czy to na skutek jej wygaśnięcia, czy też cofnięcia jej przez biskupa diecezjalnego, powodować będzie konieczność ustąpienia katechety z zajmowanego stanowiska.
3. Cofnięcie misji kanoniczne nie skutkuje jednak bezpośrednio na wygaśnięcie stosunku pracy z katechetą - biskup diecezjalny nie występuje bowiem tutaj w roli pracodawcy, nie jest więc stroną nawiązanego stosunku pracy. Cofnięcie (utrata) misji kanonicznej ma bezpośredni wpływ na utratę kwalifikacji zawodowych, zaś utrata tych kwalifikacji stanowi przyczynę bezpośrednią podjęcia przez dyrekcję szkoły stosownych działań, zmierzających w kierunku wygaśnięcia stosunku pracy w przewidzianym przez prawo trybie.
4. W przypadku Kościoła katolickiego biskupi diecezjalni - tak na mocy ogólnej władzy prawodawczej w swoich diecezjach, jak i na podstawie prawa powszechnego - mogą w sposób swobodny mianować, zwalniać i przenosić katechetów. Przede wszystkim zaś takie kompetencje wynikają z kanonów 775 § 1. oraz 805 KPK. Kanon 705 § 1 KPK daje ogólną dyspozycję, iż „zadaniem biskupa diecezjalnego jest wydawanie norm, odnośnie do katechezy”. Natomiast kan. 805 stanowi kategorycznie, iż „ordynariusz miejsca ma prawo usuwania [katechetów], ilekroć wymaga tego dobro religii lub obyczajów". Z powyższego przepisu wynika zatem, iż dobro religii lub dobre obyczaje są wystarczająca racją powzięcia decyzji o usunięciu katechety, który niekoniecznie musi być winien zaistniałemu zagrożeniu.
5. Nauczyciel religii nie posiada żadnych możliwości udowodnienia, iż utrata misji nastąpiła z przyczyn przez niego niezawinionych. Jedyną sytuacją, kiedy fakt ten można uznać za oczywisty i w pełni udowodniony jest potwierdzenie go przez właściwą władzę kościelną, która sama to stwierdzi w uzasadnieniu swojej decyzji o cofnięciu skierowania do nauczania religii. Nawet bowiem kiedy organ władzy kościelnej upoważniony do cofnięcia misji kanonicznej dokona tego z naruszeniem prawa wewnętrznego danego związku wyznaniowego, to - na forum państwowym - nie ma żadnych skutecznych mechanizmów, które mogłyby tę decyzję unieważnić. Wynika to z konstytucyjnej zasady poszanowania autonomii i niezależności państwa i kościołów oraz innych związków wyznaniowych (art. 25 ust. 3 Konstytucji RP). W przypadku Kościoła, katolickiego zasada ta ponadto znajduje swoje potwierdzenie w art. 1 konkordatu z 28 lipca 1993 roku. Z przyczyn podanych powyżej polskie sądy powszechne nie są upoważnione do przyjęcia skargi na niezgodność z prawem jakiegokolwiek aktu władzy kościelnej wydanego w oparciu o prawo wewnętrzne tegoż związku wyznaniowego.
6. Przy założeniu, że fakt utraty misji kanonicznej następuje bez winy nauczyciela stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i kontraktowym wygasną w różnych trybach. Różnica ta bierze się stąd, iż wygaśnięcie stosunku pracy z nauczycielem kontraktowym dokona się w oparciu o przepisy kodeksu pracy, zaś z nauczycielem mianowanym na podstawie Karty Nauczyciela, która w stosunku do przepisów kodeksu traktowana jest jako lex specialis.
7. Na miejsce nauczyciela religii, który w trakcie roku szkolnego utracił misję kanoniczną i wobec tego ustąpił ze stanowiska, biskup diecezjalny może skierować do nauczania religii nowego katechetę. Zgodnie z przepisem zawartym w paragrafie 5 ust. 3 rozporządzenia MEN, w razie skierowania przez dany kościół lub związek wyznaniowy innej osoby do nauczania religii w ciągu roku szkolnego - koszty z tym związane pokrywa tenże związek wyznaniowy. Jednakże nie można tego przepisu rozumieć w ten sposób, iż nowozatradniony nauczyciel świadczy pracę w szkole, natomiast wynagrodzenia za nią będzie domagać się od swego związku wyznaniowego. Podmiotem zatrudniającym jest tutaj dyrektor szkoły - zatem na dyrektorze szkoły ciążyć będzie obowiązek wypłaty wynagrodzenia. Dyrekcja szkoły w drodze porozumienia ustala w jakiej formie dany związek wyznaniowy dokonywać będzie stosownych wpłat na rzecz szkoły w związku z zatrudnieniem takiego nauczyciela. W razie gdyby związek wyznaniowy nie wywiązywał się z tego obowiązku, na dyrektorze szkoły nadal ciąży obowiązek wypłaty wynagrodzenia, a następnie przysługiwać mu będzie regres na drodze cywilnoprawnej w stosunku do władz związku wyznaniowego za poniesione koszty związane z zatrudnieniem nowego nauczyciela religii.
Źródło: A. Mezglewski, Misja kanoniczna do nauczania religii – przepisy prawa polskiego i kanonicznego, w: Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, pod. red. W. Janigi, A. Mezglewskiego, Krosno – Sandomierz 2000, s. 117 – 126.
Czyli, dyrektorom pozostaje modlić się o „chcianego” katechetę.
post został zmieniony: 09-05-2010 16:12:57 | 
